روز گذشته عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه کشورمان، در مصاحبه‌ای با برنامه «نگاه نو‌» شبکه یک سیما به تشریح این فرآیند پرداخت. وی گفت که تقریبا درباره دو مرحله اول توافق حاصل شده اما مرحله سوم به دلیل لزوم توازن و همزمانی در انجام کارها هنوز مورد بحث قرار دارد.

روز اول،‌ اعلام جمع‌بندی

بازه‌های زمانی که در اینجا «روز» نامیده می‌شوند به معنای بیست و چهار ساعت نیستند بلکه ممکن هر کدام از یک روز تا یک یا دو ماه و حتی چند ماه به طول انجامند. روز یا مرحله اول توافق هسته‌ای احتمالی می‌تواند طی روزهای آتی رخ دهد. در این مرحله آن‌گونه که عراقچی می‌گوید، دستیابی به توافق یا به عبارت بهتر جمع‌بندی توسط دولت‌های مذاکره کننده اعلام خواهد شد، اما این به معنای دستیابی به توافق واقعی نیست:

«اگر ما به توافق برسیم یعنی بتوانیم مجموعه اسناد را نهایی کرده و مورد موافقت همه طرف‌ها قرار گیرد، آیا با رسیدن به این نقطه می‌توانیم بگوییم که توافق داشته‌ایم. جواب این سؤال منفی است یعنی توافق نخواهیم داشت تا زمانی که مراحل قانونی مربوطه در داخل کشورها طی بشود».

طی شدن فرآیند قانونی در کشورها یکی دیگر از گام‌هایی است که در روز اول شاهد آن خواهیم بود. در این مرحله است که کنگره آمریکا و مجلس ایران بر اساس مصوباتی که پیشتر داشته‌اند توافق را دریافت می‌کنند تا آن را بررسی کنند.

«مانند کنگره آمریکا، مجلس شورای اسلامی نیز درخواست کرده که توافق ارائه شود به مجلس برای بررسی و احیانا نقطه‌نظراتی که می‌خواهند اعلام کنند و یا تصمیماتی را بگیرند. پس اگر 16 تیر به توافقی دست یافتیم هنوز توافقی نداریم تا زمانی که این روند قانونی در کشورها طی شود ...».

عراقچی می‌گوید صدور یک قطعنامه جدید که در آن قطعنامه‌های قبلی لغو شده و توافق بین ایران و گروه 1+5 نیز مورد تأیید می‌گیرد یکی دیگر از گام‌های روز اول است. البته وی تأکید دارد که هنوز مذاکرات درباره این گام ادامه دارد.

«در خصوص زمانی که شورای امنیت سازمان ملل باید قطعنامه‌ای صادر کرده و توافق را تأیید کند، هنوز مباحث ادامه دارد. ترجیح همه کشورها این است که آن روزی که ما به یک جمع‌بندی رسیده و توافق اعلام شود شورای امنیت هم‌زمان و بعد از آن قطعنامه خود را صادر خواهد کرد».

از نکات دیگر در روز توافق این است که هیچ امضایی وجود نخواهد داشت، زیرا به گفته عراقچی برنامه جامع اقدام مشترک یک معاهده یا پیمان نیست.

«از نظر ما امضای توافق، همان قطعنامه شورای امنیت است که آن را تأیید می‌کند، ممکن است امضایی واقعی زیر آن نباشد چون این توافقی که به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک، یک معاهده و یا پیمان نیست که امضا‌ء زیر آن داشته باشد، به مانند برنامه اقدام مشترک. روزی که وزراء در اینجا دستیابی به جمع‌بندی را اعلام کنند مصامحتا به عنوان روز توافق شناخته می‌شود. البته هنوز تصمیم قطعی درباره این امر گرفته نشده که آیا امضای واقعی زیر این متن این توافق قرار خواهد گرفت یا نه».

روز دوم، اعلام توافق

بین روز اول یعنی اعلام جمع‌بندی و روز دوم یعنی اعلام توافق ممکن است یک یا دو ماه و یا حتی بیشتر فاصله باشد. این مرحله پس از آن انجام خواهد شد که فرآیند‌های مندرج در روز اول یعنی روندهای حقوقی و قانونی طی شوند. کنگره آمریکا پیشتر اعلام کرده که یک ماه (و اگر توافق پس از 9 جولای، 18 تیر، ارائه شود دو ماه) فرصت نیاز خواهد داشت تا این فرآیند را بررسی کند. عراقچی می‌گوید اگر کنگره این توافق را رد کند دولت آمریکا موظف به وتوی آن است.

در همین زمان و پس از عدم رأی منفی کنگره آمریکا و یا سایر نهادهای قانونگذاری در اروپا به جمع‌بندی انجام شده است که کشورها به صورت رسمی اعلام می‌کنند توافق انجام شده است و آماده هستند تا فرآیند مندرج در توافق برنامه جامع اقدام مشترک را انجام دهند.

«در چنین روزی است که طرف‌های اروپایی غربی باید تحریم‌ها را بر طرف کنند و جمهوری اسلامی ایران نیز در چنین روزی مقدمات تعهداتی را که باید انجام دهد، فراهم می‌آورد».

در کنار رفع تحریم‌های ایران، کشورمان نیز موظف به اجرای محدودیت‌هایی خواهد بود که در توافق مندرج است. به مانند کاهش تعداد سانتریفیوژ‌ها و یا کاهش ذخایر اورانیوم غنی‌شده.

«در آن مرحله کشورها شروع می‌کنند به اینکه اقدامات خودشان را انجام بدهند تا آماده اجرا بشوند، یعنی بین روز توافق و روز اجرایی شدن یک فاصله‌ای را داریم در این فاصله ایران اقداماتی را که باید انجام بدهد مثلا تعداد سانتریفیوژ‌ها را باید کم کند و میزان موادش را کم بکند، اینها را شروع میکند به انجام دادن تا وقتی برسد به نقطه‌ای که حد مورد نظر در توافق است و از آن روز توافق اجرایی می‌شود طرف مقابل ما هم باید اقداماتی را انجام بدهد قوانین خودش را اصلاح بکند مصوبات مربوطه را صادر بکند و آماده باشد برای روز اجرایی شدن که در آن روز تحریم‌ها لغو خواهد شد».

روز سوم، اجرایی شدن توافق

در این روز و پس از اینکه کشورمان تعهدات خود را انجام داد، لغو تحریم‌هایی که قبلا اعلام شده و آماده‌سازی‌های لازم برای آن شده است جنبه عملی به خود می‌گیرد. اقدامات ایران در حوزه پروتکل الحاقی و یا شفاف‌سازی‌ در برنامه هسته‌ای از این روز اجرا خواهد شد.

البته هنوز اختلاف‌نظرهایی در چگونگی روز دوم و سوم وجود دارد زیرا طرف‌ها خواهان این هستند که اقدامات انجام گرفته متناظر و همزمان باشند.

«منتها اینجا مشکلی وجود دارد که هنوز حل نشده و من پیشتر به آن اشاره کردم این فاصله چون کارهای ما از نظر فنی بیشتر طول خواهد کشید تا کارهایی که آنها انجام خواهند داد برای آماده‌سازی، ما باید به فرمولی دست پیدا بکنیم که قبل از اینکه ما حتی شروع بکنیم به انجام کارهای خودمان تحریم‌ها لغو شده باشند، طرف مقابل هم انتظار دارد که کارهای ما تمام شده باشد. در اینکه دقیقا در این وسط چه اتفاقی رخ دهد یکی از موضوعات مهمی است که ما هنوز درباره آن مذاکره می‌کنیم. همانطور که عرض کردم برای ما مهم این است که اقدامات دو طرف متناظر باشد اینکه چگونه متناظر باشد هنوز بر روی آن کار می‌کنیم ولی در نهایت ما یک روز جمع بندی خواهیم داشت روز توافق خواهیم داشت و روز اجرایی شدن را خواهیم داشت».