ویژه نامه حسینیه مشرق- نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسئولیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می‌کند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق می افتد.

این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم‌ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار می رود، چنان که از مهم‌ترین فرایضی است که وجوب کفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است.

قرآن کریم در بیان صفات ممتاز مؤمنان می‌فرماید:

«وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ یُطِیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ»

مردان و زنان با ایمان ولی (و یار و یاور) یکدیگرند، امربه معروف و نهی از منکر می‌کنند، نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند و خدا و رسولش را اطاعت می‌کنند.

به موجب این آیه، افراد مؤمن به سرنوشت یکدیگر علاقمند بوده و به منزله یک پیکر هستند،‌ پیوند سرنوشت‌ها موجب می‌شود که تخلف و انحراف یک فرد، در کل جامعه تأثیر بگذارد، چنان که یک بیماری واگیر در صورتی که معالجه نگردد، از فرد به جامعه سرایت نموده و سلامت آن را به خطر می‌اندازد.

به کارگیری لفظ معروف و منکر در امور مربوط به بایدها و نبایدهای دین، بدین لحاظ است که فطرت پاک انسانی با کارهای معروف آشنا و مأنوس و با زشتی ها و امور ناپسند، بیگانه و نامأنوس است. 

بنیان‌گذار کبیر انقلاب و مقام معظم رهبری هم سخنان ارزشمندی را در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر داشته‌اند که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.

امام خمینی (ره)

ـ اگر امر به معروف و نهی از منکر انجام بگیرد و در جامعه برقرار شود، همه واجبات، از آسان گرفته تا مشکل، همگی برقرار خواهد شد. امر به معروف و نهی از منکر مهمترین واجبات و اشرف آنهاست.

ـ سید‌الشهدا(ع) از همان روز اول که قیام کردند، انگیزه‌شان این بود که معروف را اقامه کنند و منکر را از بین ببرند.

ـ از آنجا که دایره فکر عده‌ای از دایره همین مسجد تجاوز نمی‌کند و جولان و گسترش ندارد، وقتی گفته می‌شود «اکل سحت»، یعنی حرامخواری فقط بقال سر کوچه به نظرشان می‌آید که، العیاذ بالله، کم فروشی می‌کند! دیگر آن دایره بزرگ حرامخواری وغارتگری به نظر نمی‌آید که یک سرمایه بزرگ را می‌بلعند؛ بیت‌المال را اختلاس می‌کنند؛.... این یک «اکل سحت» و حرامخواری در مقیاس وسیع و در مقیاس بین‌آلمللی است «منکر» وحشتناک و خطرناکترین مذاکرات همین است. شما اوضاع جامعه و کارهای دولت و دستگاهها را دقیقا مطالعه کنید تا معلوم شود چه «اکل سحت»‌های وحشتناکی صورت می‌گیرد.

ـ انحرافات همه از منکرات است. جز خط مستقیم توحید هر چه هست منکرات است.

مقام معظم رهبری:

 ـ قوام حکومت اسلامی و بقای حاکمیت اخیار، به این است که در جامعه امر به معروف و نهی از منکر باشد.

ـ این واجب به این عظمت را، که قوام همه چیز به آن است، بیاورند در دایره‌ای محدود، در خیابان‌های تهران؛ آن هم نسبت به چند نفر زنی که وضع حجابشان مثلا درست نیست این است معنای امر به معروف؟!

ـ باید خطر را بشناسیم. باید نقاطی را که خطر، از آن نقاط جامعه اسلامی را تهدید می‌کند، درست بشناسیم. نمی‌شود این واجب بزرگ الهی را در دایره‌های کوچک، محدود کرد. قضیه، بالاتر از این حرفهاست!

ـ امروز علیه ما، تهاجم نظامی نیست. در مقابل این تهاجم، این جامعه اسلامی، باید زنده، هوشیار، آسیب‌ناپذیر، پرامید، آماده مقاومت، آماده ضربه زدن و به صورت یک موجود زنده مقاوم بماند و مقاومت کند. این چگونه ممکن است؟ این است که بنده موضوع امر به معروف و نهی از منکر را مطرح کردم.

ـ تخلفها یک اندازه و یک نوع نیست. تخلفها، تخلفهای فردی نیست.

ـ بالاترین تخلفها، آن تخلفها و جرایمی است که پایه‌های نظام را سست می‌کند.

ـ نومید کردن مردم، نومید کردن دلهای امیدوار، سوء‌استفاده کردن از اوضاع و احوال گوناگون در جامعه اسلامی،

ـ کج‌نشان دادن راه راست، گمراه کردن انسانهای مؤمن و بااخلاص،

ـ کمک کردن به دشمن، و تلاش برای به فساد کشاندن نسل مؤمن. مخالفت کردن با احکام اسلامی، ظلم کردن، تعرض کردن، تجاوز به دیگران،

ـ اموال عمومی را حیف و میل کردن، دست درازی به نوامیس مردم، غیبت کردن، دروغ گفتن، نمامی کردن،

ـ توهین کردن، علیه نظام اسلامی کار کردن، با دشمن اسلام همکاری کردن

ـ امروز دستهایی تلاش می‌کنند تا فساد را به صورت نامحسوس ـ نه آن طو ی که شما در خیابان آن را ببینید و بفهمید و مشاهده کنید ـ به شکلهای گروهکی، ترویج کنند و جوانان را به فساد بکشانند؛ پسرها را به فساد بکشانند، مردم را به بی‌اعتنایی بکشانند. منکرات اینهاست؛ منکرات اخلاقی، منکرات سیاس، منکرات اقتصادی.

ـ نمی‌شود این واجب بزرگ الهی را در دایره‌های کوچک، محدود کرد. باید خطر را بشناسیم. باید نقاطی را که خطر، از آن نقاط جامعه اسلامی ار تهدید می‌کند، درست بشناسیم. آن عبرتهای قضایای صدر اسلام را برای مردم و برای خودمان، باز کنیم؛ مهمترین وظیفه‌ای که در صراط امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد، این است که نیروهای مؤمن و آمر به معروف و ناهی از منکر و آنهایی که در نظام اسلامی انگیزه دارند، باید در صحنه باشند.

ـ در مسئله امر به معروف و نهی از منکر، فقط نهی از منکر نیست؛ امر به معروف و کارهای نیک هم هست. برای جوان، درس خواندن، عبادت کردن، اخلاق نیک، همکاری اجتماعی، ورزش صحیح و معقول و رعایت آداب و عادات پنسدیده در زندگی، همه جزو اعمال خوب است. برای یک مردم، برای یک زن و برای یک خانواده، وظایف خوب و کارهای بزرگی وجود دارد. نهی از منکر هم فقط نهی از گناهان شخصی نیست. تا می‌گوییم نهی از منکر، فورا در ذهن مجسم می‌شود که اگر یک نفر در خیابان رفتار و لباسش خوب نبود، یکی باید بیاید و او را نهی از منکر کند. فقط این نیست؛ این جزء دهم است.

ـ نهی از منکر در همه زمینه‌های مهم وجود دارد؛ مثلا کارهایی که افراد توانا دستشان می‌رسد و انجام می‌دهند؛ همین سوء استفاده از منابع عمومی؛ همین رفیق‌بازی در مسائل عمومی کشور، در باب واردات، در باب شرکت‌ها و در باب استفاه از منابع تولیدی و غیره؛ همین رعایت رفاقتها از سوی مسئولان.

ـ در محیط خانواده هم می‌شود نهی از منکر کرد. در بعضی از خانواده‌ها حقوق زنان رعایت نمی‌شود؛ در بعضی از خانواده‌ها حقوق جوانان رعایت نمی‌شود؛ در بعضی از خانواده‌ها، به خصوص حقوق کودکان رعایت نمی‌شود. اینها را باید به آنها تذکر داد و از آنها خواست. حقوق کودکان را تضییع کردن، فقط به این هم نیست که انسان به آنها محبت نکند؛ نه سوء تربیتها، بی‌اهتتمامیها، نرسیدنها، کمبود عواطف و از بین قبیل چیزها هم ظلم به آنهاست.

ـ منکراتی که در سطح جامعه وجود دارد و می‌شود از آنها نهی کرد و باید نهی کرد، از جمله اینهاست: اتلاف منابع عمومی، اتلاف منابع حیاتی، اتلاف برق، اتلاف وسایل سوخت، اتلاف مواد غذایی، اسراف در آب و اسراف در نان. ما این همه ضایعات نان داریم؛ اصلا این یک منکر است؛ یک منکر دینی است؛ یک منکر اقتصادی و اجتماعی؛ نهی از این منکر هم لازم است.

ـ گناهکار هم فقط بدحجاب نیست؛ که بعضی فقط به مسئله بدحجابی چسبیده‌اند. این، یکی از گناهان است؛ و از خیلی از گناهان کوچکتر است، خلافهای فراوانی از طرف آدمهای لاابالی در جامعه وجود دارد، خلافهای سیاسی، خلافهای اقتصادی، خلاف در کسب و کار، خلاف در کار اداری، خلافهای فرهنگی، اینها همه خلاف است، کسی غیبت می‌کند، کسی دروغ می‌گوید، کسی توطئه می‌کند، کسی مسخره می‌کند، کسی کم کاری می‌کند، کسی ناراضی تراشی می‌کند، کسی مال مردم را می‌دزدد، کسی آبروی مردم را بر باد می‌دهد. اینها همه منکر است.

منبع: فارس