گروه فرهنگی مشرق - بالاخره پس از افت و خیزهای بسیار قرار است به زودی پروانه نمایش فیلم سینمایی «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش صادر شود؛ فیلمی که در اولین اکران رسمی خود در سی و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر موجی از حواشی را با خود به همراه آورد.
هرچند هنوز مشخص نیست که کارگردان این فیلم سینمایی برای دریافت پروانه نمایش چه تغییراتی را قبول کرده است ولی با توجه به اینکه به گفته حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی به زودی پروانه نمایش «رستاخیز» صادر می شود، گزارشی از روند ساخت این فیلم سینمایی و چگونگی شکل گیری اعتراضات به این فیلم سینمایی را در اختیار شما قرار می دهیم.
«رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش، فیلمی تاریخی-مذهبی است که می‌توان آن را محصول سال 1389 دانست. این فیلم سینمایی در نهایت در سال 1392 و در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر، نامزد دریافت سیمرغ بلورین در 11 بخش شد که در 8 بخش از جمله بهترین کارگردانی برنده سیمرغ بلورین شد.
این فیلم درباره واقعه عاشورا است که با همراهی بکیر فرزند حر ابن یزید ریاحی به قیام امام حسین (ع) و متن حوادث واقعه عاشورا می پردازد. این فیلم مقطع زمانی مرگ معاویه تا قیام امام سوم شیعیان را به تصویر می‌کشد. فیلمبرداری پروژه «روز رستاخیز» از 16 بهمن ماه سال 88 همزمان با اربعین حسینی در شهرستان بم آغاز شد و پس از پشت سرگذاشتن بیش از 250 جلسه فیلمبرداری در شهرهایی چون شهداد کرمان، اصفهان، شاهرود، رباط کریم و تهران 12 دی ماه 89 به پایان رسید.
در این فیلم سینمایی بازیگرانی چون پوریا پورسرخ، حسین پورشیرازی، فرهاد قائمیان، بابک حمیدیان، بهادر زمانی، انوشیروان ارجمند، مهتاب کرامتی، شقایق فرهانی، لیلا بلوکات، زهره حمیدی و ... ایفای نقش کرده اند.
یکی از مسائل مهمی که در این فیلم وجود داشت و باعث ایجاد مشکلاتی برای «رستاخیز» شد، نمایش چهره معصومین در این اثر سینمایی است. به عنوان مثال در «رستاخیز» برخلاف دیگر فیلم های مذهبی که چهره معصومین به صورت نور آمده و یا اصلا نشان داده نمی شود، بیننده می تواند چهره شخصیت هایی چون حضرت ابوالفضل (ع)، حضرت علی اکبر (ع) و ... را ببیند. این مساله سبب شده تا بسیاری از مراجع تقلید و تعدادی از مداحان مطرح نسبت به این فیلم سینمایی اعتراض کنند.
به عنوان مثال آیت الله مکارم شیرازی در نامه ای خطاب به سازمان سینمایی مراتب انتقاد خود به اکران این فیلم سینمایی را بیان کرده است.
در متن این نامه آمده است: «ریاست محترم سازمان سینمایی کشور جناب مستطاب آقای ایوبی
با اهداء سلام و تحیّت
عدّه قابل توجهی به دفتر ما شکایت کرده‌اند که چرا در فیلم «رستاخیز» چهره حضرت قمر بنی هاشم و جمعی دیگر از شهدای کربلا (علیهم السلام) به طور مشخص نشان داده شده و می‌دانیم این کار آثار نامطلوبی دارد و نیز به بعضی از وقایع تاریخی آن ایراد کرده‌اند. آیا بنا بر این است که سازمان سینمایی قداست مقدّسات را بشکند و از خطوط قرمز بگذرد.»
آیت الله وحید خراسانی، آیت الله علوی گرگانی و آیت الله مقتدایی از دیگر مراجعی هستند که به «رستاخیز» انتقاد کردند.
همچنین عبدالرضا هلالی، حاج منصور ارضی و مجید بنی فاطمه از مداحان اهل بیت به این فیلم سینمایی و به اشتباهات فراوان تاریخی که در «رستاخیز» وجود دارد و همچنین نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) اعتراض کردند. این اعتراض‌ها آنقدر جدی بود که مداحان برای اعلام نظر خود در مسجد ارک تجمع و سخنرانی نیز کردند. آنها حتی در صحبت هایشان به نوعی اتمام حجت نیز با کارگردان اثر داشتند.
اولین و مهمترین مشکل مداحان با «رستاخیز» نشان دادن چهره 5 تن از اهل‌بیت امام حسین(ع) است. در این فیلم چهره حضرت عباس، حضرت علی‌اکبر، حضرت قاسم، حضرت مسلم و حضرت علی‌اصغر نشان داده شده است. به گفته آنها این فیلم چهره سخیفی از حضرت مسلم نشان می‌دهد.
با بالا گرفتن موج اعتراضات به ساخت این فیلم سینمایی و نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع)، آیت‌الله علم‌الهدی صبح روز پنج شنبه هشتم اسفندماه در دیدار با مسوولان و سینماگران حاضر در جشنواره فیلم بسیج هنرمندان «اختران» درباره فیلم «رستاخیز»، اظهار کرد: می‌بینید بعد از نمایش این فیلم، چقدر حملات به وزارت ارشاد آغاز شده و آنها باید پاسخگو باشند، در حالی که فیلم ارزشمندی است و هنگام ساخت از مقام معظم رهبری استفتاء کرده‌اند و آقا نوشته اند اگر وهن نباشد، ایراد ندارد که تصویر نشان داده شود و فیلم ساخته شده و حالا همه مداحان روی سر فیلم ریخته اند و بیچاره درویش کارگردان فیلم «رستاخیز» گیر افتاده است.
همین اعتراضات باعث شد تا حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی برای حل این مشکل به دیدار برخی از مراجع تقلید برود تا مشکلات «رستاخیز» را برطرف کند.
وی در نشستی که با آیت الله مکارم شیرازی داشت درباره احمدرضا درویش گفت: کارگردان فیلم سینمایی «رستاخیز» با قصد قربت و برای خدمت به ساحت مقدس اباعبدالله الحسین(ع) با همکاری دیگر متدینان ایران و شیعیان جهان حدود 10 سال از عمر خود را برای تولید این فیلم صرف کردند که قبل از این دولت کار ساخت این فیلم را به پایان رساندند. بی شک اشکالات و دغدغه های حضرتعالی و دیگر مراجع عظام تقلید، هنگام اکران این فیلم سینمایی در نظر گرفته می شود.
همچنین دی ماه 92 در اکران خصوصی فیلم سینمایی «روز رستاخیز» آخرین ساخته احمدرضا درویش برای برخی از اعضای دولت و خانواده‌های آنها، علی جنتی وزیر ارشاد در سخنان کوتاهی درباره آخرین ساخته درویش گفت: «این کار برجسته‌ای است که ۹ سال به طول انجامیده و نشان از پتانسیل سینمای ایران دارد. اینکه فیلمساز جسارت به خرج داده و در عرصه‌های جدی بخصوص موضوعاتی که مربوط به معارف دینی و تاریخ اسلام است ورود کرده اتفاق خوبی است. فیلمنامه این فیلم را بسیاری از شخصیت‌های برجسته و برخی مراجع و علما دیده‌اند و برآن مهر تائید گذاشته‌اند.»
وزیر ارشاد ادامه داد: «این کار نمونه خوبی از کار مشترک هنرمندان ایرانی و خارجی است و ظرفیت خوبی را نشان می‌دهد و امیدواریم این فیلم طلیعه ساخت فیلم‌های جهانی درباره اسلام باشد تا ما بتوانیم آن را به دنیا عرضه کنیم. برای اینکه این فیلم در دنیا دیده شود قبل از اکران آن در ایران، در آمریکا، اروپا، شرق آسیا و برخی کشورهای مسلمان اکران خواهد شد و امیدواریم که مردم دنیا با دیدن این فیلم با تاریخ عاشورا و مظلومیت امام حسین (ع) آشنا شوند. من به سهم خودم از تمام دست‌اندرکاران این فیلم از تامین‌کنندگان مالی خارجی و داخلی و کسانی که در تصحیح فیلمنامه و انطباق آن با تاریخ صحیح حضور داشتند و از تهیه کننده و کارگردان آن صمیمانه تشکر می‌کنم.»
البته جنتی که در مراسم‌های مختلف بارها و بارها درباره «رستاخیز» و نگرانی منتقدان مورد پرسش قرار گرفته است همواره بر این نکته تاکید داشت که این نگرانی‌ها برطرف می‌شود. وی به ویژه درباره مساله نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) نیز اعلام کرد که باید نمایش چهره ایشان از فیلم حذف شود و چهره معصومین باید حتما در هاله ای از نور نمایش داده شود.
نگذاریم دیگران برای شیعیان فیلم بسازند
اما ابراهیم حاتمی کیا از جمله سینماگرانی بود که از «رستاخیز» حمایت کرد. او درباره این فیلم سینمایی گفته است: «در تک تک پلان های این فیلم یک انرژی متراکم دیده می‌شود که قصد قربت داشته است و این عرصه، عرصه سختی است و نباید به گونه ای رفتار شود که کسی جرئت ورود به این عرصه را نداشته باشد. نباید کاری کنیم که دیگر مجال ورود افرادی همچون درویش و کمال تبریزی به وادی های سختی همچون تاریخ تشیع و تاریخ معاصر تنگ شود. من مطمئنم که برادرم احمدرضا درویش با احترام به نظر علما و انجام اصلاحاتی «رستاخیز» را روانه اکران عمومی خواهد کرد و همه باید به او کمک کنیم و گرنه دیگران درباره ما شیعیان فیلم خواهند ساخت.»
در نهایت و بعد از گذشت چهار ماه از اعتراضات نسبت به فیلم سینمایی «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش، حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی در اولین نشست خبری خود که در روز دوم تیرماه برگزار شد، این وعده را داد که مشکلات موجود بر سر راه اکران «رستاخیز» برطرف شده و طی روزهای آینده پروانه نمایش این فیلم سینمایی صادر می شود.
هرچند بعد از گذشت بیش از 2 هفته از انتشار این خبر، هنوز خبری از صدور پروانه نمایش «رستاخیز» منتشر نشده است اما محمدرضا فرجی مدیرکل سینمای حرفه ای سازمان سینمایی نیز از حل مشکلات و صدور پروانه نمایش این فیلم سینمایی خبر داد.
محمدرضا فرجی در گفتگوی امروز خود با خبرنگار مهر بیان کرد: مشکلات موجود بر سر راه اکران فیلم سینمایی «رستاخیز» برطرف شده و شورای صدور پروانه نمایش طی روزهای آینده پروانه نمایش این فیلم سینمایی را صادر می کند.
وی در پاسخ به این که انتقادهای محتوایی و همچنین مخالفت ها با نمایش چهره معصومین درباره «رستاخیز» چگونه حل شده است؟ توضیح داد: بخشی از اشکالاتی که به این فیلم سینمایی گرفته شده بود، بحث نمایش چهره معصومین در این فیلم بود که عوامل فیلم سینمایی قول داده اند تا قبل از اکران این فیلم سینمایی تمام مسائل مورد نظر را برطرف کنند.
فرجی در حالی اینگونه نظر می دهد که درویش هنوز در اظهارنظری رسمی درباره اعمال این تغییرات صحبت نکرده است و همواره به طور غیرمستقیم از وی نقل شده است که راضی به اعمال این تغییرات نیست.
با توجه به اینکه مدیران سینمای ایران به اکران این فیلم سینمایی خوشبین هستند، اما هیچ کدام از مدیران به نوع تغییراتی که در فیلم سینمایی انجام شده تا بتواند پروانه نمایش بگیرد، اشاره نکرده و پاسخ های غیر مستقیم می دهند. باید ببنیم هنگام نمایش این فیلم سینمایی مسایل مدنظر منتقدان تا چه اندازه رعایت شده و به ویژه برای نمایش چهره معصومین چه تمهیدی اندیشیده شده است.
هرچند هنوز مشخص نیست که کارگردان این فیلم سینمایی برای دریافت پروانه نمایش چه تغییراتی را قبول کرده است ولی با توجه به اینکه به گفته حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی به زودی پروانه نمایش «رستاخیز» صادر می شود، گزارشی از روند ساخت این فیلم سینمایی و چگونگی شکل گیری اعتراضات به این فیلم سینمایی را در اختیار شما قرار می دهیم.
«رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش، فیلمی تاریخی-مذهبی است که می‌توان آن را محصول سال 1389 دانست. این فیلم سینمایی در نهایت در سال 1392 و در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر، نامزد دریافت سیمرغ بلورین در 11 بخش شد که در 8 بخش از جمله بهترین کارگردانی برنده سیمرغ بلورین شد.
این فیلم درباره واقعه عاشورا است که با همراهی بکیر فرزند حر ابن یزید ریاحی به قیام امام حسین (ع) و متن حوادث واقعه عاشورا می پردازد. این فیلم مقطع زمانی مرگ معاویه تا قیام امام سوم شیعیان را به تصویر می‌کشد. فیلمبرداری پروژه «روز رستاخیز» از 16 بهمن ماه سال 88 همزمان با اربعین حسینی در شهرستان بم آغاز شد و پس از پشت سرگذاشتن بیش از 250 جلسه فیلمبرداری در شهرهایی چون شهداد کرمان، اصفهان، شاهرود، رباط کریم و تهران 12 دی ماه 89 به پایان رسید.
در این فیلم سینمایی بازیگرانی چون پوریا پورسرخ، حسین پورشیرازی، فرهاد قائمیان، بابک حمیدیان، بهادر زمانی، انوشیروان ارجمند، مهتاب کرامتی، شقایق فرهانی، لیلا بلوکات، زهره حمیدی و ... ایفای نقش کرده اند.
یکی از مسائل مهمی که در این فیلم وجود داشت و باعث ایجاد مشکلاتی برای «رستاخیز» شد، نمایش چهره معصومین در این اثر سینمایی است. به عنوان مثال در «رستاخیز» برخلاف دیگر فیلم های مذهبی که چهره معصومین به صورت نور آمده و یا اصلا نشان داده نمی شود، بیننده می تواند چهره شخصیت هایی چون حضرت ابوالفضل (ع)، حضرت علی اکبر (ع) و ... را ببیند. این مساله سبب شده تا بسیاری از مراجع تقلید و تعدادی از مداحان مطرح نسبت به این فیلم سینمایی اعتراض کنند.
به عنوان مثال آیت الله مکارم شیرازی در نامه ای خطاب به سازمان سینمایی مراتب انتقاد خود به اکران این فیلم سینمایی را بیان کرده است.
در متن این نامه آمده است: «ریاست محترم سازمان سینمایی کشور جناب مستطاب آقای ایوبی
با اهداء سلام و تحیّت
عدّه قابل توجهی به دفتر ما شکایت کرده‌اند که چرا در فیلم «رستاخیز» چهره حضرت قمر بنی هاشم و جمعی دیگر از شهدای کربلا (علیهم السلام) به طور مشخص نشان داده شده و می‌دانیم این کار آثار نامطلوبی دارد و نیز به بعضی از وقایع تاریخی آن ایراد کرده‌اند. آیا بنا بر این است که سازمان سینمایی قداست مقدّسات را بشکند و از خطوط قرمز بگذرد.»
آیت الله وحید خراسانی، آیت الله علوی گرگانی و آیت الله مقتدایی از دیگر مراجعی هستند که به «رستاخیز» انتقاد کردند.
همچنین عبدالرضا هلالی، حاج منصور ارضی و مجید بنی فاطمه از مداحان اهل بیت به این فیلم سینمایی و به اشتباهات فراوان تاریخی که در «رستاخیز» وجود دارد و همچنین نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) اعتراض کردند. این اعتراض‌ها آنقدر جدی بود که مداحان برای اعلام نظر خود در مسجد ارک تجمع و سخنرانی نیز کردند. آنها حتی در صحبت هایشان به نوعی اتمام حجت نیز با کارگردان اثر داشتند.
اولین و مهمترین مشکل مداحان با «رستاخیز» نشان دادن چهره 5 تن از اهل‌بیت امام حسین(ع) است. در این فیلم چهره حضرت عباس، حضرت علی‌اکبر، حضرت قاسم، حضرت مسلم و حضرت علی‌اصغر نشان داده شده است. به گفته آنها این فیلم چهره سخیفی از حضرت مسلم نشان می‌دهد.
با بالا گرفتن موج اعتراضات به ساخت این فیلم سینمایی و نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع)، آیت‌الله علم‌الهدی صبح روز پنج شنبه هشتم اسفندماه در دیدار با مسوولان و سینماگران حاضر در جشنواره فیلم بسیج هنرمندان «اختران» درباره فیلم «رستاخیز»، اظهار کرد: می‌بینید بعد از نمایش این فیلم، چقدر حملات به وزارت ارشاد آغاز شده و آنها باید پاسخگو باشند، در حالی که فیلم ارزشمندی است و هنگام ساخت از مقام معظم رهبری استفتاء کرده‌اند و آقا نوشته اند اگر وهن نباشد، ایراد ندارد که تصویر نشان داده شود و فیلم ساخته شده و حالا همه مداحان روی سر فیلم ریخته اند و بیچاره درویش کارگردان فیلم «رستاخیز» گیر افتاده است.
همین اعتراضات باعث شد تا حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی برای حل این مشکل به دیدار برخی از مراجع تقلید برود تا مشکلات «رستاخیز» را برطرف کند.
وی در نشستی که با آیت الله مکارم شیرازی داشت درباره احمدرضا درویش گفت: کارگردان فیلم سینمایی «رستاخیز» با قصد قربت و برای خدمت به ساحت مقدس اباعبدالله الحسین(ع) با همکاری دیگر متدینان ایران و شیعیان جهان حدود 10 سال از عمر خود را برای تولید این فیلم صرف کردند که قبل از این دولت کار ساخت این فیلم را به پایان رساندند. بی شک اشکالات و دغدغه های حضرتعالی و دیگر مراجع عظام تقلید، هنگام اکران این فیلم سینمایی در نظر گرفته می شود.
همچنین دی ماه 92 در اکران خصوصی فیلم سینمایی «روز رستاخیز» آخرین ساخته احمدرضا درویش برای برخی از اعضای دولت و خانواده‌های آنها، علی جنتی وزیر ارشاد در سخنان کوتاهی درباره آخرین ساخته درویش گفت: «این کار برجسته‌ای است که ۹ سال به طول انجامیده و نشان از پتانسیل سینمای ایران دارد. اینکه فیلمساز جسارت به خرج داده و در عرصه‌های جدی بخصوص موضوعاتی که مربوط به معارف دینی و تاریخ اسلام است ورود کرده اتفاق خوبی است. فیلمنامه این فیلم را بسیاری از شخصیت‌های برجسته و برخی مراجع و علما دیده‌اند و برآن مهر تائید گذاشته‌اند.»
وزیر ارشاد ادامه داد: «این کار نمونه خوبی از کار مشترک هنرمندان ایرانی و خارجی است و ظرفیت خوبی را نشان می‌دهد و امیدواریم این فیلم طلیعه ساخت فیلم‌های جهانی درباره اسلام باشد تا ما بتوانیم آن را به دنیا عرضه کنیم. برای اینکه این فیلم در دنیا دیده شود قبل از اکران آن در ایران، در آمریکا، اروپا، شرق آسیا و برخی کشورهای مسلمان اکران خواهد شد و امیدواریم که مردم دنیا با دیدن این فیلم با تاریخ عاشورا و مظلومیت امام حسین (ع) آشنا شوند. من به سهم خودم از تمام دست‌اندرکاران این فیلم از تامین‌کنندگان مالی خارجی و داخلی و کسانی که در تصحیح فیلمنامه و انطباق آن با تاریخ صحیح حضور داشتند و از تهیه کننده و کارگردان آن صمیمانه تشکر می‌کنم.»
البته جنتی که در مراسم‌های مختلف بارها و بارها درباره «رستاخیز» و نگرانی منتقدان مورد پرسش قرار گرفته است همواره بر این نکته تاکید داشت که این نگرانی‌ها برطرف می‌شود. وی به ویژه درباره مساله نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) نیز اعلام کرد که باید نمایش چهره ایشان از فیلم حذف شود و چهره معصومین باید حتما در هاله ای از نور نمایش داده شود.
نگذاریم دیگران برای شیعیان فیلم بسازند
اما ابراهیم حاتمی کیا از جمله سینماگرانی بود که از «رستاخیز» حمایت کرد. او درباره این فیلم سینمایی گفته است: «در تک تک پلان های این فیلم یک انرژی متراکم دیده می‌شود که قصد قربت داشته است و این عرصه، عرصه سختی است و نباید به گونه ای رفتار شود که کسی جرئت ورود به این عرصه را نداشته باشد. نباید کاری کنیم که دیگر مجال ورود افرادی همچون درویش و کمال تبریزی به وادی های سختی همچون تاریخ تشیع و تاریخ معاصر تنگ شود. من مطمئنم که برادرم احمدرضا درویش با احترام به نظر علما و انجام اصلاحاتی «رستاخیز» را روانه اکران عمومی خواهد کرد و همه باید به او کمک کنیم و گرنه دیگران درباره ما شیعیان فیلم خواهند ساخت.»
در نهایت و بعد از گذشت چهار ماه از اعتراضات نسبت به فیلم سینمایی «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش، حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی در اولین نشست خبری خود که در روز دوم تیرماه برگزار شد، این وعده را داد که مشکلات موجود بر سر راه اکران «رستاخیز» برطرف شده و طی روزهای آینده پروانه نمایش این فیلم سینمایی صادر می شود.
هرچند بعد از گذشت بیش از 2 هفته از انتشار این خبر، هنوز خبری از صدور پروانه نمایش «رستاخیز» منتشر نشده است اما محمدرضا فرجی مدیرکل سینمای حرفه ای سازمان سینمایی نیز از حل مشکلات و صدور پروانه نمایش این فیلم سینمایی خبر داد.
محمدرضا فرجی در گفتگوی امروز خود با خبرنگار مهر بیان کرد: مشکلات موجود بر سر راه اکران فیلم سینمایی «رستاخیز» برطرف شده و شورای صدور پروانه نمایش طی روزهای آینده پروانه نمایش این فیلم سینمایی را صادر می کند.
وی در پاسخ به این که انتقادهای محتوایی و همچنین مخالفت ها با نمایش چهره معصومین درباره «رستاخیز» چگونه حل شده است؟ توضیح داد: بخشی از اشکالاتی که به این فیلم سینمایی گرفته شده بود، بحث نمایش چهره معصومین در این فیلم بود که عوامل فیلم سینمایی قول داده اند تا قبل از اکران این فیلم سینمایی تمام مسائل مورد نظر را برطرف کنند.
فرجی در حالی اینگونه نظر می دهد که درویش هنوز در اظهارنظری رسمی درباره اعمال این تغییرات صحبت نکرده است و همواره به طور غیرمستقیم از وی نقل شده است که راضی به اعمال این تغییرات نیست.
با توجه به اینکه مدیران سینمای ایران به اکران این فیلم سینمایی خوشبین هستند، اما هیچ کدام از مدیران به نوع تغییراتی که در فیلم سینمایی انجام شده تا بتواند پروانه نمایش بگیرد، اشاره نکرده و پاسخ های غیر مستقیم می دهند. باید ببنیم هنگام نمایش این فیلم سینمایی مسایل مدنظر منتقدان تا چه اندازه رعایت شده و به ویژه برای نمایش چهره معصومین چه تمهیدی اندیشیده شده است.
