روز سيزدهم نوروز و آخرین روز از تعطیلات بهار كمتر كسي در منزل مي‌ماند و خیابان ها در ازدحام و شلوغی و سبزه هایی که در پشت ماشین جاخوش کرده قفل می شود و پاركها و فضاهای سبز با چراغ سبز به میهمانان پذيراي ميليونها زن و مرد و جوان و پير می شود.
پس از دوازده روز جشن گرفتن به یاد دوازده ماه سال روز سیزدهم نوروز نوبت رفتن به باغ و صحرا است این روز برای اهالی خراسانی از رسم سبزه گره زدن تا طبخ آش رشته در دامن طبیعت آغاز می شود و در میان مردم این خطه مرسوم است که از ساعت 6 صبح به گردش بروند و صبحانه را در سبزه زار میل کنند.
زنان و مردان این سرزمین غذای خود را نیز که معمولا آش رشته یا کباب است در دل طبیعت می پزند اما در این میان برخی از افراد خراسانی نیز اعتقاد دارند در روز سیزدهم نوروز باید از گیاهان صحرایی جمع و با آن آشی با سبزیهای صحرایی بار بگذارند و با نان غلیف بخورند.
خوردن کوکو سبزی در دامان طبیعت
در برخی از شهرهای این خطه هم خوردن کوکو سبزی یا کوفته نیز مرسوم است و با آدابی خاص توسط بانوان خانواده با عشق و سرور در خانه یا طبیعت پخته می شود.
کاهو و سکنجبین هم از پایه های اصلی خوراکیهای سیزده بدر است و هیچ گاه خوردن این میان وعده در روز سیزده بدر ترک نمی شود.
پس از پختن غذا و میل کردن خوراکیهای گیاهی در دل طبیعت، همه اعضای خانواده در کنار یکدیگر به بازی و سرگرمی می پردازند تا به دور از خانه و کاشانه در کنار جویبار و سبزه زار شادمانی کنند و خود را برای روزهای فعالیت و کار و تلاش آماده کنند.
سیزده بدر روزی است که در آن هریک از خانواده‌ها به صورت گروهی و گاه چند خانواده با نشستن در کنارهم و با برداشتن آجیل‌ها و خوردنی‌های سفره هفت سین به دامان صحرا و طبیعت می‌روند و با بازی کردن، دویدن و تاب خوردن، روح و روان خود را تزکیه می دهند.
بازی یک قل دو قل
شادی و خنده در این روز با نیت از بین بردن کینه ها و به منزله تزکیه مرسوم است و انجام بازی های مختلف همچون دویدن و بازی یک قل دو قل جزء سرگرمی های اعضای خانواده در این روز محسوب می شود.
در میان تمامی رسم هایی که گفته شد معروف‌ترين رسم سيزده به در پس از به آب سپردن سبزه‌ها، "گره زدن دو سبزه" به همديگر است.
هرچند که این رسم در گذشته بیشتر به چشم می خورد و در آن روزگار دختران جوان منتظر بودند تا خواستگاری برایشان پیدا شود ومهم‌ترين آمال و آرزوهاي هر دختري در گذشته اين بود كه شوهر خوبي پیدا كند يا زودتر به خانة بخت برود.
رسم گره زدن سبزه با نیت باز شدن گره دشواری‌ها
مردم این ناحیه معتقد بودند دختر كه رسيد به "20 بايد به حالش گريست" و در آن زمان دخترها به امامزاده و مکان های سرسبز می رفتند و سبزه گره مي‌زدند تا شايد نيروهاي غيبي كمك كنند و شوهري برايشان پيدا شود.
اما امروزه رسم گره زدن سبزه با نیت باز شدن گره دشواری‌ها و برآورده شدن آرزوها و بیرون کردن نحسی انجام می شود و گاهی با هدف گره زدن زندگی با طبیعت و سرسبز و شادابی انجام می گیرد.
رسم سبزه گره زدن یا پختن غذاهای گیاهی هنوز هم کم و بیش در میان مردمان شهر و دیار خراسان رواج دارد هرچند که شکل آن اندکی تغییر یافته است.
رها کردن ماهی قرمز سفره هفت سین در آب چشمه یا قنات هم از رسومی است که در این روز انجام می شود و به نشانه حفظ حیات و زندگی، ماهی گلی به چشمه انداخته می شود.
در خطه خراسان مردم اعتقاد دارند که ماهی قرمز باید تا روز 13 فروردین زنده بماند و بعد به دریاچه یا چشمه ای انداخته شود چون در غیر این صورت اگر ماهی قبل از روز سیزده بمیرد شگون ندارد و بدیمن است.
هر چند که در سال های اخیر اگر ماهی قبل از سیزده بمیرد خانواده ها دوباره ماهی قرمز تهیه می کنند تا همزمان با سیزده بدر به دل آب چشمه یا دریا انداخته شود.
حال در میان تمام رسوم آیین سیزده بدر رسم رفتن به سبزه زار هم از آدابی است که در دوران گذشته با هدف دور کردن پلیدی ها و نحسی ها انجام می گرفت.
پایان یافتن تعطیلات نوروزی
در زمان های قدیم مردمان خراسانی نیز همانند بسیاری از مردم دیگر شهرها این روز را بدشگون می‌دانستند و بسیاری از آنان معتقد بودند که باید برای بیرون کردن بدشگونی ها از خانه و کاشانه خود به دامان طبیعت بروند و به شادی بپردازند.
آنان اعتقاد داشتند که براي دور‌كردن نحسي اين روز بايد از خانه خارج شوند و سيزده را بدر كنند تا نحسي این روز در طبيعت به در شود.
این دیدگاه هنوز هم در بین عده‌ای از مردم این خطه وجود دارد اما امروزه بیشتر مردم، با رفتن به دامان طبیعت در جشن سیزده به در، تعطیلات نوروزی را به طور رسمی پایان می‌دهند.
در آغاز سال نو پس از دوازده روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد دوازده ماه سال انجام می شود، روز سیزدهم نوروز نوبت رفتن به باغ و صحرا است و به این ترتیب تمامی مردم در حقیقت رسمی بودن دوره نوروز را به پایان می رسانند و برای فعالیت و تلاش در روزهای ابتدایی سال نو آماده می شوند.
یک کارشناس تاریخ در خصوص فلسفه سیزده بدر به خبرنگار مهر می گوید: فلسفه سیزده بدر یا روز طبیعت از آنجا سرچشمه گرفته که سیزدهمین روز از هر ماهی در گاهنامه‌ی ایرانی تیر یا تیشتر نام دارد و روز سیزده ماه فروردین به جشن سیزده بدر و روز طبیعت نام گذاری شده است.
آرش تقوی ادامه می دهد: جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می کند و چندین سال متوالی این کار را انجام می دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین درمی آید.
او می افزاید: در گذشته های دور مردم روز سیزده فروردین سفره نوروز را با خود به دشت می بردند و آن را به نشانه پیشکش دادن به ایزد بانوی آب ها و با آرزوی داشتن سالی پر باران و پر برکت به آب روان می سپردند.
او بیان می کند: امروزه بسیاری از بازی ها و کارهایی که در گذشته در این روز انجام می شده به فراموشی سپرده شده چون در قدیم سرگرمی هایی مانند فال گوش ایستادن، فال گیری، گره زدن سبزه و گشودن آن و بخت گشایی انجام می گرفته است اما امروز این سرگرمی ها جای خود را به بازی دویدن و یک قل دوقل داده است.
برداشتی غلط از نحسی سیزده بدر
این کارشناس تاریخ با اشاره به برداشت مردم از نحسی این روز بیان می کند: این روز به عقیده برخی از مردم نحس و بدشگون عنوان می شود در حالی که این سخن ناشی از ناآگاهی است زیرا در ایران باستان روز سیزده روز نوزایی و برکت بوده است.
تقوی یادآور می شود: در هیچ یک از متون کهن از این روز به بدی و شومی یاد نشده بلکه در بیشتر نوشتارها و کتاب ها، از سیزدهم نوروز با عنوان روزی فرخنده و خجسته نام برده اند بنابراین باید دست از خرافات برداشت و دیگر به این فکر نکرد که در روز سیزده پا قدم بد وجود دارد و باید از خانه بیرون رفت.
او معتقد است، این روز برای شادمانی و گذراندن اوقات خوش است و بنا به روایت گوناگون این روز سرشار از مبارکی و برکت است.
بدرقه نوروز با رسم سیزده بدر
مردم خراسانی با چهارشنبه سوري به استقبال نوروز و با سيزده به در نوروز را بدرقه مي‌كنند، این رسم هر سال با رسیدن روز سیزدهم نوروز انجام می شود و دامن سبز طبیعت سخاوتمندانه از میهمانان خود به گرمی پذیرایی می کند رسمی که طی سال های اخیر رنگی دیگر به خود گرفته و همگان می دانند که روز سیزده فروردین نحس و بدشگون نیست.
