گروه ورزشي مشرق - تيم ملي ايران پرسابقه ترين تيم شرکت کننده در رقابت هاي جام ملت هاي آسيا به حساب مي آيد. ملي پوشان کشورمان از سال 1960 يعني از دومين دوره اين رقابت ها در آن حضور داشتند و تنها در سال 1964 به دليل برگزاري اين مرحله نهايي اين مسابقات در کشور رژيم اشغالگر قدس در اين مسابقات شرکت نکرد.
اما فوتبال ايران حدود 20 سال پيش از اين تاريخ داراي تيم ملي شد. در سال 1320 (1941) اولين تيم ملي زير نظر مرحوم حسين صدقياني تشکيل شد. اين تيم دراولين پيکار خود در کابل پايتخت افغانستان به مصاف تيم ملي اين کشور رفت که البته اين بازي بدون رد و بدل شدن گلي به پايان رسيد.
تيم ملي کشورمان تا پيش از شرکت در مسابقات جام ملت هاي آسيا نتايج پرنوساني داشت. سنگين ترين شکست هاي تاريخ فوتبال کشورمان هم در همين دوره به ثبت رسيد. در سال 1950 تيم ملي کشورمان دراستامبول با نتيجه 6 بر يک مقابل تيم ملي فوتبال ترکيه شکست خورد و در سال 1958 درتوکيو با 5 گل مغلوب تيم ملي کره جنوبي شد. البته ناگفته نمانده که شکست 7 بر يک مقابل تيم فوتبال رم ايتاليا در سال 1998 و شکست 4 بر صفر مقابل مکزيک نيز جزو شکست هاي سنگين ملي پوشان کشورمان محسوب مي شود. از سوي ديگر تيم ملي کشورمان دو نتيجه تاريخي را نيز در طول عمر خود رقم زد و آن پيروزي 17 بر صفرمقابل مالديو در سال 1997 و پيروزي 19 بر صفر مقابل گوام در سال 2000 ميلادي بوده است.
تيم ملي ما تاکنون 39 سرمربي داشته که موفقيت ها و شکست هاي بسياري را باآنها تجربه کرده است. 3 دوره حضور در جام جهاني از دست آوردهاي مهم فوتبال ايرانب وده و 12 دوره حضور در جام ملت هاي آسيا و همچنين 3 قهرماني پي درپي در اين رقابتها از افتخارات فوتبال ايران به شمار مي رود.
اولين دوره – 1956 – هنگ کنگ
بنابر تصميم اعضا کنفدراسيون فوتبال آسيا در جريان بازيهاي آسيايي 1954 مانيل، ضمن اعطاي ميزباني اولين دوره به هنگ کنگ، برنامه دور مقدماتي نيز مشخص شد. در شرق آسيا، تايوان که قدرت بلا منازع آسيا به شمار مي رفت به همراه کره جنوبي رهسپار مرحله نهايي شد و در غرب آسيا علي رغم اعلام آمادگي کشورهاي هند، پاکستان، اسرائيل و افغانستان هيچ کدام در رقابتهاي مقدماتي حضور نيافتند و در و منطقه مرکز آسيا نيز ويتنام با کنار زدن تمام مدعيان آسياي جنوب شرق راهي هنگ کنگ شد.
مرحله پاياني به صورت دوره اي برگزار شد و از نتايج مهم آن پيروزي 7 بر 1 کره جنوبي بر ويتنام و 2 بر 1 کره ها بر تايوان بود. تا به اين ترتيب کره جنوبي اولين قهرمان جام ملتهاي آسيا لقب گيرد.
دومين دوره – 1960 – کره جنوبي
تيم ملي کشورمان پس از عضويت فدراسيون فوتبال کشورمان در کنفدراسيون فوتبال آسيا در سال 1958 حضورخود در جام ملت ها را آغاز کرد. در سال 1960 جام ملت ها تيم ملي کشورمان در منطقه غرب آسيا شرکت کرد و درگروهي 4 تيمي با تيم هاي پاکستان، هند و رژيم اشغالگر قدس هم گروه شد.
تيم ايران آغازي طوفاني در اين رقابت ها داشت اما نهايتا نتوانست به مرحله نهايي که در کره جنوبي برگزار مي شد صعود کند. ملي پوشان ما در اولين مسابقه خود در جام ملت هاي آسيا موفق شدند با 3 گل تيم رژيم اشغالگر قدس را شکست دهند و در ادامه نيز با نتيجه 4 بر يک مقابل پاکستان به پيروزي برسند. اما تيم ملي ايران در سومين بازي خود درمرحله رفت با نتيجه 3 بر يک مقابل تيم ملي هند که در آن زمان به پشتوانه بازيکنان ومربيان انگليسي از قدرت خاصي برخوردار بود، شکست خورد تا روند ناکامي ما در اين دوره آغاز شود.
هرچند که ملي پوشان ما در ديدار برگشت مقابل رژيم اشغالگر قدس به نتيجه مساوي يک بر يک دست يافت اما ديدار با پاکستان اميد ايران براي صعودرا از بين برد. پاکستاني ها موفق شدند در اين بازي با نتيجه سنگين 4 بر يک ايران را شکست دهندتا پيروزي 2 بر يک ايران در بازي برگشت مقابل هند تاثيري در صعود آنها نداشته باشد. به اين ترتيب تيم ملي کشورمان از صعود به مرحله نهايي اين دوره از مسابقات جا ماند و مرحله نهايي با 4 تيم کره جنوبي، چين، ويتنام جنوبي و رژيم اشغالگر قدس در سئول به شکل دوره اي انجام شود و نهايتا کره اي ها براي دومين بار پياپي (والبته آخرين بار) به قهرماني جام ملت ها دست يابند.
نتايج تيم ايران در دور مقدماتي:
ايران 3 – اسرائيل صفر
گلها: حميد برمکي، مرحوم عباس حجري، مرحوم پرويز دهداري
ايران 1 – پاکستان 4
گل: ناصر حاجي مختار
ايران 1 – هند 3
گل : مرحوم پرويز دهداري
ايران 1 – اسرائيل 1
گل : مرحوم عباس حجري
ايران 4 – پاکستان 1
گلها: مرحوم عباس حجري(3) و کامبيز جمالي
ايران 2 – هند 1
گلها : مرحوم پرويز دهداري
سومين دوره – 1964 – فلسطين اشغالي( اسرائيل)
ميزباني سومين دوره در حالي به اسرائيل غاصب واگذار شد که اوج اختلافات و تنش هاي اين رژيم با اعراب اعتراض طرفداران و حاميان مردم فلسطين را به همراه داشت.
به هر حال دو تيم کره جنوبي و هنگ کنگ از شرق و هند از مرکز آسيا راهي سرزمين هاي اشغالي شدند تا منزوي ترين دوره جام ملتهاي آسيا را برگزار کنند.
اولين شگفتي اين دوره در روز نخست و با شکست دو به صفر کره از هند رقم خورد. اما شکست هندي ها با همين نتيجه از اسرائيل سرنوشت قهرماني را به ديدار کره با اسرائيل کشاند و در نهايت شکست 2-1 کره در ديدار آخر جام را در سرزمين هاي اشغالي نگه داشت.
چهارمين دوره – 1968 – ايران
پس از آن که تيم ملي کشورمان در مسابقات سال 1964 شرکت نکرد، ميزباني چهارمين دوره رقابت هاي جام ملتهاي آسيا به کشورمان اختصاص يافت. اين دوره از مسابقات نيز ابتدا در 3 گروه به شکل مقدماتي برگزار شد و تيم هاي برتر هر گروه به همراه تيم ملي ايران به عنوان ميزبان و تيم رژيم اشغالگر قدس به عنوان مدافع عنوان قهرماني در تهران بازي هاي مرحله نهايي را به انجام رساندند.
بازي افتتاحيه اين دوره از جام ملت ها در تاريخ 20ارديبهشت 1347 (10 مي 1968) در ورزشگاه امجديه (شهيد شيرودي) بين دو تيم ملي ايران و تايوان برگزار شد. ملي پوشان کشورمان که با مربي گري محمود بياتي در اين مسابقات شرکت کرده بودند، در اولين ديدار موفق شدند با 4 گل تايوان را شکست دهند و خود رابه عنوان مدعي اول کسب عنوان قهرماني مطرح کنند.
تيم ملي در دومين بازي خود نيزموفق شد با دو گل بر هنگ کنگ چيره شود و سومين ديدار را نيز با نتيجه 3 بر يک مقابل ميانمار پشت سر بگذارد. اما آخرين ديدار اين دوره از مسابقات جشن قهرماني را براي تيم ملي ايران به پا کرد به پيروزي 2 بر يک ملي پوشان ايران مقابل تيم رژيم اشغالگرقدس انجاميد.
اين پيروزي قهرماني مقتدرانه اي را براي ايران به ارمغان آورد چراکه تيم ملي کشورمان بدون شکست و مساوي با کسب حداکثر امتياز بيشترين گل زده و کمترين گل خورده و با 3 امتياز اختلاف نسبت به ميانمار به مقام قهرماني دست يابد. اين قهرماني راه موفقيت تيم ملي کشورمان را تا 10 سال آينده هموار ساخت. طي اين ده سال ضمن تجديد قهرماني در آسيا قهرماني در بازي هاي آسيايي و صعود به جام جهاني نيز درکارنامه درخشان تيم ملي قرار گرفت.
نتايج ايران در اين رقابتها:
ايران 2 – هنگ کنگ صفر
گلها: همايون بهزادي، علي جباري
ايران 4 – تايوان صفر
گلها: همايون بهزادي، حسين کلاني، اکبر افتخاري و حسين فرزامي
ايران 3 – برمه 1
گلها: همايون بهزادي، اکبر افتخاري
ايران 2 – اسرائيل 1
گلها: همايون بهزادي، پرويز قليچ خاني
پنجمين دوره – 1972 – تايلند
قهرماني مقتدرانه تيم‌ملي کشورمان در رقابتهاي جام ملتهاي آسيا درسال 1968 معادلات فوتبال در آسيا را برهم ريخت و با آغاز دهه 70 ميلادي بارقه‌هايي در تحول فوتبال آسيا به وجود آمد. ميزباني رقابتهاي جام ملتهاي آسيا در سال 1972براي اولين بار به کشورهاي جنوب شرق آسيا رسيد.
تايلند که قصد داشت صنعت توريسم را در کشور خود جا بيندازد تصميم گرفت با برگزاري رقابتهاي جام ملت‌ها آغاز مبتکرانه در صنعت جديد خود داشته باشد.
در اين سال تيم‌ملي کشورمان به عنوان مدافع عنوان قهرماني بدون شرکت در رقابتهاي انتخابي در مسابقات شرکت کرد. تيم‌ملي کشورمان در مسابقه مقدماتي جهت تعيين گروه بندي با نتيجه 2 بر صفر مقابل کامبوج به پيروزي دست يافت تا به همراه تيم‌هاي تايلند و عراق در گروه يک قرار بگيرد. ملي پوشان کشورمان در اولين بازي مرحله گروهي با 3 گل عراق را در هم کوبيدند و به دنبال آن با پيروزي 3 بر 2 مقابل ميزبان رقابتها با حداکثر امتيازات راهي مرحله نيمه نهايي شود.
در اين مرحله تيم ايران مجدداً با تيم کامبوج روبرو و باز هم موفق شد اين تيم را با نتيجه 2 بر يک شکست دهد. تيم‌ملي کشورمان در ديدار فينال بايد به مصاف قدرت سنتي آسيا يعني کره جنوبي مي‌رفت. کره‌اي‌ها که از دومين دوره برگزاري اين مسابقات به بعد نتواسته بودند طعم شيرين قهرماني را مجدداً تجربه کنند در ديدار فينال تلاش بسياري از خود نشان دادندکه عنوان قهرماني را از اين مدعي تازه وارد پس بگيرند. اما ملي پوشان کشورمان که در اين دوره با هدايت محمدرنجبر پا به رقابتها گذاشته بودند در ديدار نهايي موفق شدند کره جنوبي را با نتيجه 2 بر يک شکست داده و دومين قهرماني پياپي را به نام خودثبت کنند و با کره جنوبي در تعداد قهرماني برابر شوند.
نتايج ايران در اين مسابقات:
براي تعين گروه بندي:
ايران 2 – کامبوج صفر
گلها: حسين کلاني و صفر ايرانپاک
مرحله گروهي:
ايران 3 – عراق صفر
گلها: حسين کلاني(3)
ايران 3 - تايلند 2
گلها: علي جباري(3)
مرحله نيمه نهايي:
ايران 2 – کامبوج 1
گلها: صفر ايرانپاک، پرويز قليچ خاني
فينال:
ايران 2 – کره جنوبي 1
گلها: علي جباري و حسين کلاني
ششمين دوره – 1976 – ايران
دوقهرماني پياپي تيم‌ملي ايران در جام ملت‌ها ديگر نام ايران را به عنوان يکي ازقدرت‌هاي برتر فوتبال قاره کهن جا انداخته بود. از سوي ديگر کشور ايران و شهرتهران تجربه موفق ميزباني بازيهاي آسيايي در سال 1974 را پشت سر گذاشته بود و تمام مسائل براي ميزباني دوباره ايران مهيا بود. ششمين دوره رقابتهاي جام ملتهاي آسيادرحالي در تهران و در ورزشگاه آزادي برگزار شد که تيم‌ملي ايران با تجربه حضور دوساله فرانک اوفارل ايرلندي به سطح بسيار خوبي در فوتبال دست يافته بود.
هدايت تيم‌ملي پس از پايان بازيهاي آسيايي تهران به حشمت مهاجراني واگذار شد و اين مربي خوش فکر ايراني قصد داشت ظرف دوسال تيم‌ملي ايران را براي صعود به جام جهاني آماده کند. در اين دوره از مسابقات در کنار تيم‌ملي ايران که از يک سو ميزبان مسابقات بود و از سوي ديگر مدافع عنوان قهرماني، تيم‌هاي چين، عراق، کويت، مالزي و يمن جنوبي حضور داشتند. اين 6 تيم در دوگروه 3 تيمي قرعه کشي شدند. به اين‌ترتيب تيم‌ملي کشورمان به همراه تيم‌هاي عراق و يمن جنوبي در گروه 2 قرار گرفت. شاگردان حشمت مهاجراني در ديدار افتتاحيه مسابقات موفق شدند با دو گل نورايي و حسن روشن تيم‌ملي عراق را شکست دهند.
اما ملي پوشان کشورمان در دومين بازي اين رقابتها نيزيکي از پرگل‌ترين بازيهاي تاريخ حضور خود در جام ملتهاي آسيا را به ثبت رساندند. بازيکنان تيم‌ملي در بازي مقابل يمن موفق شدند با نتيجه 8 بر صفر حريف خود را در هم بکوبند و مقتدرانه به نيمه نهايي صعود کنند. گل‌هاي ايران در اين بازي را عزيزي (2گل)، نورايي (2 گل)، خورشيدي و پرويز مظلومي (3 گل) به ثمر رساندند. در ديدار نيمه نهايي ملي پوشان کشورمان به مصاف چين رفتند.
چيني‌ها که از آغاز رقابتهاي جام ملت‌ها به دنبال کسب عنوان قهرماني در اين رقابتها بودند مقابل شاگردان مهاجراني بسيار کوبنده ظاهر شدند و اجازه ندادند ملي پوشان کشورمان در وقت قانوني به گل دست يابند. اما در وقت اضافه افت بدني چيني‌ها و تداوم حملات بازيکنان ايران موجب شدکه تيم‌ملي با دوگل خورشيدي (در دقيقه 100) و حسن روشن (در دقيقه 119) تيم‌ملي چين را شکست داده و راهي فينال شود.
ديدار نهايي روز 23 خرداد 1355 در ورزشگاه آزادي تهران برگزار شد. پيش از انجام اين ديدار تيم‌ملي چين با پيروزي يک بر صفرمقابل عراق عنوان سومي رقابتهاي جام ملتهاي آسيا را از آن خود ساخته بود. تيم‌ملي مقابل کويتي قرار گرفت که پيش از انجام اين بازي موفق به اخذ امتيازميزباني رقابتهاي دوره بعد شده بود. اين ماجرا تيم‌ملي کويت را که در آن سال‌هاتيم بسيار منسجم و خوبي را نيز داشت با روحيه مضاعف به زمين مسابقه فرستاد.
ديدارملي شاگردان حشمت مهاجراني و شاگردان ماريو زاگالوي برزيلي يکي از فراموش نشدني‌ترين بازيهاي تاريخ جام ملت‌ها به شمار مي‌رود. کويتي‌ها در طول بازي همپاي ملي پوشان ايران به رقابت پرداختند و حتي در مقاطعي تيم‌ملي را تحت فشار قرار دادندتا اينکه در دقيقه 71 علي پروين از روي يک ضربه کاشته تيم‌ملي ايران را به گل رساند.
برتري تيم‌ملي ايران از يک سو فشار حملات کويت را بالا برد واز سوي ديگرتيم ايران را به لاک دفاعي فرو برد. اين وضعيت مهاجراني را مجبور کرد که ازشاگردان خود بخواهد که به بازي تأخيري رو بياورند. هرچند که بازي تأخيري ايراني‌هابا پاس‌هاي تکضرب تيم‌ملي ايران را لحظه به لحظه به سومين قهرماني نزديک مي‌کرد اماتماشاگران مشتاق ايراني از اينکه تيم رويايي شان با ضد فوتبال حريف را تحقيرمي‌کنند بسيار ناراحت شده و بازيکنان محبوبشان را به باد انتقاد گرفتند. به هرحال تيم‌ملي سومين قهرماني را در فينالي طاقت فرسا به دست آورد. قهرماني که 35سال است روي عدد 3 باقي مانده است.
نتايج ايران در اين رقابت ها :
مرحله گروهي:
ايران 2 – عراق صفر
گلها: ناصر نورائي ، حسن روشن
ايران 8 – يمن جنوبي صفر
گلها: عليرضا خورشيدي(3)، ناصر نورائي(2) ، غلامحسين مظلومي(2)، عليرضا عزيزي
مرحله نيمه نهايي:
ايران 2 – چين صفر
گلها: عليرضا خورشيدي ، حسن روشن
فينال:
ايران 1 – کويت صفر
گل : علي پروين
نکته جالب قهرماني تيم ايران در اين مسابقات بدون دريافت حتي يک گل بود. دروازه بان ايران در اين بازي ها منصور رشيدي بود.
