گروه فرهنگی مشرق- هنوز هم مي‌توان در لابه‌لاي
خاطرات بسياري از شهروندان پايتخت‌نشين خانه‌هاي قديمي آجر قرمز كه اطراف
آن را درختان تنومند قديمي احاطه كرده بود، دركوبه‌هاي برنجي زنانه و
مردانه و حياط‌هاي پر از گل‌هاي شمعداني با حوض فيروزه‌اي كه در وسط آن
قرار داشت را پيدا كرد. شايد مردم به خاطر نداشته باشند زماني كه اولين
ساختمان بلند و سر به فلك كشيده در تهران ساخته شد و مردم براي ديدن آن
راهي چهارراه استانبول و ميدان توپخانه مي‌شدند؛ آن زمان تفكر معماري غربي
آهسته آهسته داشت جا پاي خود را به جاي معماري اصيل ايراني – اسلامي محكم
مي‌كرد.
مردم تا آمدند به خود بيايند خانه‌هاي قوطي كبريت آپارتماني با نماهايي شبيه به هم با همان سبك معماري رومي، ايتاليايي و غربي، معماري ايراني - اسلامي را در حد يك خاطره باقي گذاشت. به نظر مي‌رسد كه اكنون دوره بازگشت در معماري شهرهاست. دوره‌اي كه به اعتقاد كارشناسان بايد دوره تبلور دوباره معماري اصلي و تاريخي ايراني و اسلامي در شهرسازي كلانشهرها باشد. مسئله‌اي كه ديروز نيز براي بارديگر مقام معظم رهبري در فرمايشات خود با شهردار تهران، مديران شهري و اعضاي شوراي شهر پايتخت به آن تاكيد كرده و فرمودند: «حقيقتا معماري و نماي تهران، نماي يك شهر اسلامي نيست و شهرداري و شوراي شهر بايد اين موضوع را جزو جدي‌ترين مسائل خود بدانند. بايد هرچه ممكن است محيط زندگي شهر، به‌گونه‌اي طراحي و ساخته شود كه تحقق سبك زندگي اسلامي راحت تر، امكان‌پذير باشد.»مقام معظم رهبري در حالي توجه به معماري ايراني – اسلامي را به عنوان يكي از وظايف مهم و كليدي مجموعه مديريت شهري گوشزد مي‌كنند كه به جرات مي‌توان گفت كه نخستين گام شهردار تهران در اين زمينه تصويب و اجراي طرح جامع و تفصيلي شهر تهران بود كه در جاي جاي اين طرح تاكيد به معماري ايراني- اسلامي براساس اسناد بالادستي و سند چشم‌انداز شهر تهران شده است. همچنين در 10 برنامه راهبردي محمدباقر قاليباف، شهردار تهران براي 5 سال آينده پايتخت توجه به معماري ايراني – اسلامي و تغيير سبك زندگي پايتخت‌نشينان نيز تاكيد شده است.
تبديل تهران به الگوي معماري ايراني - اسلامي
بازگشت دوباره معماري ايراني – اسلامي در مسئله شهرسازي تهران به عنوان شهري كه برنامه‌هاي آن به عنوان يكي از تجربه‌هاي موفق مديريتي در كلانشهرها مورد توجه قرار مي‌گيرد ضرورتي است كه در سال‌هاي اخير مديريت شهري به آن توجه ويژه داشته است. مرتضي طلايي، نايب رئيس شوراي شهر تهران در اين باره مي‌گويد: «طبق فرمايشاتي كه ديروز مقام معظم رهبري در ملاقات‌شان با مجموعه مديريت شهري تهران داشتند، اين بود كه فرمودند نماي شهرسازي به سبك زندگي اسلامي شهر كمك مي‌كند. به نظر من ايشان از اين بابت دل‌مشغولي دارند و به نظر مي‌رسد كه نماي شهر تهران يك نماي مورد انتظار اسلامي از نظر ايشان نيست.»
اما به نظر مي‌رسد آنچه كارشناسان شهري و حتي مقام معظم رهبري را درخصوص عدم توجه به معماري ايراني – اسلامي نگران كرده است، عدم اجراي قوانين بالادستي در اين حوزه از سوي سازمان‌هاي متولي است. مسئله‌اي كه حسين مظفر نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي نيز به آن تاكيد داشته: «قوانين بالادستي زيادي در حوزه شهرسازي در كشور مصوب شده است اما همچنان اين قوانين براي تبديل شدن به ضوابط لازم الاجرا نيازمند حركت جدي از سوي سازمان‌هاي متولي معماري ايراني- اسلامي‌هستند.» مظفر با بيان اينكه سبك زندگي در كلانشهري مانند تهران بايد به‌گونه‌اي باشد كه معماري اسلامي- ايراني را در درون خود داشته باشد، ادامه مي‌دهد: «با وجود تاثيرگذاري سبك زندگي در سبك زندگي شهري و استفاده از معماري اسلامي‌تهيه و تنظيم اسناد بالادستي در حوزه معماري از سوي دولت و وزارت راه‌و‌شهرسازي به‌عنوان متولي اين مسئله بسيار ضروري است چرا كه اين سند باعث پرهيز از پراكنده‌كاري معماران و طراحان خواهد شد.»
مطالعات جامعي كه در سال‌هاي اخير توسط مركز مطالعات و برنامه‌ريزي شهر تهران انجام شده نشان مي‌دهد مشكل بزرگي كه اكنون نه‌تنها تهران بلكه ساير كلانشهرها از آن رنج مي‌برند، هماهنگ نبودن بين كالبد و روح شهرهاست. درحالي كه روح و جانمايه كشور ايراني - اسلامي‌است اما سازه‌ها و نماها به‌عنوان كالبد فيزيكي شهرها همخواني‌اي با روح كلي آن ندارند و همين مسئله باعث بي‌هويتي، ناهماهنگي بين ظاهر و باطن شهرها و از همه مهم‌تر باعث ايجاد اضطراب در شهروندان و ساكنان شهرها مي‌شود. اين در حالي است كه به اعتقاد جامعه شناسان شهري، شهرها نيز موجودات زنده و پويايي هستند، كه بايد در روح و جسم هماهنگي وجود داشته باشد.
طرح تفصيلي، عامل بازگشت سبك معماري اسلامي
لزوم اجراي دقيق طرح جامع و تفصيلي شهر تهران يكي از راهكارهايي است كه كارشناسان و متخصصان شهرسازي از آن به عنوان عاملي در بازگشت روح معماري ايراني – اسلامي در ساختوسازهاي شهري نام مي‌برند. هيربد معصومي، كارشناس ارشد شهرسازي و معماري در اين باره تاكيد مي‌كند: «در سال‌هاي اخير مديريت شهري در بازگرداندن هويت تاريخي- اسلامي ايرانيان به كالبد پايتخت برنامه‌هاي زيادي را انجام داده است. از سوي ديگر برابر قوانيني كه در حوزه شهرسازي و معماري وجود دارد، وظيفه رعايت و توجه به معماري ايراني- اسلامي برعهده وزارت راه‌و‌شهرسازي گذاشته شده است و مسئولان دولتي بايد به اين مسئله توجه بيشتري داشته باشند.»
البته اين كارشناس ارشد شهرسازي و معماري به اين مسئله نيز تاكيد مي‌كند كه در سال‌هاي اخير وزارت راه و‌شهرسازي در تدوين و تبيين اصول معماري ايراني- اسلامي‌تلاش‌هايي كرده‌است اما اتفاقي كه تاكنون نيفتاده اين است كه تمامي‌شهرداري‌هاي كلانشهرها منتظر ابلاغ دستورالعمل‌هاي تدوين شده از سوي اين وزارتخانه هستند. معصومي با اشاره به برنامه‌هاي مديريت شهري تهران در سال‌هاي اخير تاكيد مي‌كند: «در‌سال‌هاي اخير با توجه به تاكيد مقام معظم رهبري درخصوص بازگشت هويت به شهر و همچنين تاكيدات دكتر قاليباف، مديريت شهري برنامه‌هايي را اجرايي كرده است كه نمونه آن لزوم تصويب و تاييد طراحي نماهاي بالاي 20 هزار متر مربع براي صدور پروانه ساخت است.
طبق ضوابط طرح تفصيلي شهر تهران، شهرداري‌هاي تمامي‌مناطق 22گانه شهرتهران موظف شده‌اند بعد از تصويب طرح نماي ساختمان‌هاي بالاي 20 هزار متر مربع كه به‌عنوان ساختمان‌هاي شاخص معرفي شده‌اند اقدام به صدور پروانه ساخت كنند. براساس اين ضوابط،طرح اين ساختمان‌هاي بزرگ براي بررسي به كارگروه ويژه‌اي كه در اين رابطه در معاونت شهرسازي و معماري با حضور اساتيد و صاحبنظران برجسته تشكيل مي‌شود، ارجاع داده و بعد از تاييد نهايي آن به شهرداري‌هاي مناطق براي صدور پروانه ساخت ارسال مي‌شود.»
او با تاكيد به اين مسئله كه اين اقدام براي نخستين بار در كشور در شهر تهران اجرايي شده است، يادآور مي‌شود: «با اين كار مي‌خواهيم وضعيت نماهاي شهري را ساماندهي كنيم تا ابلاغ‌هاي لازم از سوي وزارت راه‌و‌شهرسازي به شهرداري‌هاي كلانشهرها درخصوص معيارهاي معماري اسلامي- ايراني انجام شود.» ورود شهرداري تهران به طراحي و معماري مساجد شهر تهران منطبق با معماري ايراني – اسلامي يكي ديگر از برنامه‌هايي است كه معصومي به آن اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «با هماهنگي دستگاه‌هاي متولي امور مساجد اقدام به بررسي مجدد معماري اين فضاهاي مذهبي و اسلامي‌در شهر تهران شده است. همانطور كه مي‌دانيد در يكي، دو‌سال اخير معماري مساجد شهري از فرم رايج و سنتي خود خارج شده بودند. از همه مهم‌تر اينكه دريكي، دو دهه اخير معماري مساجد متفاوت شده است و تا زماني كه مردم تابلوي مسجد را نبينند، نمي‌توانند به وجود مسجد در محل پي ببرند. در صورتي كه معماري مساجد در نزد ايرانيان شهرت جهاني دارد. اين تغيير رويكرد در معماري مساجد نيز به اين دليل است كه معماران در طراحي‌هاي خود سبك تاريخي مسجد‌سازي را با مدرنيته تلفيق كرده و حاصل آن ساخت‌وساز‌ها و بناهايي فاقد هويت اسلامي‌بود.»
دغدغه مديريت شهري و تحقق معماري اسلامي
شايد بتوان گفت كه يادآوري دوباره تاريخ درخشان معماري اسلامي- ايراني به طراحان و معماران شهري تلنگري است كه مي‌تواند سرعت بازگشت دوباره كلانشهر تهران را به سبك معماري و زندگي ايراني - اسلامي بيشتر كند. مسئله‌اي كه عليرضا جعفري مديرعامل سازمان نوسازي شهر تهران نيز به آن اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «اگر اكنون بناهاي معماران گذشته به‌عنوان ميراث فرهنگي و تاريخي شهرها به يادگار مانده است اما سوال و دغدغه اصلي اين است كه امروز كه كلانشهرها درمسير پيشرفت و توسعه پيش مي‌روند، براساس چه الگو و معياري توسعه مي‌يابند؟ آيا محصولي كه اكنون در شهرها تحت عنوان معماري بنا وجود دارد، مي‌تواند به‌عنوان يك بناي تاريخي و ارزشي در آينده ملاك عمل قرار گيرد يا خير؟»
در حال حاضر يكي از برنامه‌هاي معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران تاكيد به ساخت ساختمان‌هايي متناسب با فرهنگ اسلامي – ايراني بر مبناي طرح جامع و تفصيلي شهر تهران است. مجيد پاكساز، مديركل شهرسازي و طرح‌هاي شهري شهرداري تهران با تاكيد بر اهميت معماري اسلامي و ايراني مي‌گويد: «تهران سال‌ها بي‌برنامه و بر اساس بخشنامه اداره مي‌شد كه با طرح تفصيلي سند مدوني براي اداره شهر تهران تهيه شد و به اين ترتيب ساختوسازهاي افسار گسيخته در شهر سروسامان خواهد يافت. در اين راستا لحاظ كردن روح معماري و ايراني نه به معناي قوس و گنبد در ساخت‌وساز‌ها مورد توجه است و به اين ترتيب اين نوع معماري در نوع مصالح و رو شهاي جديد ساخت‌وساز به كار گرفته مي‌شود تا بتوان ساختمان‌هايي متناسب با فرهنگ ايراني – اسلامي بنا كرد.»
منبع: تهران‌امروز
مخاطبان محترم گروه فرهنگی مشرق می توانند مقالات، اشعار، مطالب طنز، تصاویر و هر آن چیزی که در قالب فرهنگ و هنر جای می گیرد را به آدرس culture@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود.
مردم تا آمدند به خود بيايند خانه‌هاي قوطي كبريت آپارتماني با نماهايي شبيه به هم با همان سبك معماري رومي، ايتاليايي و غربي، معماري ايراني - اسلامي را در حد يك خاطره باقي گذاشت. به نظر مي‌رسد كه اكنون دوره بازگشت در معماري شهرهاست. دوره‌اي كه به اعتقاد كارشناسان بايد دوره تبلور دوباره معماري اصلي و تاريخي ايراني و اسلامي در شهرسازي كلانشهرها باشد. مسئله‌اي كه ديروز نيز براي بارديگر مقام معظم رهبري در فرمايشات خود با شهردار تهران، مديران شهري و اعضاي شوراي شهر پايتخت به آن تاكيد كرده و فرمودند: «حقيقتا معماري و نماي تهران، نماي يك شهر اسلامي نيست و شهرداري و شوراي شهر بايد اين موضوع را جزو جدي‌ترين مسائل خود بدانند. بايد هرچه ممكن است محيط زندگي شهر، به‌گونه‌اي طراحي و ساخته شود كه تحقق سبك زندگي اسلامي راحت تر، امكان‌پذير باشد.»مقام معظم رهبري در حالي توجه به معماري ايراني – اسلامي را به عنوان يكي از وظايف مهم و كليدي مجموعه مديريت شهري گوشزد مي‌كنند كه به جرات مي‌توان گفت كه نخستين گام شهردار تهران در اين زمينه تصويب و اجراي طرح جامع و تفصيلي شهر تهران بود كه در جاي جاي اين طرح تاكيد به معماري ايراني- اسلامي براساس اسناد بالادستي و سند چشم‌انداز شهر تهران شده است. همچنين در 10 برنامه راهبردي محمدباقر قاليباف، شهردار تهران براي 5 سال آينده پايتخت توجه به معماري ايراني – اسلامي و تغيير سبك زندگي پايتخت‌نشينان نيز تاكيد شده است.
تبديل تهران به الگوي معماري ايراني - اسلامي
بازگشت دوباره معماري ايراني – اسلامي در مسئله شهرسازي تهران به عنوان شهري كه برنامه‌هاي آن به عنوان يكي از تجربه‌هاي موفق مديريتي در كلانشهرها مورد توجه قرار مي‌گيرد ضرورتي است كه در سال‌هاي اخير مديريت شهري به آن توجه ويژه داشته است. مرتضي طلايي، نايب رئيس شوراي شهر تهران در اين باره مي‌گويد: «طبق فرمايشاتي كه ديروز مقام معظم رهبري در ملاقات‌شان با مجموعه مديريت شهري تهران داشتند، اين بود كه فرمودند نماي شهرسازي به سبك زندگي اسلامي شهر كمك مي‌كند. به نظر من ايشان از اين بابت دل‌مشغولي دارند و به نظر مي‌رسد كه نماي شهر تهران يك نماي مورد انتظار اسلامي از نظر ايشان نيست.»
اما به نظر مي‌رسد آنچه كارشناسان شهري و حتي مقام معظم رهبري را درخصوص عدم توجه به معماري ايراني – اسلامي نگران كرده است، عدم اجراي قوانين بالادستي در اين حوزه از سوي سازمان‌هاي متولي است. مسئله‌اي كه حسين مظفر نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي نيز به آن تاكيد داشته: «قوانين بالادستي زيادي در حوزه شهرسازي در كشور مصوب شده است اما همچنان اين قوانين براي تبديل شدن به ضوابط لازم الاجرا نيازمند حركت جدي از سوي سازمان‌هاي متولي معماري ايراني- اسلامي‌هستند.» مظفر با بيان اينكه سبك زندگي در كلانشهري مانند تهران بايد به‌گونه‌اي باشد كه معماري اسلامي- ايراني را در درون خود داشته باشد، ادامه مي‌دهد: «با وجود تاثيرگذاري سبك زندگي در سبك زندگي شهري و استفاده از معماري اسلامي‌تهيه و تنظيم اسناد بالادستي در حوزه معماري از سوي دولت و وزارت راه‌و‌شهرسازي به‌عنوان متولي اين مسئله بسيار ضروري است چرا كه اين سند باعث پرهيز از پراكنده‌كاري معماران و طراحان خواهد شد.»
مطالعات جامعي كه در سال‌هاي اخير توسط مركز مطالعات و برنامه‌ريزي شهر تهران انجام شده نشان مي‌دهد مشكل بزرگي كه اكنون نه‌تنها تهران بلكه ساير كلانشهرها از آن رنج مي‌برند، هماهنگ نبودن بين كالبد و روح شهرهاست. درحالي كه روح و جانمايه كشور ايراني - اسلامي‌است اما سازه‌ها و نماها به‌عنوان كالبد فيزيكي شهرها همخواني‌اي با روح كلي آن ندارند و همين مسئله باعث بي‌هويتي، ناهماهنگي بين ظاهر و باطن شهرها و از همه مهم‌تر باعث ايجاد اضطراب در شهروندان و ساكنان شهرها مي‌شود. اين در حالي است كه به اعتقاد جامعه شناسان شهري، شهرها نيز موجودات زنده و پويايي هستند، كه بايد در روح و جسم هماهنگي وجود داشته باشد.
طرح تفصيلي، عامل بازگشت سبك معماري اسلامي
لزوم اجراي دقيق طرح جامع و تفصيلي شهر تهران يكي از راهكارهايي است كه كارشناسان و متخصصان شهرسازي از آن به عنوان عاملي در بازگشت روح معماري ايراني – اسلامي در ساختوسازهاي شهري نام مي‌برند. هيربد معصومي، كارشناس ارشد شهرسازي و معماري در اين باره تاكيد مي‌كند: «در سال‌هاي اخير مديريت شهري در بازگرداندن هويت تاريخي- اسلامي ايرانيان به كالبد پايتخت برنامه‌هاي زيادي را انجام داده است. از سوي ديگر برابر قوانيني كه در حوزه شهرسازي و معماري وجود دارد، وظيفه رعايت و توجه به معماري ايراني- اسلامي برعهده وزارت راه‌و‌شهرسازي گذاشته شده است و مسئولان دولتي بايد به اين مسئله توجه بيشتري داشته باشند.»
البته اين كارشناس ارشد شهرسازي و معماري به اين مسئله نيز تاكيد مي‌كند كه در سال‌هاي اخير وزارت راه و‌شهرسازي در تدوين و تبيين اصول معماري ايراني- اسلامي‌تلاش‌هايي كرده‌است اما اتفاقي كه تاكنون نيفتاده اين است كه تمامي‌شهرداري‌هاي كلانشهرها منتظر ابلاغ دستورالعمل‌هاي تدوين شده از سوي اين وزارتخانه هستند. معصومي با اشاره به برنامه‌هاي مديريت شهري تهران در سال‌هاي اخير تاكيد مي‌كند: «در‌سال‌هاي اخير با توجه به تاكيد مقام معظم رهبري درخصوص بازگشت هويت به شهر و همچنين تاكيدات دكتر قاليباف، مديريت شهري برنامه‌هايي را اجرايي كرده است كه نمونه آن لزوم تصويب و تاييد طراحي نماهاي بالاي 20 هزار متر مربع براي صدور پروانه ساخت است.
طبق ضوابط طرح تفصيلي شهر تهران، شهرداري‌هاي تمامي‌مناطق 22گانه شهرتهران موظف شده‌اند بعد از تصويب طرح نماي ساختمان‌هاي بالاي 20 هزار متر مربع كه به‌عنوان ساختمان‌هاي شاخص معرفي شده‌اند اقدام به صدور پروانه ساخت كنند. براساس اين ضوابط،طرح اين ساختمان‌هاي بزرگ براي بررسي به كارگروه ويژه‌اي كه در اين رابطه در معاونت شهرسازي و معماري با حضور اساتيد و صاحبنظران برجسته تشكيل مي‌شود، ارجاع داده و بعد از تاييد نهايي آن به شهرداري‌هاي مناطق براي صدور پروانه ساخت ارسال مي‌شود.»
او با تاكيد به اين مسئله كه اين اقدام براي نخستين بار در كشور در شهر تهران اجرايي شده است، يادآور مي‌شود: «با اين كار مي‌خواهيم وضعيت نماهاي شهري را ساماندهي كنيم تا ابلاغ‌هاي لازم از سوي وزارت راه‌و‌شهرسازي به شهرداري‌هاي كلانشهرها درخصوص معيارهاي معماري اسلامي- ايراني انجام شود.» ورود شهرداري تهران به طراحي و معماري مساجد شهر تهران منطبق با معماري ايراني – اسلامي يكي ديگر از برنامه‌هايي است كه معصومي به آن اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «با هماهنگي دستگاه‌هاي متولي امور مساجد اقدام به بررسي مجدد معماري اين فضاهاي مذهبي و اسلامي‌در شهر تهران شده است. همانطور كه مي‌دانيد در يكي، دو‌سال اخير معماري مساجد شهري از فرم رايج و سنتي خود خارج شده بودند. از همه مهم‌تر اينكه دريكي، دو دهه اخير معماري مساجد متفاوت شده است و تا زماني كه مردم تابلوي مسجد را نبينند، نمي‌توانند به وجود مسجد در محل پي ببرند. در صورتي كه معماري مساجد در نزد ايرانيان شهرت جهاني دارد. اين تغيير رويكرد در معماري مساجد نيز به اين دليل است كه معماران در طراحي‌هاي خود سبك تاريخي مسجد‌سازي را با مدرنيته تلفيق كرده و حاصل آن ساخت‌وساز‌ها و بناهايي فاقد هويت اسلامي‌بود.»
دغدغه مديريت شهري و تحقق معماري اسلامي
شايد بتوان گفت كه يادآوري دوباره تاريخ درخشان معماري اسلامي- ايراني به طراحان و معماران شهري تلنگري است كه مي‌تواند سرعت بازگشت دوباره كلانشهر تهران را به سبك معماري و زندگي ايراني - اسلامي بيشتر كند. مسئله‌اي كه عليرضا جعفري مديرعامل سازمان نوسازي شهر تهران نيز به آن اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «اگر اكنون بناهاي معماران گذشته به‌عنوان ميراث فرهنگي و تاريخي شهرها به يادگار مانده است اما سوال و دغدغه اصلي اين است كه امروز كه كلانشهرها درمسير پيشرفت و توسعه پيش مي‌روند، براساس چه الگو و معياري توسعه مي‌يابند؟ آيا محصولي كه اكنون در شهرها تحت عنوان معماري بنا وجود دارد، مي‌تواند به‌عنوان يك بناي تاريخي و ارزشي در آينده ملاك عمل قرار گيرد يا خير؟»
در حال حاضر يكي از برنامه‌هاي معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران تاكيد به ساخت ساختمان‌هايي متناسب با فرهنگ اسلامي – ايراني بر مبناي طرح جامع و تفصيلي شهر تهران است. مجيد پاكساز، مديركل شهرسازي و طرح‌هاي شهري شهرداري تهران با تاكيد بر اهميت معماري اسلامي و ايراني مي‌گويد: «تهران سال‌ها بي‌برنامه و بر اساس بخشنامه اداره مي‌شد كه با طرح تفصيلي سند مدوني براي اداره شهر تهران تهيه شد و به اين ترتيب ساختوسازهاي افسار گسيخته در شهر سروسامان خواهد يافت. در اين راستا لحاظ كردن روح معماري و ايراني نه به معناي قوس و گنبد در ساخت‌وساز‌ها مورد توجه است و به اين ترتيب اين نوع معماري در نوع مصالح و رو شهاي جديد ساخت‌وساز به كار گرفته مي‌شود تا بتوان ساختمان‌هايي متناسب با فرهنگ ايراني – اسلامي بنا كرد.»
منبع: تهران‌امروز
مخاطبان محترم گروه فرهنگی مشرق می توانند مقالات، اشعار، مطالب طنز، تصاویر و هر آن چیزی که در قالب فرهنگ و هنر جای می گیرد را به آدرس culture@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود.
