به باور من در آینده نزدیک در همه مکانهای کشور تئاتر خواهیم داشت و مردم از آنها استقبال خواهند کرد. تئاتری که پاسخگوی نیاز مردم باشد مردم نیز توجه گسترده‌ای به آنها خواهند داشت. همچون ضرورت درختکاری که نیاز به فضای سبز برای عموم طی چند سال اخیر رخ داد.

گروه فرهنگی مشرق - دیروز بخش دوم جشنواره تئاتر فجر امسال در بخش صحنه‌ای و خیابانی آغاز خواهد شد. امیر دژاکام نویسنده، کارگردان، بازیگر و مدرس دانشگاه، از دهه 60 حضور پررنگی را در عرصه تئاتر کشور داشته است. وی امسال به عنوان مشاور دبیر و کارشناس هنری در مراحل مختلف جشنواره حضور دارد. از او خواستیم تا گپی دوستانه پیرامون جشنواره تئاتر فجر داشته باشیم که با روی گشاده پذیرای مصاحبه شدند و به سوالات ما در مورد "حضور بازیگران سینما در تئاتر" ، "قضاوت و داوری آثار تئاتری"  و "آینده تئاتر کشور" پاسخ داد که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

***در حال حاضر مشغول تمرین چه کاری هستید؟
هیچ کاری در دست ندارم! مشکلات نمایش "ساقی" آخرین کارم هنوز باقی است. پنجاه درصد از قرارداد را بعد از گذشت شش ماه هنوز دریافت نکردم. طبیعی است برای یک کارگردان که ذهنش از مسائل مالی کار قبلی هنوز پاک نشده، شروع یک کار جدید سخت خواهد بود. ولی با تمام شدن این مشکل کار جدید را آغاز خواهم کرد.

***اثر جدید نوشته خود شماست؟
دو پروژه است یکی نوشته خودم و دیگری بازخوانی از طوفان شکسپیر خواهد بود.

***مرکز هنرهای نمایشی دلیل عدم پرداخت نمایش ساقی را  چه چیز اعلام کرده است؟
پول نیست به همین راحتی.

***جشنواره فجر امسال را با توجه به بازبین و مشاور بودنتان چگونه ارزیابی می کنید؟
من به عنوان کارشناس بدون رای حضور داشتم. در واقع در بخش اول مشروط و در بخش خیابانی هم، تنها کارشناسی کردم و هئیت داوران افراد دیگری بودند. خیلی از نقطه نظرات در خرد جمعی به نتیجه می رسید. در چند وقت اخیر باب شده است که گروههای سیاسی از منظر منافع سیاسی خودشان یک جریان را تایید یا تکذیب می‌کنند و مهم نیست این جریان درست است، غلط است یا متوسط است. مهم این است که اگر این جریان را تکذیب کنیم از نظر سیاسی برای ما فلان امتیاز را خواهد داشت یا اگر تایید کنیم فلان امتیاز را خواهیم داشت. گروه دیگر نقدهای روانی است، در صورت پذیرفته نشدن اثر کار من و کار شما جشنواره را زیر سوال می برند. "مورچه آب افتاد تو خونه اش گفت دنیا رو آب برد" باید در نظر هم بگیریم که این انتقادها بر حسب عواطف و منافع اقتصادی شکل می‌گیرد. اگر هم اثری به ناحق بالا نیامده است، تئاتر کشور را زیر سوال بردن اشتباه است.



اما در نقد حقیقی اگر به سمت حقایق برویم، لذت خواهیم برد و نقاط قوت و ضعف ها را خواهیم شناخت. به عنوان مثال مسئله نمایشنامه‌نویسی ما ضعیف است، خوب نمایشنامه نویس ما نیاز به تحقیق به پژوهش دارد ولی اگر به سمت پژوهش برود دیگر درآمدی نخواهد داشت. ما نمایشنامه نویسان مستقل داریم؛ اما تعداشان محدود است.
این گونه نقد، نقد حقیقی را می توان به جشنواره امسال در زمینه تنوع آثار نسبت به گستردگی جغرافیای و تنوع مسائل اجتماعی داریم. مسائلی همچون نفت، اعتیاد، سلول های بنیادین. خوب این یک آفت است که اکثر نمایشنامه های ما در آپارتمان اتفاق می‌افتد. اما تئاتر ما نسبت سال های 64 و بعد تر 70 و 80 و این نزدیک تر 90 شکوفا شده است.

***به نظر شما حضور پیشکسوتان تئاتر در جشنواره امسال کمرنگ نیست؟
حضور هنرمندان پیش کسوت همچون سالهای گذشته است. دلیل هم دارم. شما می توانید جدول سال پیش را بیاورید و نگاه کنید. سه نسل کارگردانها در جشنواره حضور دارند. کار کردن برای فجر سخت است. کمک هزینه های فجر کم است. می توان گفت حضور نسل های میانه کم رنگ است، حضور هنرمندان در عرصه جشنواره فجر همیشه این گونه بوده است.

***حضور بازیگران سینمایی در جشنواره تئاتر فجر سی و یکم اتفاق مثبتی است؟ اگر هست چرا؟
هیچ می دانید در دنیا حضور بازیگران سینما در تئاتر یک کلاس و امتیاز است. در واقع اعلام می‌کنند که ما هنرمندانی هستیم که بدون برداشتهای متعدد، از حافظه قوی، تکنیک بیانی و تداوم از حس خوبی برخورداریم. در سینمای ایران هم این چنین است و ما باید از اینان قدردانی کنیم. بازیگری گونه‌های مختلف در تلویزیون، سینما و تئاتر دارد که اکثر اوقات بازیگر تئاتر از عهده همه آنها بر می‌آید. اگر آموزش‌ها درست باشد. اما گاهی اوقات ما کسانی را داریم که فقط در سینما پرورش یافته‌اند. اینها زمانی که می خواهند وارد تئاتر بشوند باید آموزش ببینند. مدیوم جدید تئاتر نیاز به شناخت دارد.
ما آفتهایی را هم داریم. زمانی که به وجه آموزشی نه به وجه اعتبار کار، توجه ای نمی شود و تناسبی بین نقش و بازیگر نیست، نوعی چابلوسی شکل می گیرد که همه حقوق بچه های تئاتر را به او می دهند، در آخر هم کار خوبی هم به وجود نمی‌آید. ولی به نظر خودم در شکل کلی نمی توان به این موضوع ایرادی گرفت.

***پس دلیل اصلی مخالفت هنرمندان تئاتر با حضور بازیگران سینما در تئاتر چیست؟
دلیل اصلی موقعیت شغلی و اقتصادی است. باید اصل مسئله حل بشود. گردش کاری برای همه باشد. البته بازیگر خوب تئاتر بازیگر تلویزیون، رادیو و سینما هم هست.

***آیا حضور بازیگران سینما در جشنواره تئاتر فجر  یک امتیاز برای این جشنواره محسوب می شود؟
 اکثریت قریب به اتفاق چهره‌های سینمایی از تئاتر به سینما رفته اند. نسبت ورود بازیگران از سینما به  تئاتر انگشت شمار است. بازیگرانی چون امید زندگانی، لعیا زنگنه، حامد بهداد و... تئاتری هستند. آیا حضور بازیگران تئاتر همچون هدایت هاشمی، علی سلیمانی و رضا ایرانمنش در سینما را می توان نادیده گرفت. بعضی هنرمندان در همه قالب‌های بازیگری موفق ترند و بعضی کمتر.

***به نظر شما تئاتر در ایران، قدرت حل مشکلات و معضلات جامعه را دارد؟
همیشه رسالت تئاتر این بوده است. البته ابتدا باید فراگیر بشود. همه حق دارند تئاتر ببینند. تئاتر برای همه، یعنی اینکه آن ماهیگیر در سواحل خلیج فارس و آن کشاورز در روستای خود بتوانند تئاتر ببینند. تئاتر برای همه، به این معنی نیست که همه آدمهای چهارراه ولیعصر تئاتر ببینند. در گذشته در تمام مکانها تئاتر اجرا می‌شد. داخل تکیه، میدان‌ها، خانه‌ها، معابر. انواع خیمه شب بازی، تعزیه، پرفورمنس، تئاتر داخل سالن و بیرون سالن می تواند در پارک ها، موزه ها و مکانهای عمومی اجرا شود.

***به صورت خودجوش؟
نخیر، باید متولی داشته باشد. باید قانون شود.

***برای اینکه تئاتر همچون سینما برای مسئولان یک ضرورت شود چه باید کرد؟
ضرورت تنها با اجراهای خوب به وجود می‌آید. نمایش "شب آفتابی" نمونه خوبی است که نشان می‌دهد متولی این نمایش آن را ضرورت دانسته است. نمایشی که در صد سال اخیر کم نظیر بوده است. وقتی ضرورت پیدا شد تبلور عمومی نیز پیدا می کند و طبیعتاً امکانات بیشتری هم خواهد داشت.

***چه آینده‌ای را برای تئاتر ایران پیش بینی می‌کنید؟
به باور من در آینده نزدیک در همه مکانهای کشور تئاتر خواهیم داشت و مردم از آنها استقبال خواهند کرد. تئاتری که پاسخگوی نیاز مردم باشد مردم نیز توجه گسترده‌ای به آنها خواهند داشت. همچون ضرورت درختکاری که نیاز به فضای سبز برای عموم طی چند سال اخیر رخ داد.

***با توجه به به مدیوم رسانه های دیگر و گستردگی مخاطب آنها (سینما و تلویزیون) دلیل استقبال مردم چه می تواند باشد؟
مدیوم تئاتر نسبت به دیگر رسانه ها تجربه‌ای لذت بخش و انسانی است که نیاز بشر امروز خواهد بود. کسانی که یک بار تئاتر خوب دیده باشند برای همیشه مخاطب آن خواهند شد. درست است که سینما و تلوزیون جذابیت بالای دارند اما تئاتر پاسخ گوی کامل تری است آنهم به دلیل تبلور جریان خیالی که بازیگر در ذهن مخاطب ایجاد می کند.

***اعتقاد دارید که تئاتر در ذات خودش سیاسی است؟
تئاتر در ذات خود انسانی است و چون انسان یک موجود اجتماعی است، سیاست هم جزو آن خواهد بود. "چون که صد آید نود هم پیش ماست."

***گروه‌های ایرانی قابلیت اجرای عمومی در کشورهای خارجی بخصوص کشورهای همسایه را دارند؟
من خودم در هفت کشور خارجی از جمله فیلیپین و کره‌جنوبی اجرا داشتم. نمایش یادگاری را ما، در لابی هتل و فضاهای باز دیگر اجرا کردیم. هم اکنون هم گروه های ایرانی هستند که در خارج از کشور اجرای عمومی می‌روند؛ اما به صورت خودجوش است. برای این مسئله می توان کمپانی شکل داد که بتواند همکاری متقابل ایجاد کند.

***به عنوان کسی که سالها بازخوان و داور بودید قضاوت تئاتر را یک امر سلیقه ای می دانید یا خیر؟
قضاوت! خیر. بر اساس روابط شخصی نه، ولی بر اساس دانش و فهمی که داری، بله. انسان باید بین دو پدیده انتخاب کند. قضاوت کردن کار خداست. ما از حسب ناچاری دست به این کار می زنیم. من خودم از روی عقل و قلبم این کار را می کنم. هر دو باید به این نتیجه برسند که اثر تاثیری داشته است. در مورد آثار ضعیف نباید بخاطر ضعیف بودن جلوی آنها را بگیریم. به نظر من همه باید اجرا بروند. اما بخاطر محدودیت قانونی، محدودیت فضا و محدودیت بودجه امکانش نیست.

***بعد از 30 سال تدریس در حوزه دانشگاه نیاز به واحد درسی به عنوان اقتصاد تئاتر را چقدر جدی می‌بینید؟
جای خالی این موضوع سالهاست که حس می شود و ما به صورت جدی به آن نیاز داریم. جامعه تئاتری ما به اقتصاد توجه‌ای نمی‌کند و علم آن را ندارد. شما برای طی یک مسیر (تجریش تا سعد آباد) با تاکسی باید پول کافی داشته باشید، حال برای 50 جلسه تمرین، هزینه های جاری، دکور و لباس و از همه مهمتر بازگشت اقتصادی، فکری نمی‌کنید. هزینه‌ای را در نظر نمی‌گیرید.

***اگه یک بار دیگر فرصت این رو داشته باشید که به گذشته برگردید و بین سینما و تئاتر یکی رو انتخاب کنید، انتخاب شما چه خواهد بود؟
دوباره تئاتر ... همه عشق و علاقه من تئاتر است. اما حتماً به مسئله اقتصاد نگاه جدی خواهم داشت. حقوق من در سی سال تئاتر برابری می‌کند با یک سال کار من در تلویزیون. البته من در حین فعالیت تصویری نوشتن نمایشنامه، تدریس و کلاس های تئاتر خودم رو فراموش نمی‌کنم. امیدوارم بتوانم انستیتوی نمایشی با هدف معرفی نمایش ایرانی به جهان تاسیس کنم.

*** و سخن پایانی ...
منافع شخصی خودمان را در نظر نگیریم. سرنوشت تئاتر سرنوشت همه ماست. دوستی که می‌گوید " فاتحه این تئاتر را باید خواند" باید به او بگوییم تو عزیز ما هستی. اما این درست نیست که ده هزار هنرمندی را که با عشق و علاقه و با سختی کار کردند زیر سوال ببری.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

این مطالب را از دست ندهید....

فیلم برگزیده

برگزیده ورزشی

برگزیده عکس