در ادامه سلسله گفت‌وگوهایی با شخصیت‌های برجسته و کارشناسان مسائل راهبردی که به‌منظور ارائه تصویری شفاف، حقیقی و عمیق از روند مذاکرات هسته‌ای و مسائل جانبی آن صورت می‌گیرد، این بار به‌سراغ محمدجواد لاریجانی، از دیپلمات‌ها و تئوریسین‌های باسابقه و صاحب‌نظر در مسائل داخلی و امور بین‌المللی رفته است.
محمد جواد لاریجانی که هم‌اینک ریاست پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و همچنین ریاست ستاد حقوق بشر قوه قضائیه را به‌عهده دارد، سال‌ها به‌عنوان معاون وزیر امور خارجه کشورمان فعالیت کرده و مرکز تحقیقات این وزارت‌خانه را نیز خود راه‌اندازی کرده است.
لاریجانی در این مصاحبه علاوه بر ارائه تحلیل از روند مذاکرات و برخی نقدهای وارد بر آن، پیشنهاد مهم خود در این زمینه را نیز مطرح کرد. آنچه در ادامه می‌آید بخش دوم گفت‌وگو با محمد جواد لاریجانی است:
بخش اول این گفت‌وگو را از اینجا بخوانید
رئیس ستاد حقوق بشر درباره ریل‌گذاری‌های اشتباه در مذاکرات فعلی هسته‌ای اظهار داشت: در وهله اول اینکه ما بگوییم چرخ سانتریفیوژ باید بچرخد ولی چرخ‌های تولید و اقتصاد هم باید بچرخد، بدان معناست که عملاً یک نوع دیدگاه راجع به وضع اقتصادی کشور در این حرف خوابیده است. یعنی اولاً معتقدیم تحریم‌ها مؤثر بوده و ثانیاً برای اینکه کار را درست کنیم باید هر طور شده تحریم‌ها را برداریم.
* انتقاد شدید لاریجانی از شعار برد-برد در مذاکرات/ در قبال برداشته شدن تحریم‌ها نباید از هیچ‌یک از حقوقمان دست بکشیم
محمد جواد لاریجانی با انتقاد شدید از طرح این شعار که ما در مذاکرات هسته‌ای به دنبال نتیجه برد-برد هستیم، خاطرنشان کرد: شعار برد-برد برای زمانی مناسب است که مثلاً ایران با کمپانی معتبری بخواهد مذاکره کند که حداقل در یک "نرم" مشترک باشند.
وی افزود: تحریم‌ها در حقیقت تجاوز به حقوق ماست. اینطور نیست که آنها محقّ اعمال تحریم باشند. آنها کوچکترین حقی برای تحریم ما ندارند، بنابراین ما هیچ یک از حقوق خودمان را نباید در قبال برداشتن تحریم بدهیم. درباره آنچه غیر از حقوق خودمان است می‌توانیم صحبت کنیم اما نباید از حقوق خودمان چیزی به آنها ببخشیم.
لاریجانی با تأکید بر اینکه ادبیات سند ژنو بسیار آسیب‌پذیر است، تصریح کرد: به دلیل اینکه بحث ژنو را پیش از این به تفصیل مطرح کردم نمی‌خواهم تکرار کنم اما مقدار زیادی دوایر مبهم در این سند وجود دارد که می‌توان روی آن سرمایه‌گذاری کرد و تفسیرهای مختلفی را داشت. آمریکا هم استاد تفسیرهای مختلف است و جالب اینجاست که ما هم می‌توانیم استاد این کار باشیم ولی احساس کردیم باید ما تفسیر ملایم‌تری بدهیم!
* مذاکرات لوزان نقاط ضعف بسیار جدی دارد
لاریجانی درباره سایر ریل‌گذاری‌های اشتباه در مذاکرات لوزان نیز گفت: مذاکرات لوزان بدون توفیق نیست و نقاط جالب دارد ولی برای رسیدن به غرض قطعاً کافی نیست و نقاط ضعف بسیار جدی دارد. بخشی از این نقاط ضعف‌ها مانند مسئله فردو است که گفتم. ما باید بخشی از نطنز را در فردو استفاده کنیم و علاوه بر سایت فردو، 5 سایت زیرکوهی دیگر نیز باید درست کنیم. اگر بنا باشد گزینه نظامی توسط آمریکایی‌ها یا نوچه‌های آنها روی میز باشد چرا باید فردو را تعطیل کنیم؟
وی افزود: من زمانی می‌توانستم بگویم این قسمت خوب بیان شده که در لوزان بگوییم ما زمانی به طور کلی غنی‌سازی را از فردو برمی‌دارم که هرگونه ادعا و تهدید و گزینه نظامی علیه ایران توسط آمریکا از دستور کار خارج شود. ولی حقیقت این است که در حال حاضر رسماً به ما می‌گویند سرت را بیرون بیاور تا هر وقت خواستیم بزنیم! برای همین گزینه نظامی روی میز است.
* تا زمانی که گزینه نظامی روی میز است باید تاسیسات اتمی خود را به نقاط امن‌تر ببریم
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با تأکید بر اینکه تا زمانی که گزینه نظامی روی میز است حق مسلم ماست که تأسیسات اتمی در چارچوب NPT خودمان را به نقاط امن‌تر ببریم، تصریح کرد: البته نقاط زیر کوه هم قابل منفجر کردن هست، مثلاً بمب‌های خلأ وجود دارد که اول مدخل را می‌زنند و دل و روده را بیرون می‌کشند، ولی این هم جواب دارد. در این مورد سیستم‌های باردار کردن خلأ وجود دارد و به محض اینکه بمب را می‌زنند، خلأ را باردار می‌کنند تا تخریب صورت نگیرد. اتفاقاً ما باید در این زمینه‌ها کار کنیم.
* اگر تعداد سانتریفیوژهای نطنز 3 هزار می‌شد اما فردو با هزار سانتریفیوژ کار می‌کرد بسیار بهتر بود
محمد جواد لاریجانی تأکید کرد: من معتقدم اگر تعداد سانتریفوژهای نطنز 3 هزار سانتریفیوژ می‌شد ولی فردو با هزار سانتریفیوژ کار می‌کرد بسیار بهتر بود. ما باید جایی داشته باشیم که به آمریکا بگوییم تا وقتی گزینه نظامی علیه ایران دارید و نوچه پُرروی شما مرتب کرکری می‌خواند، تأسیسات ما نه‌تنها زیرزمین می‌ماند بلکه زیرزمین‌تر هم می‌رود.
* انتقاد شدید از تفاهم صورت گرفته در لوزان درباره تحقیق و توسعه
وی در خصوص اشکالات و نقدهای دیگر وارد بر مذاکرات لوزان، تاکید کرد: به عنوان مثال دیگر، مسئله تحقیق و توسعه را در نظر بگیرید. تحقیق و توسعه بر اساس مذاکرات لوزان، منوط به این است که بگوییم چه کاری می‌خواهیم انجام دهیم. مگر در تحقیق و توسعه می‌توانیم بگوییم کجا می‌خواهیم برویم؟ چرا باید بگوییم کجا می‌خواهیم برویم؟ فرض کنید نهایتاً دستگاه پیچیده‌ای ساختیم، ورودی و خروجی آن را به آژانس انرژی اتمی می‌گوییم و آنها اندازه‌گیری می‌کنند. دلیلی ندارد جزئیات اکتشافات خود را به آنها بگوییم.
* دلواپسی فقط از دشمن غدار نیست؛ ریل‌گذاری نامناسب آسیب‌پذیری ما را بالا برده است
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در زمینه نقدهای خود به مذاکرات صورت گرفته درباره تحقیق و توسعه فناوری هسته‌ای در ایران، افزود: مگر بشر می‌داند در امر هسته‌ای کجا می‌خواهد برود. چرا ما باید در زمینه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای سقف داشته باشیم؟ چرا قد ما باید کوتاه‌تر از دیگران باشد؟ این‌ها ریل‌گذاری‌های نامناسب در مذاکرات است و باعث شده که من دغدغه و دلواپسی داشته باشم. دلواپسی فقط از دشمن غدار نیست، دشمن غدار بعلاوه ریل‌گذاری نامناسب، آسیب‌پذیری ما را بالا برده است.
* هر وطن‌پرستی باید دلواپس مذاکرات هسته‌ای باشد
محمد جواد لاریجانی با تاکید بر اینکه "هر وطن‌پرستی باید دغدغه و دلواپسی درباره مذاکرات هسته‌ای داشته باشد"، خاطرنشان کرد: مسئله هسته‌ای یک مسئله فراجناحی است. من در روزنامه‌های اصلاح‌طلب دیدم که درباره دلواپس‌های مذاکرات مطالب مضحکی می‌نویسند، مثل این است که اصلاح‌طلبی معادل این است که هر چه از مذاکرات درآمد خوب است. این مسئله ساده‌لوحانه است و اصلاح‌طلبان نباید چنین اشتباهی را مرتکب شوند. مسئله حقوق ملت ایران باید فراجناحی باشد.
* دنبال نخودسیاه فرستادن ایران در مذاکرات هسته‌ای معادل اقاله حق است
وی اضافه کرد: حرف من این است که به لحاظ فنی و کارشناسی، هر جناحی که میهن‌پرست است، چه اصولگرا و چه غیراصولگرا باید با هم جمع شوند و بهترین توافق را برای کشور خودمان در نظر بگیریم. حتی اگر ما قسمت‌هایی از صنعت اتمی را نمی‌خواهیم توسعه بدهیم حق آن را نباید از خودمان اقاله کنیم، این مسئله مهمی است. دنبال نخود سیاه فرستادن ایران در مذاکرات هسته‌ای، معادل اقاله حق است. حتی اگر بگویند ما در داخل فردو حق غنی‌سازی نداریم ولی آزمایشگاه پیشرفته بسازیم، این اقاله حق است. اصلاً هیچ کاری هم نکنیم ولی حق داریم تاسیسات هسته‌ای را در زیرزمین درست کنیم، همانطوری که حق داریم روی زمین درست کنیم. آژانس باید بتواند در چارچوب NPT بازدید کند، این مسئله مشکلی ندارد ولی زیرزمین و روی زمین ندارد و این بحث کاملاً جداگانه‌ای است.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در ادامه با بیان اینکه مسائلی در حوزه‌های دیگر انرژی هسته‌ای وجود دارد که به نظر من در بحث‌ها و مذاکرات به آن اشاره‌ای نشده است، اظهار داشت: ما در ابتدای کار هستیم و باید جهش‌های عظیمی در فناوری هسته‌ای داشته باشیم و نیروهای خوب و سرمایه‌گذاری‌های بالاتر پای کار بیاید. ما نباید فکر کنیم کار تمام شده است، بلکه ما تازه زمینه بسیار مهمی از کار را در زمینه پیشرفت های فناوری هسته‌ای شروع کرده‌ایم که باعث بالا آمدن ده‌ها زمینه دیگر در علم و تکنولوژی می‌شود.
