گروه فرهنگی مشرق - هر سال در چنین روزهایی بحث ارسال یک فیلم ایرانی به عنوان نماینده سینمایی کشور به اسکار در میان اهالی فرهنگ و هنر مطرح می شود و گمانه زنی های بسیاری در این زمینه مطرح می شود. امسال نیز بازار اظهار نظرها در مورد نماینده سینمایی ایران داغ است و نام چند فیلم نه چندان سرشناس برای ارسال به آمریکا مطرح شد که البته وجود برخی ضوابط و شرایط کار را برای انتخاب فیلم مناسب دشوار می کند.

بر اساس اعلام آکادمی اسکار کشورهای که قصد معرفی نماینده‌ای به بخش فیلم‌های خارجی زبان یا انگلیسی زبان هشتاد و ششمین دوره مراسم اسکار را دارند باید تا ساعت 5 بعدازظهر 9 مهر ماه نماینده خود را به آکادمی اسکار معرفی کنند.

بر اساس قوانین اسکار یکی از مهمترین شروط برای معرفی فیلم به اسکار اکران و تنها فیلم‌هایی می توانند برای رقابت بر سر مهمترین جایزه سینمایی جهان انتخاب شوند که در یک فاصله زمانی یکساله به اکران عمومی در آمده باشند و با این توضیح تمامی فیلم‌هایی که در حد فاصل 10 مهر 91 تا 9 مهر 92 (اول اکتبر 2102 تا 31 سپتامبر 2013) اکران عمومی شده باشند از شانس معرفی به بخش فیلم‌های خارجی زبان یا انگلیسی زبان هشتاد و ششمین دوره مراسم اسکار برخوردار هستند.

اولین فیلم ایرانی سال 1356 (۱۹۷۷) به این آکادمی فرستاده شد. در آن سال‌ها مسئولان وقت سینمایی «دایره مینا» به کارگردانی داریوش مهرجویی را راهی اسکار کردند. سال بعد نیز (اوایل سال‌های پیروزی انقلاب) مستند «باد صبا» به کارگردانی یک مستند ساز فرانسوی به اسکار معرفی شد. بعد از این دو فیلم ایران نزدیک به ۱۶ سال نماینده‌ای را به اسکار معرفی نکرد تا اینکه سال ۱۳۷۳ فیلم «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی به جایزه جهانی اسکار معرفی شد که البته نتوانست موفقیتی کسب کند. در سال‌های بعد فیلم‌هایی چون «بادکنک سفید»، «بچه‌های آسمان»، «رنگ خدا»، «زمانی برای مستی اسب‌ها»، «باران»، «من ترانه ۱۵سال دارم»، «نفس عمیق»، «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند»، «خیلی دور خیلی نزدیک»، «کافه ترانزیت»، «میم مثل مادر»، «آواز گنجشک‌ها»، «درباره الی» و «بدرود بغداد» به‌عنوان نماینده ایران انتخاب شدند و از این میان تنها مجید مجیدی با «بچه‌های آسمان» در سال ۱۳۷۷ شانس حضور در مراسم اسکار را پیدا کرد و به عنوان یکی از پنج نامزد نهایی بهترین فیلم خارجی معرفی شد.

سینمای ایران برای اولین بار با فیلم «بچه‌های آسمان» توانست جزو پنج کاندیدای نهایی دریافت اسکار قرار گیرد و مجید مجیدی کارگردان فیلم برای شرکت در مراسم شب اسکار به هالیوود دعوت شد. بعد ازآن (تقریبا ۱۵ سال بعد) برای دومین بار فیلم «جدائی نادراز سیمین» ساخته اصغر فرهادی در سال ۲۰۱۲ کاندیدا و سرانجام موفق به دریافت این جایزه شد. در هشتاد و چهارمین مراسم اسکار نیز اصغر فرهادی، اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان را برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» دریافت کرد.

حسن نجاریان قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی درباره روند بررسی فیلم‌ها برای معرفی به اسکار گفت: در حال حاضر مشغول رایزنی با افراد هستیم تا هیات انتخاب فیلم برای شرکت در اسکار را تشکیل دهیم و به‌طور حتم بعد از اعلام اسامی فیلم‌ها از سوی شورای نظارت، اعضای هیات انتخاب را هم معرفی خواهیم کرد. تمام فیلم‌هایی که از نهم مهر ماه سال گذشته تا هشتم مهر ماه سال‌جاری در سینما‌ها اکران می‌شوند را بازبینی و سپس لیست اسامی فیلم‌ها توسط شورای نظارت و ارزشیابی سینمایی به اعضای هیات انتخاب فیلم ارائه می‌شود.

در مرحله اول هیات انتخاب ۱۰ فیلم را انتخاب کرد و سپس از بین این ۱۰ اثر سینمایی چهار فیلم به مرحله دوم انتخاب می‌رسند و در ‌‌نهایت یک فیلم را برای شرکت در اسکار معرفی می‌کنیم».وی همچنین تاکید می‌کند اگر فیلمی در سطح فیلم‌هایی چون «بچه‌های آسمان» و «جدایی نادر از سیمین» نداشته باشیم، باز هم یکی از فیلم‌های ایرانی در اسکار حضور می‌یابد و اعلام موجودیت می‌کند. قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی با اشاره به اینکه نام سینمای ایران طی ۳۰ سال گذشته تنها ۲ بار در بخش فیلم‌های غیرانگلیسی زبان فستیوال اسکار مطرح شده و این نشان می‌دهد که به‌طور تقریبی سینمای ایران هر ۱۵ سال یک بار فیلمی بی‌رقیب در سطح اسکار می‌سازد».

بازیگر ایرانی فیلم گذشته معتقد است گزینه اصلی ما برای اسکار همین فیلم بوده و اظهار داشت: مسوولان سینمایی، فرصت شناسی کنند و از موقعیتی که بوجود آمده، استفاده کرده و فیلم «گذشته» را به اسکار معرفی کنند.

محمد اطبايي کارشناس بين‌المللي سينماي ايران معتقد است که فيلم «گذشته» اصغر فرهادي، مناسب‌ترين فيلم ايراني براي معرفي به آکادمي اسکار است و می گوید: پيش از هر چيزي بايد فيلم يا فيلم‌هاي در نظر گرفته شوند که داراي کيفيت ساخت مناسب، قصه جذاب و جهان شمول، ظرفيت ارتباط با مخاطب بين‌المللي، موفقيت در عرصه‌هاي جهاني و پخش کننده معتبر آمريکايي را دارا باشند، بنابراين مجموع اين فاکتورها مي‌تواند معيار انتخاب مناسب‌ترين گزينه براي معرفي به بخش اسکار خارجي زبان باشد و تنها يکي از اين ويژگي‌ها و يا حتي صرف نام و يا جنسيت کارگردان نمي‌تواند دليل انتخاب نماينده ايران به اسکار باشد. ذکر همه اين موارد، به نظرم تنها فيلمي که داراي شانس بالايي در رقابت اسکار خارجي است، «گذشته» ساخته اصغر فرهادي است.

وي در ادامه يادآور شد: نکته ديگر آنکه، علي رغم شانس اين فيلم جهت معرفي از طرف کشور فرانسه، اصغر فرهادي مايل است تا «گذشته» از طرف ايران به اسکار معرفي شود.

مهرزاد دانش منتقد سینما نیز با ارائه فیلم اخیر فرهادی به عنوان نماینده ایران موافق است و در یک نشست نقد بررسی فیلم گفته بود:  "گذشته" می‌تواند بین فیلم‌های پخش شده در ایران بهترین گزینه برای معرفی به اسکار باشد. فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» هم فیلمی با موضوع خوب است، اما ساختاری ندارد که بخواهد اهالی اسکار را راضی کند.

با طرح اظهار نظرهای گوناگون و برای رفع ابهامات این چند روز گفتگویی  با عوامل بنیاد سینمایی فارابی داشتیم. سلیمی یکی از مسئولان روابط عمومی این مجموعه اظهار داشت: هنوز هیات انتخاب به صورت قطعی و نهایی مشخص نشده اند. ما با برخی چهره های شاخص سینمایی در این زمینه وارد مزاکرات شدیم و ظرف چند روز آینده فهرست افراد نهایی را اعلام می کنیم. البته گروهی از همکاران ما فیلم های شاخص امسال و سال گذشته را انتخاب کرده اند که به محض شروع کار هیئت انتخاب، کار بازبینی هم آغاز خواهد شد.

وی سپس در مورد احتمال ارسال "گذشته" تصریح کرد: این فیلم محصول کشور فرانسه است و حتی به صورت مشارکتی هم ساخته نشده بنابراین به لحاظ قانونی امکان ارسال آن را نداریم. البته ما در حال تلاش هستیم تا در صورت امکان بخشی از سهم شرکت سازنده را خریداری کنیم که اگر آنها این پیشنهاد را قبول کنند تبدیل به مصحول مشترک ما خواهد شد.

از نظر نگارنده حتی اگر معرفی "گذشته" منع قانونی هم نداشته باشد و کمپانی فرانسوی سازنده این اثر را به راحتی در اختیار ایران بگذارد که به نام خودش به اسکار بفرستد، باز هم نمی توان آن را به عنوان یک فیلم ایرانی پذیرفت چرا که ما با معرفی یک اثر سینمایی ایرانی به جشنواره های جهانی در اولین مرحله قصد معرفی فرهنگ و تمدن کشورمان را داریم و هیئت انتخاب باید گزینه هایش را بر مبنای این مهم طبقه بندی کند.

"گذشته" اگر چه به لحاظ کیفی در جایگاه خوبی قرار دارد اما نه داستان، نه زبان، نه بازیگران، و نه حتی محل فیلمبرداری آن به ایران و فرهنگ ایرانی هیچ ارتباطی نداشته و ایرانی دانستن آن تنها به لطف یک کارگردان و یک بازیگر وطنی نمی‌تواند بهانه‌ای باشد برای گول زدن مردم کشور. حتی اگر هیچ گزینه مناسبی برای اسکار امسال وجود نداشته باشد.