ویژه نامه ضیافت مشرق - روزه بر طبق احکام شرعی دین مبین اسلام به واجب، حرام، مستحب و مکروه تقسیم می شود که روزه عید فطر و عید قربان، روزه ایّام تشریق، روزه یوم الشک به قصد رمضان، روزه صمت، روزه وصال، روزه غیر واجب برای فرزند در صورت نارضایتی والدین از روزه های حرام به شمار می رود.
روزه هاى واجب عبارت است از:
روزه ماه رمضان؛ در هر سال واجب است همه افراد مکلف ماه مبارک را به شرحى که در کتاب هاى فقهى بیان شده، روزه بگیرند.
روزه کفاره؛ در مواردى، براى انسان واجب مى شود که به عنوان کفاره، به مدت دو ماه و یا کمتر، روزه بگیرد؛ مانند کفاره قتل، کفاره ابطال روزه ماه رمضان و کفاره نذر.
روزه قضا؛ روزه‌هایى را که به دلیل مسافرت یا بیمارى و یا مانند آن در ماه رمضان ترک شده باید قضا کرد.
روزه بدل از قربانى؛ اگر حاجى در منا بر قربانى قدرت نداشته باشد، باید ده روز (سه روز در سفر حج و هفت روز پس از مراجعت از آن) روزه بگیرد.
روزه روز سوم اعتکاف
قضاى روزه پدر که بر پسر بزرگتر واجب است.
روزه نذر و امثال آن.
روزههاى حرام عبارت اند از:
«اول» روزه عید فطر و عید قربان
«دوم» روزه ایّام تشریق و آن یازدهم و دوازدهم و سیزدهم ذى الحجه است براى کسى که در مِنا باشد چه براى اعمال حج چه غیر آن بنا بر اقوى.
«سوم» روزه یوم الشک به قصد رمضان و [اما] به نیّت آخر شعبان مانعى ندارد.
«چهارم» روزه وفاء نذر معصیت؛ مثل آن که نذر کرده باشد که اگر متمکن شود از فلان حرام یا ترک فلان واجب، روزه بگیرد. یا به قصد شکر براى آن که فلان معصیت را مرتکب شده روزه بگیرد که حرام است به خلاف آن که روزه بگیرد به شکرانه آن که ممنوع از فلان معصیت شود که مانعى ندارد.
«پنجم» روزه صمت که نیّت کند امساک از تکلّم را در تمام روز یا آن که نیّت کند امساک از مفطرات و امساک از تکلّم را با هم به خلاف آن که امساک کند از کلام بدون آن که جزء نیّت نماید هر چند بنا گذارد بر سکوت در روزه بدون آن که امساک از آن را در نیّت داخل کند.
«ششم» روزه وصال و آن امساک از مفطرات یک روز و یک شب تا سحر یا امساک دو روز و یک شب متّصل با قصد آن که امساک شب هم، جزء روزه باشد. بلى، اگر بدون قصد امساک، شب افطار را تأخیر بیندازد تا سحر مانعى ندارد هر چند خلاف احتیاط است.
«هفتم» روزه غیر واجب براى زن اگر مزاحم حق زوج باشد و احوط ترک آن است بدون اذن زوج هر چند مزاحم حق او نباشد، بلکه با نهى او احتیاط به ترک، ترک نشود.
«هشتم» روزه غیر واجب براى مملوک اگر مزاحم حق مولى باشد و احوط ترک آن است بدون اذن مولى هر چند مزاحم حق او نباشد بلکه با نهى او احتیاط ترک نشود.
«نهم» روزه غیر واجب براى فرزند در صورتى که موجب اذیت والدین باشد.
«دهم» روزه مریض و روزه کسى که مضرّ به او باشد.
«یازدهم» روزه مسافر مگر در صورى که استثناء شده است.
«دوازدهم» روزه تمام عمر حتى عیدین بنا بر آن چه در خبر وارد است و الّا محتمل است که حرمت آن به سبب اشتمال بر روزه عیدین باشد و بنا بر این گزینۀ مستقلی نیست.
روزههاى مکروه
روزههاى مکروه به این شرح اند:
«اول» روزه روز عاشورا. «دوم» روزه روز عرفه براى کسى که بترسد که روزه، باعث ضعف او شود از دعایى که افضل از روزه است و هم چنین مکروه است روزه آن اگر شک در هلال ذى حجه داشته باشد که مبادا در واقع آن روز عید قربان باشد. «سوم» روزه میهمان بدون اذن میزبان، بلکه با نهى او احوط ترک است بلکه بدون اذن نیز احوط ترک است. «چهارم» روزه فرزند بدون اذن پدر بلکه احوط ترک آن است خصوصاً با نهى او بلکه اگر روزه باعث اذیت پدر باشد حرام است و ظاهر آن است که روزه پسرِ پسر نیز به حکم روزه پسر است. و بهتر مراعات اذن مادر است و اگر باعث اذیت او باشد حرام است.
استحباب روزه در روز دوشنبه و پنج شنبه
در روایات بسیاری آمده است که آخرِ روز دوشنبه و پنج شنبه، اعمال انسان بر پیامبر اکرم (ص) و امامان (ع) عرضه می گردد؛ لذا مناسب است که لحظه های آخر این دو روز، به حساب رسی کارها سپری گردد و توأم با استغفار باشد. سیره پیامبر (ص) این بود که روزهای دوشنبه و پنج شنبه روزه می گرفت. به آن حضرت گفته شد این کار براى چیست؟ فرمود: زیرا اعمال در روز دوشنبه و پنجشنبه به آسمان بالا می رود و دوست دارم که عمل من در حالى که روزه دار باشم بالا رود.
روزه هاى واجب عبارت است از:
روزه ماه رمضان؛ در هر سال واجب است همه افراد مکلف ماه مبارک را به شرحى که در کتاب هاى فقهى بیان شده، روزه بگیرند.
روزه کفاره؛ در مواردى، براى انسان واجب مى شود که به عنوان کفاره، به مدت دو ماه و یا کمتر، روزه بگیرد؛ مانند کفاره قتل، کفاره ابطال روزه ماه رمضان و کفاره نذر.
روزه قضا؛ روزه‌هایى را که به دلیل مسافرت یا بیمارى و یا مانند آن در ماه رمضان ترک شده باید قضا کرد.
روزه بدل از قربانى؛ اگر حاجى در منا بر قربانى قدرت نداشته باشد، باید ده روز (سه روز در سفر حج و هفت روز پس از مراجعت از آن) روزه بگیرد.
روزه روز سوم اعتکاف
قضاى روزه پدر که بر پسر بزرگتر واجب است.
روزه نذر و امثال آن.
روزههاى حرام عبارت اند از:
«اول» روزه عید فطر و عید قربان
«دوم» روزه ایّام تشریق و آن یازدهم و دوازدهم و سیزدهم ذى الحجه است براى کسى که در مِنا باشد چه براى اعمال حج چه غیر آن بنا بر اقوى.
«سوم» روزه یوم الشک به قصد رمضان و [اما] به نیّت آخر شعبان مانعى ندارد.
«چهارم» روزه وفاء نذر معصیت؛ مثل آن که نذر کرده باشد که اگر متمکن شود از فلان حرام یا ترک فلان واجب، روزه بگیرد. یا به قصد شکر براى آن که فلان معصیت را مرتکب شده روزه بگیرد که حرام است به خلاف آن که روزه بگیرد به شکرانه آن که ممنوع از فلان معصیت شود که مانعى ندارد.
«پنجم» روزه صمت که نیّت کند امساک از تکلّم را در تمام روز یا آن که نیّت کند امساک از مفطرات و امساک از تکلّم را با هم به خلاف آن که امساک کند از کلام بدون آن که جزء نیّت نماید هر چند بنا گذارد بر سکوت در روزه بدون آن که امساک از آن را در نیّت داخل کند.
«ششم» روزه وصال و آن امساک از مفطرات یک روز و یک شب تا سحر یا امساک دو روز و یک شب متّصل با قصد آن که امساک شب هم، جزء روزه باشد. بلى، اگر بدون قصد امساک، شب افطار را تأخیر بیندازد تا سحر مانعى ندارد هر چند خلاف احتیاط است.
«هفتم» روزه غیر واجب براى زن اگر مزاحم حق زوج باشد و احوط ترک آن است بدون اذن زوج هر چند مزاحم حق او نباشد، بلکه با نهى او احتیاط به ترک، ترک نشود.
«هشتم» روزه غیر واجب براى مملوک اگر مزاحم حق مولى باشد و احوط ترک آن است بدون اذن مولى هر چند مزاحم حق او نباشد بلکه با نهى او احتیاط ترک نشود.
«نهم» روزه غیر واجب براى فرزند در صورتى که موجب اذیت والدین باشد.
«دهم» روزه مریض و روزه کسى که مضرّ به او باشد.
«یازدهم» روزه مسافر مگر در صورى که استثناء شده است.
«دوازدهم» روزه تمام عمر حتى عیدین بنا بر آن چه در خبر وارد است و الّا محتمل است که حرمت آن به سبب اشتمال بر روزه عیدین باشد و بنا بر این گزینۀ مستقلی نیست.
روزههاى مکروه
روزههاى مکروه به این شرح اند:
«اول» روزه روز عاشورا. «دوم» روزه روز عرفه براى کسى که بترسد که روزه، باعث ضعف او شود از دعایى که افضل از روزه است و هم چنین مکروه است روزه آن اگر شک در هلال ذى حجه داشته باشد که مبادا در واقع آن روز عید قربان باشد. «سوم» روزه میهمان بدون اذن میزبان، بلکه با نهى او احوط ترک است بلکه بدون اذن نیز احوط ترک است. «چهارم» روزه فرزند بدون اذن پدر بلکه احوط ترک آن است خصوصاً با نهى او بلکه اگر روزه باعث اذیت پدر باشد حرام است و ظاهر آن است که روزه پسرِ پسر نیز به حکم روزه پسر است. و بهتر مراعات اذن مادر است و اگر باعث اذیت او باشد حرام است.
استحباب روزه در روز دوشنبه و پنج شنبه
در روایات بسیاری آمده است که آخرِ روز دوشنبه و پنج شنبه، اعمال انسان بر پیامبر اکرم (ص) و امامان (ع) عرضه می گردد؛ لذا مناسب است که لحظه های آخر این دو روز، به حساب رسی کارها سپری گردد و توأم با استغفار باشد. سیره پیامبر (ص) این بود که روزهای دوشنبه و پنج شنبه روزه می گرفت. به آن حضرت گفته شد این کار براى چیست؟ فرمود: زیرا اعمال در روز دوشنبه و پنجشنبه به آسمان بالا می رود و دوست دارم که عمل من در حالى که روزه دار باشم بالا رود.
