گروه جهاد و مقاومت مشرق - تقويم‌ها 31 شهريور 59 را به عنوان روز آغاز جنگ تحميلي معرفي مي‌كنند. اما آنطور كه پير و مراد ما مقام معظم رهبري فرموده‌اند: «روز 31 شهريور 59 جنگ در واقع آغاز نشد- آن روز تهران بمباران شد- جنگ از پيش شروع شده بود. اگر مسئولانى كه آن روز در رأس كار بودند- همان كسانى كه بعد هم نشان دادند لياقت اداره‌ كشور را ندارند- مي‌فهميدند، تشخيص مي‌دادند و آمادگى خود را بالا مي‌بردند، نه خرمشهر آن جور مي‌شد، نه قصرشيرين آن جور مي‌شد، نه برخى از مناطق ديگر مرزى.» بنابراين بايد شروع جنگ را در روزها و حتي ماه‌هاي قبل از تاريخ 31 شهريور جست‌وجو كرد. به اين ترتيب مشاهده مي‌كنيم از ماه‌ها قبل از آغاز رسمي جنگ تحميلي ارتش عراق اقدام به تجاوز محدود و بمباران مناطق مختلف كشورمان مي‌كرد. اما در روزهاي 15 و 16 شهريورماه 59 تجاوزي علني و جدي را در منطقه عمومي قصرشيرين به نمايش گذاشت كه به واقع يك اردوكشي تمام عيار محسوب مي‌شد. سالروز اين واقعه مغفول مانده دفاع مقدس را بهانه‌اي قرار داديم تا مروري به وقايع تابستان پرالتهاب سال 59 به عنوان آن بخشي از دفاع مقدس بيندازيم كه همواره از توجه به آن غفلت مي‌شود.

از 15 تير تا 15 مرداد

از 15 تيرماه 1359 ارتش بعث عراق تجاوز خود را به قصر‌شيرين آغاز كرد. نيروهاي نظامي اين كشور از فروردين ماه همين سال اقدام به افزايش نيروهاي خود در مناطق مرزي قصرشيرين كرده بودند كه اين اقدام آنها با تجهيز و آموزش مردم عادي توسط يگان‌هاي سپاه پاسخ داده شد. در 15 تيرماه اما عراق چندين پاسگاه مرزي در قصرشيرين را مورد هدف قرار داد. اين تبادل آتش تا جايي ادامه پيدا كرد كه 16 روز بعد، يعني در يكم مردادماه بعثي‌ها پاسگاه‌هاي مرزي خان ليلي‌، نفت‌شهر و مناطق مسكوني را هدف توپخانه قرار دادند كه اين بار تجاوز آشكار آنها با تيراندازي متقابل رزمندگان كشورمان پاسخ داده شد. اين وضعيت ادامه داشت تا اينكه صبح روز بعد، ‌يعني در دوم مردادماه تانك‌هاي عراقي در پناه آتش توپخانه حركت محدودي را به سوي نفت شهر انجام دادند. آنها كه گويي مشغول مزه كردن توان رزمندگان ايراني بودند، با مقاومت شديد نيروهاي ژاندارمري مستقر در منطقه و همچنين با كمك‌هاي مردمي پاسخي درخور دريافت كرده و عقب‌نشيني كردند.

اما دشمني كه قصد داشت تا چند ماه بعد يورشي همه‌جانبه را به كشورمان آغاز كند، تا 15 مردادماه حملات نسبتاً محدود خود را دنبال كرد. چنانچه در 5مرداد 59 بعثي‌ها با حمله هوايي و آتش شديد توپخانه مناطق مرزي غرب كشور را مورد هجوم قرار دادند. در اين روز دكل مخابراتي عراق در قوره تو مورد اصابت نيروهاي ايران قرار گرفت. در 7 و 8 مرداد نيز عراق سراسر نوار مرزي قصرشيرين به طول نزديك 170 كيلومتر را به صورتي بي‌سابقه و بسيار گسترده زير آتش توپخانه قرارداد كه هنگ مرزي قصرشيرين مهم‌ترين هدف عراق بود و تأسيسات برق منطقه كه هنوز در ده‌سليم به عنوان يادمان دفاع‌مقدس حفظ مي‌شود منهدم و برق شهر قطع شد. منبع آب آشاميدني تنگاب منهدم و چاه‌هاي نفت در نفت‌شهر مورد هدف قرار گرفته و به آتش كشيده شد كه نيروهاي مرزي ايران هم مناطق نفتي خانقين و بانميل را گلوله باران كردند.

بازتاب‌هاي داخلي تهاجم دشمن

اما تجاوزات آشكار دشمن در داخل كشور واكنش‌هايي را دربرداشت. غير از عموم مردم، گروه‌هاي سياسي نيز اعتراض‌خود را به دولتمردان اعلام مي‌كردند. حتي گروهك ضدانقلاب منافقين به جهت فريب افكار عمومي اعلام كرده بود حاضر است نيروهاي خود را براي تقويت مرزها اعزام كند! اما دولت وقت بني‌صدر كه خيانت آشكارش تنها يك سال بعد براي همه محرز شد، همچنان دست روي دست گذاشته بود و كارشناساني را هم كه به جبهه‌ها اعزام مي‌كرد، تنها با عنوان اينكه ايران در زمان طاغوت ژاندارم منطقه بوده‌ است و عراق جرئت رويارويي با ارتش كشورمان را ندارد، تهديدهاي عملي عراق را ناديده مي‌گرفتند. سردار همداني كه در آن مقطع به همراه بچه‌هاي سپاه همدان خطي را در مناطق غربي كشور تشكيل داده بودند در اين خصوص مي‌گويد: يك‌بار افرادي از سوي رئيس‌جمهور وقت بني‌صدر خائن به منطقه آمدند. ما آنها را براي شناسايي به نزديك مرز برديم و تانك‌‌هاي آماده به حمله دشمن را نشانشان داديم. اما در نهايت آنها عنوان كردند كه اين تانك‌ها ماكت هستند و دشمن در جهت ايجاد جنگ رواني است! اهمال كاري‌هاي دولت بني‌صدر ادامه داشت و اين اجازه را به ارتش بعث مي‌داد تا تحركات خود را گسترش دهد.

از 16 مرداد تا 15 شهريور

با فرارسيدن ايام مياني مردادماه 59 فرماندهان نظامي به اين نتيجه رسيدند كه بايد كاري انجام دهند. بنابراين واحدهايي از يگان‌هاي لشكر 81 زرهي كرمانشاه به مرزهاي غربي اعزام شدند. روز بعد نيز عراقي‌ها مردم محلي خود را از مرزها دور كردند و به اين ترتيب خود را آماده يك جنگ تمام عيار مي‌كردند. 21 مردادماه كه مصادف با عيد فطر بود، مردم سراسر كشور و خصوصاً مناطق مرزنشين در نماز روز عيد خواستار اقدامات جدي در مقابله با تهديدات دشمن شدند. اما در مرزهاي جنوبي و خصوصاً مرز شملچه كه نزديك‌ترين حد به شهر مهم خرمشهر بود تجاوزات دشمن جدي‌تر از قبل دنبال مي‌شد. در همين ايام دو تن از نيروهاي سپاه خرمشهر در مقابله با دشمن به شهادت رسيدند و شهيد جهان‌آرا سعي مي‌كرد خطوط نيروهايش در مناطق مرزي را استحكام ببخشد. رزمندگاني از شهر آبادان براي پيوستن به مدافعان خرمشهري اعلام آمادگي كردند.

در اين ايام در جبهه‌هاي غربي آرامشي نسبتي برقرار شده بود. اما 31 مردادماه عراقي‌ها با آغاز درگيري‌ها حتي سعي كردند تا شهرهاي مرزي كرمانشاه را اشغال كنند كه با مقاومت مردمي روبه‌رو شدند. در روزهاي بعدي نيز اين تجاوزات ادامه يافت تا اينكه در 15 و 16 شهريور 59 اتفاقي كه نمي‌بايست بيفتد افتاد. در اين دو روز شدت اقدامات دشمن به حدي بود كه مي‌توان شروع رسمي جنگ را نيمه شهريور 59 دانست!

جاده مواصلاتي قصرشيرين به نفت‌شهر با كمك 100دستگاه تانك به تصرف ارتش عراق درآمد. پاسگاه زينل‌كش و خان ليلي كاملاً منهدم شدند، هواپيماهاي عراقي بر فراز قصرشيرين به پرواز در آمدند و مناطق اطراف شهر را هدف قرار دادند. شش فروند هلي‌كوپتر عراق محل استقرار نيروهاي ارتش را موشك باران كردند، به دنبال حملات سنگين زميني و هوايي كه بيشترين تمركز خود را بر روي مناطق مسكوني داشت و از سويي نيروها و تجهيزات كمكي به منطقه ارسال نشد و بيمارستان شهر ديگر جوابگوي پذيرش مجروحان نبودند مردم تخليه شهر را آغاز كردند. يك فروند هواپيماي شكاري و يك فروند هلي‌كوپتر ايران بر فراز شهر هدف قرار گرفته و در ارتفاعات منطقه سقوط كردند.

با وجود تجاوز علني دشمن، اهمال‌كاري همچنان از سوي فرمانده وقت قوا بني‌صدر ادامه داشت تا اينكه در 31 شهريور چنان غافلگيري به مرزهايمان اعمال شد كه دشمن تا پنج روز بعدي در جنوب خود را به قلب خوزستان يعني تا 15 كيلومتري اهواز رساند و در غرب نيز تا آن مقدار پيشروي كرد كه براي شهرهاي مهم خود چون بغداد حاشيه امني ايجاد كند. هرچند همت رزمندگان و فرماندهي بي‌چون و چراي امام تمامي معادلاتشان را برهم زد.
* عليرضا محمدي / روزنامه جوان