ادبیات دولت و تیم مذاکره کننده در این باره تا کنون چندان مستحکم نبوده است. استفاده از این تعبیر توسط تیم مذاکره کننده که اعمال تحریم های جدید، مخالف «روح توافق ژنو» است و بسنده کردن به اقدامی نمادین مانند ترک زودهنگام مذاکرات کارشناسی با 1+5 –در حالی که می دانیم این مذاکرات به زودی دوباره از سر گرفته خواهد شد- نشان دهنده این است که دولت اعتقاد چندانی به اینکه باید موضعی سرسختانه در مقابل این اقدام به شدت توهین آمیز امریکا بگیرد، ندارد.

بدتر این است که مقام های دولت امریکا می گویند تیم ایرانی در مذاکرات پذیرفته است که به روز رسانی تحریم های قبلی مصداقی اعمال تحریم جدید و در نتیجه نقض توافق ژنو نیست. ماری هاف، سخنگوی وزارت خارجه امریکا دیروز به صراحت گفته است تیم ایرانی درون مذاکرات در جریان این موضوع قرار گرفته  و می دانسته است که دولت امریکا درطول دوران 6 ماهه اجرای توافق ژنو، به روز رسانی تحریم های سابق را ادامه خواهد داد.

اگر این سخن طرف امریکایی درست باشد، علامت سوال بزرگی پیش روی مذاکراتی که منجر به توافق ژنو شده قرار می گیرد. تنها توجیهی که تیم مذاکره کننده ایران در مقابل پرسش از انبوه امتیازهای واگذار شده در این توافق ارائه می کرد، این بود که حداقل کاری که در ژنو انجام شده این است که قطار تحریم ها متوقف شده و از این به بعد دیگر تحریم جدیدی علیه ایران اعمال نخواهد شد. اما اقدام دولت امریکا نشان داد همین یگانه توجیه موجود هم پایه ای بسیار سست دارد و عملا تغییری در سیاست تحریمی امریکا رخ نداده است.

به دلایل زیر، تحریم های جدید امریکا نه مخالف روح، بلکه نقص صریح نص توافق ژنو است.

1- استدلال اصلی امریکا این است که این تحریم، یک قانون، مصوبه یا فرمان اجرایی جدید نیست بلکه به روز رسانی فهرست مصادیق افراد و شرکت های تحت تحریم، طبق فرمان اجرایی شماره 13645 است که در تاریخ 3 ژوئن 2013 تصویب شده است. این استدلال بسیار مضحک تر از آن است که حتی اندکی جدی گرفته شود. نکته مهمی که در اینجا باید به آن توجه کرد این است که آنچه امریکا در توافق ژنو به آن متعهد شده این است که از اعمال (impose) هرگونه تحریم جدید خودداری کند. در توافق ژنو صحبتی از ممنوعیت تصوب قانون یا صدور فرمان اجرایی جدید از سوی رییس جمهورامریکا به میان نیامده است. امریکا طبق توافق ژنو متعهد است به طور کلی از اعمال هر نوع تحریم جدید خودداری کند و این به وضوح در برگیرنده تحریم های جدیدی که طبق قوانین قدیمی اعمال می شود هم هست. در واقع آنچه امریکایی ها به روز رسانی تحریم های قبلی می خوانند، چیزی جز تحریم جدید نیست چرا که بر اساس این فرآیند عملا کسانی تحریم می شوند که پیش از این تحریم نبوده اند و مفهوم «تحریم جدید» هم چیزی جز این نیست.

اگر تیم ایرانی نتواند تکلیف این مسئله یعنی توقف مصداق یابی برای قوانین تحریمی پیشین را در مذاکرات کارشناسی روشن کند، و این فرآیند تداوم یابد، امریکایی ها قادر خواهند بود در این پوشش هر فرد، شرکت و نهادی را که بخواهند تحریم کنند و ایران هم حق هیچ اعتراضی نخواهد داشت و بندهایی که توافق ژنو که وعده می دهد در آینده تحریم جدیدی علیه ایران اعمال نخواهد شد بالکل بی معنا می شود.

2- مسئله دوم این است که این اقدام دولت امریکا آشکارا با اصل حسن نیت (good faith) که در توافق ژنو مورد تاکید بوده درتناقض است. عمل به این اصل، مستلزم آن است که دو طرف از انجام اقداماتی که حتی به طور تلویحی و غیر صریح فضای مثبت موجود را به هم می زند خودداری کنند چه رسد به اینکه یک طرف یکی از پایه های اصلی توافق، یعنی عدم گسترش رژیم تحریم ها را تخریب نماید.

3- مسئله سوم به بندی از عهد نامه 1969 وین باز می گردد که عملا حاکم بر همه معاهدات دیگر است. طبق ماده 18 از این کنوانسیون، یک کشور ملزم است از اقداماتی که به هدف و منظور یک معاهده لطمه واردمی کند حتی قبل از لازم الاجرا شدن آن خودداری ورزد. اقدام امریکا مستقیما نقض این ماده از عهدنامه 1969 است و شرایطی بوجود می آورد که هدف اصلی این توافق که مطابق اعلام دو طرف عدم گسترش (Halt) برنامه هسته ای ایران در ازای عدم گسترش رژیم تحریم هاست، از سوی طرف امریکایی کاملا بی ارزش پنداشته و نقض شود.

رفتار دولت امریکا در اعمال تحریم های جدید نه فقط غیر قانونی بلکه عمیقا اهانت آمیز است. تیم مذاکره کننده قبل از آنکه مدافع حقوق ملت ایران باشد، مدافع عزت و شخصیت آنهاست. ایستادگی بر سر این مسئله و منتفی کردن روند مصداق یابی برای تحریم هایی که پیش تر اعمال شده، در کنار عدم تصویب یا اعمال تحریم های جدید، اندکی از تردیدها درباره مقصدی که این معاهده ما را به سمت آن روان کرده و نیت واقعی که امریکایی ها در سر دارند، خواهد کاست. اما اگر دولت امریکا با این امر مخالفت کند، کم هزینه ترین راه برای اجتناب از سناریوی هم چوب هم پیاز (هم توقف برنامه هسته ای و هم تداوم اعمال تحریم ها) این است که ایران فعلا و تا زمان رفع شدن اختلافات در این باره اجرای توافق ژنو را آغاز نکند.

*مهدی محمدی- فارس