به گزارش مشرق به نقل از مهر، اردبيل خواستگاه تشيع و مرکز تبلور و تجلي شور و عشق حسيني و ميراث‌دار فرهنگ عاشورايي است و مردم آن از گذشته تاکنون ارادتي خالصانه به حسين (ع) سالار شهيدان، حضرت ابوالفضل (ع) و ياران باوفاي او دارند، به طوري که در طول تاريخ اين شهر و منطقه به شهر حسيني شهرت داشته است.
 
تمام این ارادت و سرسپردگی با برگزاری آئین هایی نمود پیدا می کند که صدها و هزاران سال قدمت داشته و از سینه به سینه به نسل ها منتقل می شود، آئین هایی که مختص اردبیل و مردم این دیار بوده و یا از این منطقه به سایر کشور منتقل شده است.
 
مردم اردبيل به مانند ساير مناطق و فرهنگهاي مختلف کشور، داراي آداب و رسوم و سنن خاصي در برگزاري مراسم عزاداري و سوگواري بوده، اما برخي از اين مراسمات از جمله طشت گذاري، شمع گرداني، برپايي دستجات ششگانه، و... نه تنها در کشور بلکه در سراسر دنيا بي نظير و متعلق به منطقه اردبيل است و هميشه در بررسي آيينهاي عاشورايي مورد مطالعه قرار گرفته است. چنانچه مراسم ماه محرم در اردبیل را سرشار از نشانه ها و نمادها کرده است.
 
آغاز آيين عزاداري ماه محرم در استان اردبيل، بويژه مرکز استان، همزمان با 27 ذيحجه و با مراسم طشت گذاري در اردبيل برگزار مي شود، طي اين مراسم سوگواران پس از مديحه سرايي و عزاداري طشت هايي را به ياد تشنه کامي شهيدان کربلا پر از آب کرده و با زيارت کردن اين طشت ها آب آن را به عنوان تبرک بر سر و صورت خود مي ريزند.
 
در روزهاي دوم تا هشتم ماه محرم نيز محلات ششگانه اردبيل طبق سنت ديرين به ترتيب با حضور در بازار تاريخي مسجد جامع اردبيل عزاداري مي کنند. هيئت محله "اونچي ميدان" عالي قاپو، سرچشمه، پيرعبدالملک، اوچدوکان و طوي به عنوان محلات ششگانه اردبيل شناخته مي شوند.
 
 
در دل اين تربيت يوميه و نيز مراسمات مختلف عزاداري، برخي از آيين ها نيز وجود دارند که در طول تاريخ همواره بر سينه نسل هاي يک منطقه، قوم و بين يک جمعيت مشخص و با فرهنگ خاص نشر يافته و منتقل شده است. آئين "شمع گرداني" يکي از اين آيينها است که در اردبيل تجلي و به نمادي از عشق و ارادت مبدل شده است.
 
این آئین همزمان با تاسوعاي حسيني روز اقتدا به علمدار نينوا برگزار شده و مردم استان اردبيل با اجرای آئين سنتي و منحصر شمع‌گرداني، عشق و ارادت به علمدار کربلا حضرت ابوالفضل (ع) را نشان مي دهند.
 
شمع گرداني اردبیل هزار سال قدمت دارد
 
يکي از پژوهشگران تاريخي و ديني استان اردبيل در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در روز تاسوعا دستجات عزاداري اقدام به شمع گرداني مي کنند که با برگزاري اين مراسم سنتي، عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت در اين روز به نقطه اوج خود مي رسد.
 
بيوک جامعي اضافه کرد: در اين آئين که از صبح تاسوعا در شهرها و نقاط مختلف استان اردبيل آغاز شده و تا غروب ادامه مي يابد، عزاداران با دسته‌هاي شمع به مساجد مختلف محلات رفته و با روشن کردن شمع که در حقيقت نذري آنها محسوب مي‌شود، عشق و ارادت خود را به حضرت ابوالفضل (ع) نشان مي‌دهند.
 
وي با بيان اينکه اين آئين سنتي بيش از هزار سال در اردبيل قدمت دارد، افزود: اين مراسم در زبان ترکي و محلي به نام "شمع ‌پايلاما" معروف بوده و عزاداران حسيني بعد از هشت روز عزاداري در مساجد و خيابانها و محلات اردبيل در روزي که منتسب به علمدار رشيد کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است اقدام به روشن کردن شمع مي‌کنند و در سوگ آن علمدار رشيد بر سر و سينه مي‌زنند.
 
 اين پژوهشگر ديني استان اوج عزاداري مردم اردبيل را در روز تاسوعا و عاشورا عنوان کرد و ابراز داست: در تاسوعاي حسيني همه دسته‌هاي عزاداري شامل محلات شش‌گانه، شعبات آن و مردم عزادار به بازار مي‌آيند و ضمن عزاداري آيين شمع‌گرداني را نيز با شکوه خاص و هرچه تمام‌ تر برگزار مي ‌کنند.
 
41 مسجد اردبیل میزبان شمع گردانان
 
وي در تشريح برگزاري اين مراسم در اردبيل تصريح کرد: آيين شمع گرداني از صبح روز تاسوعا تا اذان مغرب ادامه مي‌يابد و عزاداران گاه به صورت گروهي و گاه در قالب دسته‌ هاي عزاداري و اغلب نيز با پاي پياده به 41 مسجد شهر اردبيل رفته و با نيتي خالص و با هدف برآورده شدن حاجاتشان شمع را روشن و براي شهداي کربلا نيز فاتحه و صلوات مي‌ خوانند.
 
جامعي ابراز داشت: اين مراسم نه تنها در اردبيل بلکه ساير شهرها و امامزاده‌ها با حضور دسته‌ها و گروه‌هاي عزاداري با حال و هواي خاص بويژه در شکل و محتواي باشکوه برگزار مي‌ شود و نظير آن را مي توان در امامزاده سليمان فخرآباد مشگين ‌شهر، سيد دانيال خلخال، مسجد غريب بيله ‌سوار و ديگر اماکن مذهبي و مورد احترام مردم استان عنوان کرد.
 
وي حضور زنان در اين آيين را از نکات برجسته آن برشمرد و خار نشان کرد: زنان نيز در روز تاسوعا با حضور در مساجد و شرکت در مراسم شمع روشن کردن ارادت خود را به شهيدان کربلا ابراز مي‌دارند و با حضور در سقّاخانه اردبيل اقدام به اداي نذر کرده و با روشن کردن شمع و گره بستن تکه پارچه‌‌اي خواستار برآورده شدن حاجات خود مي‌شوند.
 
 
آيين شمع‌ گرداني در بين بانوان استان اردبيل از حال و هواي خاص برخوردار مي باشد، به طوري که بانوان در حالي که چادر و لباس سياه بر تن کرده‌اند در سقاخانه ابوالفضل ‌العباس (ع) اردبيل جمع شده و ضمن سر دادن نداي عزاداري به شکل خاص با روشن کردن شمع و گره زدن تکه‌پارچه‌هايي خواستار برآورده شدن حاجات خود و خانواده مي‌شوند.
 
شمع گرداني آيينی مختص اردبيل است
 
يک شهروند اردبيلي نيز در گفتگو با خبرنگار مهر مراسم و آيين عزاداري روز تاسوعا را يکي از آيين هاي منحصر و قديمي اردبيل عنوان کرد و متذکر شد: در اين روز مردم اردبيل با روشن کردن 41 شمع نذري در ظرفهاي مخصوص شمع‌سوز در 41 مسجد؛ حاجات خود را طلب مى‌کنند.
 
سيد حسن معتمدي اضافه کرد: اين مراسم که از صبح روز تاسوعا تا پاسي از شب ادامه مي‌يابد، مردم عزادار اردبيل به صورت گروهي و در قالب دستجات عزاداري از يک مسجد به مسجد ديگر و از محله‌اي به محله ديگر رفته و اقدام به روشن کردن شمع مي‌کنند.
 
اين شهروند با اشاره به علت نامگذاري و تعيين 41 مسجد براي شمع گرداني افزود: به نظر مي رسد که در سالهاي گذشته و يا آغاز اين آيين ماندگار در استان اردبيل، فقط 41 مسجد در سطح جامعه فعال بوده و از همين رو تاکنون اين آيين همچنان دست نخورده مانده و در بين 41 مسجد به اجرا گذاشته مي شود.
 
آيين هاي محرم برخاسته از فرهنگ ايراني اسلامي است
 
در عين حال پژوهشگر تاريخ و آيين هاي ديني در استان اردبيل نيز ارزشمندترين ويژگي سوگواري امامان بويژه حضرت امام حسين (ع) را در ساختار فرهنگي ايران اسلامي، نمادها و گوناگوني آنها عنوان کرد و گفت: گستردگي پديده‌هاي فرهنگي انگيزة بخش ‌بندي هاي گوناگوني در اين زمينه از جمله فرهنگ مادي و فرهنگ غيرمادي شده است.
 
وي فرهنگ مادي را شامل پديده ‌هاي هويدا، شايسته درک و اندازه‌گيري با سنجه‌هاي کمي و علمي دانست و ابراز داشت: هنرها، ابزارهاي کاربردي و پديد آوردني، داروهاي شيميايي و... از جمله اين فرهنگ ها است.
 
جامعي تاکيد کرد: فرهنگ غيرمادي نيز به مسائلي گفته مي‌شود، که شايسته اندازه‌گيري سنجه‌هاي کمي نيست و به‌آساني نمي‌توان آنها را سنجيد و ارزيابي کرد؛ از جمله باورها، روشهاي خويشاوندي، زبان، هنر و...
 
وي با بيان اينکه آيينها، روشها، باورها و... ماه‌هاي محرم، و... از پديده‌هاي فرهنگ غيرمادي به شمار مي‌آيد که در کنار پيمانهاي ديگر نشانگر هويت فرهنگي يک سرزمين است، متذکر شد: در ايران آيين هاي محرم و رمضان، ‌بويژه "نذري" يا "خيرات" برخاسته از فرهنگ ايراني اسلامي است.
 
ضرورت احیاء برخی از آيين هاي عزاداري در اردبیل
 
مديرکل تبليغات اسلامي استان اردبيل نيز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به آيين ها و فرهنگ هاي غني این منطقه در زمينه فلسفه عاشورا خواستار توجه جدي به اين سرمايه هاي معنوي و مذهبي در اردبيل شد و تصريح کرد: بايد با آسيب شناسي آيين هاي ماه محرم در راستاي احيا و رشد و پويايي برخي از سنت ها تلاش کرد.
 
حجت الاسلام مهدي ستوده اظهار داشت: بر همين اساس امسال براي سومین سال متوالي در این استان مراسم عزاداري و اجتماع عظیم تاسوعاي حسيني با حضور 100 هزار نفر از سوگواران و حسینیان در اردبيل برگزار مي شود.
 
وي با بيان اينکه اين برنامه با آيين سنتي شمع گذاري هيچ گونه سنخيت و تناقضي نخواهد داشت، افزود: در مراسم تاسوعا و عاشوراي حسيني، حرکتهاي خودجوش مردم بويژه هيئت هاي عزاداري که باعث جلوگيري از حرکتهاي نامتعارف احتمالي شده و اين حرکت سبب مي‌شود اردبيل بيشتر با شناسنامه عزاي حسيني شناخته شود.
 
مديرکل تبليغات اسلامي استان تصریح کرد: در جهت برگزاري منظم و با شکوه اين مراسم و ساير مراسمات ملي، امسال تلاش شد سنت ها و آيين هاي عزاداري به شکل سنتي و پرشورتر از گذشته برگزار شود.
 
بي شک آيين هاي ديني و مذهبي و اجتماعي نظير عزاداري ( با آئین های طشت گذاري و شمع گذاري)، مراسم نوروز، و... که با فرهنگ و باورهاي مردم گره خورده است، همواره و به قدمت تاريخ بشر در جامعه رشد خواهد يافت و بيش از پيش مورد توجه قرار خواهد گرفت.
 
چنانچه عزاداري سالار شهيدان امام حسين (ع) و واقعه کربلا در طول تاريخ و با گذشت حدود هزار و 400 سال هنوز هم زنده و هر سال پر شورتر برگزار مي شود .اما اين آيين ها نيز نيازمند توجه، بازکاوي، آسيب شناسي، ارائه راهکارهاي صحيح براي پويايي و نشر از سوي دستگاه هاي فرهنگي و آموزشي بوده تا از هر گونه آسيب ها و بدعتها دور نگه داشته شود