به گزارش مشرق به نقل از فارس، جد اعلای معظم له، آیت‌الله العظمی سید محمد مجتهد سردانی (ره) فقیه متبع و مورد احترام مردم زنجان در عصر قاجار بودند که در طرد و دفع بابیت از زنجان نقش بسیار مهمی داشته‌اند.

والد ایشان فقیه عارف مرحوم حضرت آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی زنجانی (ره)، مشهور به امام جمعه زنجان، از علمای پارسا و مورد احترام بزرگان حوزه بودند.
ایشان سال‌های متمادی در نجف اشرف از محضر بزرگان آن حوزه مقدسه استفاده کرده و از دروس آیات عظام نائینی، آقا ضیاء عراقی،شیخ‌الشریعه اصفهانی،سید محمد کاظم یزدی (صاحب عروه) و به ویژه از درس آیت الله العظمی حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی) بهره برده و جزو خصیصین و دوستان نزدیک آیت الله العظمی غروی اصفهانی محسوب می‌شدند به طوری که ما بین این دو بزرگوار نامه‌هایی در سیر و سلوک مبادله شده است.

آیت‌الله العظمی سید محمود حسینی زنجانی(اعلی الله مقامه الشریف) در زنجان، تهران و قم حوزه درسی داشته و جمعی از بزرگان از دروس معظم له استفاده کرده‌اند. از مشهورترین شاگردان ایشان می‌توان به فرزند بزرگوارشان آیت‌الله العظمی سید عزالدین حسینی زنجانی(دامت برکاته)، مرحوم آیت‌الله سید محمود طالقانی، مرحوم استاد رضا روزبه زنجانی و آیت‌الله سید حجت هاشمی خراسانی(دامت برکاته) اشاره کرد.

* تحصیل و فعالیت‌های سیاسی

معظم له تحت نظارت و سرپرستی والد بزرگوار خود مقدمات و سطح و کمی از خارج را در زنجان فرا گرفته و در این حوزه از دروس والد معظم خود و دروس مرحوم آیت‌الله شیخ حسین دین محمدی(قدس سره)،از شاگردان آخوند خراسانی(ره)، استفاده بردند.

معظم له سپس به شهر مقدس قم عزیمت کردند و در شهر علم و فقاهت قم، در فقه و اصول از محضر درس آیات عظام: آیت‌الله العظمی سید محمد حجت کوه کمری(ره) به مدت چهارده سال، آیت‌الله العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی (ره) به مدت 10 سال، آیت الله العظمی سید صدرالدین صدر(ره)،آیت الله العظمی سید احمد خوانساری(ره) و آیت‌الله العظمی میرزا رضی زنوزی تبریزی(ره) تلمذ فرمودند.

ایشان همچنین دوره کامل حکمت متعالیه را در محضر آیت‌الله العظمی امام خمینی (قدس سره)، علامه سیدمحمد حسین طباطبایی تبریزی (قدس سره) و آیت‌الله شیخ مهدی مازندرانی(قدس سره) تحصیل کرده و در دروس اسفار هر سه حکیم متاله حضور یافتند.

لازم به ذکر است که درس اسفار مرحوم علامه طباطبایی در قم با درخواست معظم له و حضور ایشان و جمعی از هم‌دوره‌ای‌های معظم له تشکیل شده است و مرحوم علامه نخستین حواشی خود را بر اسفار بر چاپ سنگی اسفار متعلق به معظم له مرقوم کرده‌اند که این نسخه در گنجینه مخطوطات بیت معظم له نگهداری می‌شود.

همچنین سلسله جلسات مباحثات شبانه با حضور علامه طباطبایی،که بعدا به جلسات اصول فلسفه و روش رئالیسم منتهی می‌شود، به درخواست معظم له و در منزل ایشان در قم بنا گذاشته شده است.

معظم له برای استفاده از حوزه درسی بزرگان حوزه مقدسه نجف مدت کوتاهی نیز به این حوزه مشرف شده و از درس آیت‌الله العظمی سید عبدالهادی شیرازی(قدس سره)، آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویی(قدس سره) و آیت‌الله العظمی سید محسن حکیم(قدس سره) استفاده کردند.

آیت‌الله العظمی حسینی زنجانی(دامت برکاته) در بین اساتید فقه و اصول خود بیش از همه از مشرب فقهی حضرت آیت‌الله العظمی حجت کوه کمری(قدس سره) متاثر شده‌اند و همانند استادشان در جمع بین روایات متعارض تبحر و برجستگی خاصی دارند.

معظم له بنا به درخواست حضرت والدشان از سال 1334 در زنجان مستقر شدند و در اداره حوزه علمیه و رسیدگی به امور شرعی و اجتماعی به مرحوم والد خود کمک می‌کردند.

در سال 1342 با نهضت حضرت امام خمینی(قدس سره) همراه شدند و در منبر صراحتا از ایشان نام می‌بردند و به ترویج مرجعیت معظم له می‌پرداختند و سخنرانی‌های تندی علیه دستگاه حاکمه و قوانین طاغوتی ایراد می‌کردند که بالاخره دستگیر شدند و مدتی در تهران همراه با برخی اعظام از جمله شهید مطهری، مرحوم محمد تقی فلسفی،مرحوم شیخ حسین لنکرانی، شهید هاشمی‌نژاد و دیگر بزرگان و روحانیون زندانی شدند.
در اثر تداوم فعالیت‌ها و سخنرانی‌های معظم له علیه رژیم شاه، از سال 1351 از طرف ساواک مجبور به اقامت اجباری در شهر مقدس مشهد شدند و در این شهر به فعالیت‌های علمی و سیاسی خود ادامه دادند و همراه با دیگر ارکان این حوزه مقدسه به مناسبت‌های مختلف اعلامیه می‌دادند و در تظاهرات مردم و علمای مشهد پیشاپیش مردم حرکت می‌کردند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به درخواست حضرت امام خمینی(قدس سره) به زنجان برگشته و رهبری و هدایت مردم زنجان را در انقلاب اسلامی عهده‌دار شده و به حکم بنیانگذار جمهوری به امامت جمعه شهر زنجان منصوب شدند و مدت دو سال در دوره تثبیت جمهوری اسلامی ایران در استان زنجان نقش موثر داشتند و سپس به مشهد مقدس برگشته و فعالیت‌های علمی خود را در جوار بارگاه ملکوتی ثامن‌الحجج حضرت علی‌بن موسی الرضا (ع) از سر گرفتند.

* تدریس

معظم له سطوح عالی دروس حوزوی را در حوزه‌های علمیه قم، زنجان و مشهد تدریس کرده‌اند و بیش از سی سال است که در حوزه علمیه مشهد به تدریس خارج فقه و اصول، تفسیر، کلام و عقاید و فلسفه مشغول هستند و بسیاری از افاضل حوزه و دانشگاه از دروس معظم له بهره‌مند بوده‌اند و تعدادی نیز به اخذ درجه اجتهاد از محضر ایشان نائل شده‌اند.

از شاگردان برجسته معظم له می‌توان به فرزند بزرگوارشان فقیه عالی قدر حضرت آیت‌الله سید محمد حسینی زنجانی، مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه زنجان و مسئول بخش استفتائات معظم له، اشاره کرد.

* مرجعیت

معظم له بنا به درخواست جمعی از مومنان و فضلاء حوزه در سال 1354 رساله عملیه خود را با عنوان رساله جامع الاحکام در مشهد مقدس منتشر کردند و جمعی از مومنان در تقلید به ایشان رجوع کردند.

پس از رحلت حضرت آیت‌الله العظمی اراکی(ره)، رساله فعلی معظم له با عنوان رساله توضیح‌المسائل در سال 1373 منتشر شد و جمع دیگری از مومنین در تقلید به ایشان رجوع کردند.

فعلا دفاتر معظم له در شهرهای مشهد، زنجان و تبریز فعال هستند و در ایام حج بعثه معظم‌له به منظور پاسخ گویی به استفتائات مقلدین و سایر امور شرعی در مدینه منوره و مکه مکرمه مستقر است.
* تالیفات

از حضرت آیت‌الله العظمی حسینی زنجانی تاکنون چند اثر منتشر شده است که عبارتند از:

1- رساله جامع الاحکام(چاپ اول،مشهد،1354)

2- رساله توضیح المسائل

3-منتخب رساله توضیح المسائل[با تجدید نظر و اضافات،به ضمیمه منتخب استفتاءات] (چاپ اول،زنجان،1391)

4- مناسک حج و عمره مفرده

5- شرح خطبه حضرت زهرا (سلام الله علیها)

6- حکمت فاطمی ،تلخیص«شرح خطبه حضرت زهرا (س)»

7- تفسیر سوره مبارکه حمد

8- راه رستگاری ، جستاری در باب اسلام و ایمان

9- مطارحات حول معیار الشرک فی القرآن

10- معیار شرک در قرآن

11- شرح زیارت عاشورا

12- صد و ده پرسش و پاسخ [بخشی از استفتائات معظم له]

برخی آثار فقهی و اصولی ایشان از جمله تقریرات دروس اصول و فقه آیات عظام حجت و بروجردی و نیز تعلیقه بر وسیله النجاه آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی(قدس سره) هنوز به زیور طبع آراسته نشده است.

* برخی از ویژگی‌های علمی و روحی

از ویژگی‌های علمی و روحی این مرجع عالی قدر می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

- معظم له بسیار خلیق، مهربان، متواضع، گشاده رو و با حوصله هستند و به خصوص با دقت و حوصله به پرسش‌های جوانان پاسخ می‌دهند و از این رو بیشتر نمازگزاران و مراجعان مسجد امام صادق(ع) مشهد مقدس و دفتر ایشان را دانشجویان و طلاب تشکیل می‌دهند.

- ایشان نسبت به خاندان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و به ویژه به جده بزرگوارشان (س) محبت و علاقه فوق العاده‌ای دارند و جنبه ولایت در ایشان بسیار قوی است.

- معظم له علاقه و توجه فراوانی به مجلس روضه حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) و تعظیم شعائر حسینی(ع) دارند به طوری که بیش از 35 سال است که به طور مرتب در بیت خود در مشهد مقدس روضه هفتگی برگزار می‌کنند و بر مصائب حضرت سید الشهداء (ع)  اشک می‌ریزند.

- معظم له انس مخصوصی با ادعیه مأثور از اهل بیت(ع) و به ویژه صحیفه سجادیه دارند به طوری که اکثر ادعیه مأثور را از حفظ هستند و همیشه در سخنان خود به جنبه‌های معرفتی این ادعیه اشاره می‌کنند و معتقدند که بسیاری از ادعیه ماثور از اهل بیت (ع) مهجور واقع شده‌اند و کمتر به دقایق و ظرایف و محتوای عمیق این ادعیه توجه شده است.

- به دروس اعتقادی و تفسیر قرآن کریم اهمیت خاصی قائل هستند به طوری که درس‌های عقاید و تفسیر معظم له تقریباً هیچ گاه تعطیل نشده است.

- معظم له یکی از معدود مراجع فعلی است که در کنار فقه و اصول و تفسیر در عرفان و فلسفه نیز صاحب نظر و دارای مطالعات عمیق هستند و معتقدند که هر چند برخی آراء و عقاید فلاسفه و عرفا با مکتب اهل بیت (ع) سازگار نیست اما موارد سازگاری نیز کم نیست و نکات قابل استفاده در آثار ایشان وجود دارد.

آیت‌الله زنجانی سحرگاه 24 اردیبهشت ماه امسال بعد از اذان صبح به ملکوت اعلی پیوست و پیکر این عالم ربانی صبح امروز بر روی دست‌های مردم ولایتمدار به سمت حرم مطهر رضوی تشییع شد.

در پی رحلت آیت الله سید عزالدین حسینی زنجانی، رهبر معظم انقلاب، مراجع تقلید و شخصیت های مختلف کشور، پیام‌های تسلیتی صادر کردند.

پیام تسلیت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در پی درگذشت آیت‌الله زنجانی

بسم الله الرحمن الرحیم

رحلت عالم جلیل‌القدر مرحوم آیة‌الله آقای حاج‌آقا عزالدین حسینی زنجانی رضوان الله تعالی علیه را به عموم ارادتمندان ایشان در مشهد و زنجان و به علمای اعلام و حوزه‌های علمیه و بطور ویژه به آقازادگان محترم و بیت مکرّم ایشان تسلیت میگویم. این بزرگوار که از عالمان برجسته و ذیفنون به شمار میرفتند، از زنجان و نیز دوران اقامت طولانی در مشهد مقدس، کانون توجّه فرزانگان و اصحاب اندیشه و هنر نیز قرار داشتند و محفل گرم هدایت و افاده‌ی ایشان محل حضور طبقات گوناگون بود. خداوند متعال بر علوّ درجات این عالم جلیل بیفزاید و بازماندگان را مشمول اجر و فضل خود قرار دهد.

پیام تسلیت محموداحمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور

«بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

رحلت عالم ربانی حضرت آیت الله سیدعزالدین حسینی زنجانی(ره) موجب تأسف و اندوه فراوان شد.

فقدان این عالم عامل که از انقلابیون تراز اول در دوره مبارزه با طاغوت بوده و در عرصه های پس از انقلاب حضوری فعال و تأثیرگذار داشته اند، ثلمه ای جبران ناپذیر است.

اینجانب رحلت این شخصیت مومن، حکیم و صالح را به پیشگاه حضرت ولی عصر(عج)، مقام معظم رهبری و مردم شریف ایران به خصوص بیت معزز و مکرم ایشان تسلیت و تعزیت عرض نموده و از ایزد منان برای روح آن استاد وارسته علو درجات و برای بازماندگان صبر و سلامتی و عزت مسئلت دارم.

 پیام تسلیت علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی

ارتحال مرجع عالیقدر و مفسر قرآن کریم حضرت آیت‌الله العظمی «سید عزالدین حسینی زنجانی» موجب تاسف و تاثر گردید.

آن عالم ربانی از علمای برجسته حوزه علمیه خراسان و از شاگردان علامه طباطبایی، آیت‌الله بروجردی حضرت امام خمینی(ره) و همچنین از اساتید توانمند عرفان، اخلاق، فقه و اصول بودند.

اینجانب از سوی خود و نمایندگان مجلس شورای اسلامی ضمن عرض تسلیت این ضایعه به پیشگاه حضرت بقیه‌الله الاعظم، حوزه‌های علمیه، رهبر معظم انقلاب و مردم شریف خراسان و بیت مکرم آن روحانی جلیل‌القدر، برای روح بلند ایشان رحمت و مغفرت و برای بازماندگان صبر و شکیبایی مسئلت می‌کنم.

پیام تسلیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام

انالله و اناالیه راجعون

درگذشت حضرت آیت‌الله سیدمحمدعزالدین حسینی زنجانی در سالروز شهادت امام هادی(ع) موجب تأسف و تأثر خاطر گردید.

این عالم جلیل‌القدر از سال 1342 با نهضت حضرت امام(ره) همراه شدند و در تظاهرات مردم و علمای مشهد پیشاپیش مردم حرکت می‌کردند. ایشان پس از پیروزی انقلاب نیز با قبول مسئولیت امامت جمعه شهر زنجان نقش مؤثری در خدمت به مردم این شهر به عهده داشتند و در طول عمر پربرکت خویش اساتید، طلبه‌ها و جوانان بی‌شماری را تربیت نمودند.

فقدان این عالم ربانی را به ملت ایران، حوزه‌های علمیه قم و مشهد، شاگردان، دوستداران و به‌ویژه بیت شریف ایشان تسلیت می‌گویم.

از درگاه خداوند متعال برای آن عالم فقیه غفران الهی و برای بازماندگان به‌ویژه فرزند بزرگوارشان آیت‌الله سیدعزالدین حسینی زنجانی صبر و اجر مسئلت می‌کنم.»

پیام تسلیت آیت‌الله مهدوی کنی، رئیس مجلس خبرگان رهبری

بسم الله الرحمن الرحیم

اذا مات المومن الفقیه ثلم فی الاسلام ثلمه لایسدهاشمی

ارتحال عالم ربانی مرحوم آیت‌الله حاج آقا عزالدین حسینی زنجانی رحمةالله علیه را به محضر علمای اعلام و حوزه‌های علمیه و بیت مکرم تسلیت عرض می‌نمایم.

آن مرحوم عمر شریف خود را در ترویج علوم آل محمد (ص) و تربیت شاگردان فراوانی مصروف داشتند امید است که تربیت شدگان ایشان در ادامه راه آن عالم بزرگوار جدیت داشته باشند و چراغ فروزان علوم را روشن نگاه دارند. از خداوند متعال برای آن فقیه غفران و رحمت الهی و برای بازماندگان اجر جزیل و صبر جمیل مسئلت دارم.»

 پیام تسلیت آیت الله سبحانی

بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

خبر رحلت عالم بزرگوار،فقیه عالی قدر حضرت آیت الله آقای حاج سید عزالدین زنجانی-رضوان الله علیه-را با کمال تاسف و تاثر دریافت نمودم.فقید سعید از خاندان بزرگ علمی و سیادت خطه زنجان بوده و بیت ایشان خدمات ارزنده ای به جامعه روحانیت و مردم زنجان انجام داده اند، ایشان از شاگردان مکتب آیت الله بروجردی،آیت الله حجت و در معقول از تلامیذ ارشد علامه طباطبایی-رحمهم الله-به شمار می روند.

اینجانب این ضایعه را به علمای مشهد و زنجان و به عموم بازماندگان خصوصا فرزند برومند ایشان جناب حجه الاسلام و المسلمین آقای حاج سید محمد زنجانی ـ دامت برکاته ـ تسلیت گفته و از خداوند بزرگ برای آن فقید سعید علو درجات و برای بازماندگان صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت دارم.

پیام تسلیت آیت‌الله صافی گلپایگانی

اذا مات العالم ثلم فی الاسلام ثلمة لایسد‌ها شیء

رحلت عالم ربانی و فقیه صمدانی حضرت آیت الله آقای حاج سید عزالدین حسینی زنجانی رضوان الله تعالی علیه موجب تأثر و تأسف شدید گردید.

آن فقیه بزرگوار، از استوانه‌های بزرگ علمی بودند که سالیان متمادی عمر پربرکت خود را در ترویج و نشر شریعت غرّاء و تربیت فضلا و علما و طلاب گذراند و با اخلاق کریمه‌ و فضایل و مکارم اسلامی، مربی بزرگ برای تشنگان طریق عبودیت و معنویت و استاد جلیل القدر برای حوزه‌های علمیه بود.

حقیر از زمانی که آن فقید سعید در درس مرحوم آیت الله العظمی آقای حجت قدس سره استاد بزرگوارمان شرکت می‌کرد، با ایشان آشنا بوده و اخلاص و ارادت به آن مرحوم داشتم. ایشان دارای ذهنی نقاد و استعدادی فراوان و علاقه‌ای سرشار در کسب معارف نورانی اهل بیت و فقه آل محمد علیهم السلام بود و بحمدالله به مقامات والای علم و عمل و فقاهت رسید. فقدان این فقید عالی مقام برای حوزه‌های علمیه، ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر است.

انا لله و انا الیه راجعون

این مصیبت را به آستان مقدس حضرت بقیة الله الاعظم ارواح العالمین له الفداء وبه حوزه‌های علمیه به خصوص به حوزه‌ مقدسه مشهد و حضرات آیات عظام و علمای اعلام، مومنین و بیت معظم آن مرحوم به ویژه آیت الله زادگان مکرم تسلیت گفته و غفران الهی وترفیع درجات برای آن فقید سعید وصبر جمیل و اجر جزیل برای بازماندگان محترم از خداوند متعال مسئلت دارم.

پیام تسلیت آیت الله نوری همدانی

بسم‌الله الرحمن الرحیم

سلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبی‌الدار

حضرت مستطاب آیت‌الله سید محمد حسینی زنجانی«دامت برکاته»

ارتحال عالم ربانی حضرت مستطاب آیت‌الله‌العظمی آقای سید عزالدین حسینی زنجانی «اعلی الله تعالی مقامه» فقیهی که عمر پربرکت خود را در تدریس و تعلیم و تربیت و تصنیف و تالیف و اشاعه فرهنگ قرآن و اهل‌بیت‌(ع) سپری کرد به حوزه علمیه و فقها و علمای معظم مشهد مقدس و مردم متعهد آن سامان مخصوصا به جنابعالی تسلیت می‌گویم و از خداوند متعال برای آن فقیه عالی مقام علو درجات و برای بازماندگان محترم صبر و اجر مسئلت می‌نمایم.

 پیام تسلیت آیت‌الله علوی‌گرگانی

بسم‌الله الرحمن الرحیم

محضر مبارک حضرت آیت‌الله آقای حاج سید محمد حسینی زنجانی

خبر ارتحال ملکوتی والد گرانقدر شما حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای حاج سید عزالدین حسینی زنجانی‌(ره) موجب تاثر و تالم گردید. ایشان که به حق یکی از پشتوانه‌های عظیم علمی حوزه علمیه مشهد بودند و عمر شریف خود را برای اعتلای اسلام عزیز و معارف اهل‌بیت‌(ع) و در مقام افتاء و فقاهت و تربیت شاگردانی فاضل و والا مقام سیر می کردند.

اینجانب این مصیب وارده را اولا به ساحت مقدس امام زمان‌(عج) و حضرت عالی و بیت معظم و معزز آن فقید سعید و حوزات علمیه بالخصوص حوزه علمیه مشهد مقدس و مراجع عظام تقلید و بالاخص مقام معظم رهبری تسلیت گفته، علو درجات آن عزیز سفر کرده را از خداوند منان مسئلت و برای ایشان مقامی بس بزرگ نزد حضرت حق درخواست و برای بازماندگان صبر و اجر جزیل و جمیل خواهانم.

 * آخرین وداع با استاد

آیت‌الله العظمی سید عزالدین زنجانی سحرگاه سه‌شنبه همزمان با سالروز شهادت امام هادی(ع) بر اثر بیماری ناشی از کهولت سن در مشهد دارفانی را وداع گفتند.

مراسم وداع با آیت‌الله زنجانی شب گذشته در مسجد امام صادق(ع) مشهد که همواره این عالم وارسته مجالس درس خود را در این مکان برگزار می‌کردند، شب گذشته پس از اقامه نماز مغرب و عشا برگزار شد.

صبح امروز نیز مردم مشهد با حضور در مسجد حوض لقمان در میدان شهدای این شهر، آیت‌الله العظمی زنجانی را به سوی حرم مطهر رضوی بدرقه کردند و پیکر این عالم وارسته پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله شبیری زنجانی در دارالزهد حرم مطهر رضوی به خاک سپرده شد.

در مراسم تشییع این عالم گرانقدر چهره‌های شاخصی از جمله ‌وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، جمعی از نمایندگان مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله علم‌الهدی امام جمعه مشهد، استاندار خراسان رضوی، شهردار مشهد، فرماندار مشهد، اعضای شورای اسلامی شهر مشهد، فرزندان مرحوم آیت الله العظمی زنجانی، جمعی از فرماندهان نیروهای نظامی و انتظامی، طلاب حوزه علمیه خراسان و مردم زنجان حضور داشتند و به عزاداری پرداختند.