مشرق - توصیه های اجتماعی او هم جامع است هم مردان را در بر می گیرد و هم بانوان را و هم آزادگان و هم بردگان را، هم بالغان و هم اطفال را .
اجازه بدهید به همین اندازه بسنده کنم و نمونه های از احادیث شریف حضرت را ذکر نمایم تا اندکی از جامعیت شخصیت آن پیشوای عالی مقام رخ هویدا کند و مطالب ما صرف ادعا نباشد :
- می فرمود: دو چیز را از دنیای شما دوست می دارم : زن و عطر، و نور چشم من در نماز است.
- می فرمود: بهترین شما خوش رفتارترین شما با خانواده خویش است و من خوش رفتارترین شما با آنهایم. جز کریمان، زنان را تکریم نمی کنند و جز انسانهای پست به زنان اهانت نمی نمایند. (مختصر تاریخ دمشق، 7/50)
-می فرمود:کاملترین مومنان از نظر ایمان خوش اخلاق ترین آنهاست.(تحت العقول،/47 )
- می فرمود: در بخشش میان فرزندان دختر و پسر برابری را رعایت کنید که اگر می خواستم یکی را بر دیگری برتری دهم دختران بودند. (جامع الصغیر، 2/282 )
- می فرمود: همانا برای کامل کردن ارزشهای اخلاقی مبعوث شده ام .(مجموعه درام 1/89 )
- می فرمود: همانا برای تعلیم و یاد دهی مبعوث شده ام. (منیته المرید /10 )
- می فرمود: از ظلم کردن بپرهیزید که در روز قیامت سبب ظلمات و تاریکی ها می شود. (کافی2/332 )
- می فرمود: از هر خانه، چهل خانه جلو و عقب و راست و چپ همسایه هستند. (کافی 2/669 )
امتحان بزرگ با اجر زیادی پاداش همراه است پس هر گاه خداوند بنده ای را دوست داشت او را به امتحان بزرگ ( عظیم البلاء ) گرفتار می کند اگر به آن راضی بود خدا هم از او راضی و اگر از آن خشمگین بود خدا هم از او خشمگین خواهد بود
- می فرمود : حق مسافر بر همسفران اینست که اگر بیمار شد سه روز را بخاطر او توقف داشته باشند. (کافی 2/670)
- می فرمود : امتحان بزرگ با اجر زیادی پاداش همراه است پس هر گاه خداوند بنده ای را دوست داشت او را به امتحان بزرگ ( عظیم البلاء ) گرفتار می کند اگر به آن راضی بود خدا هم از او راضی و اگر از آن خشمگین بود خدا هم از او خشمگین خواهد بود . ( کافی 2/253 )
- می فرمود : مدارا کردن با مردم نیمی از ایمان است و ملایمت و رفق با آنان نیمی از خوشی زندگی می باشد. (کافی2/117)
به نظرم این ده حدیث تا حدودی می تواند تعدد ابعاد رسالت آن بزرگوار را برای خواننده محترم روشن کند و از باب آیه شریفه «و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی » (نجم/3و4) همه فرمایشات آن حضرت تا زمانی که دلیل روشنی بر خلافش پیدا نکنیم ، دینی است و شخصی نمی باشد . یعنی در هر موردی که ما احتمال بدهیم ایشان فرمایشی را از نظر دینی فرمودند یا از نظر اینکه یک انسان هستند و هر انسانی صحبتهای عادی هم دارد ، طبق قاعده اولیه ما فرمایشات آنحضرت را دینی تلقی می کنیم .
به تعبیر سوم اگر ما که پس از قرنها به سیره و سخنان آن حضرت رجوع می‌کنیم شک کنیم که آیا حضرت فلان مطلب را از نظر شخصیت حقوقی خود (پیامبری) فرمودند یا از نظر شخصیت حقیقی خود (انسانی عربی) قاعده اولیه اینست که مطلب از حهت اول صادر شده است . و بر طبق آیه مبارکه «لکم فی رسول الله اسوة حسنة » (احزاب/21) افعال حضرت هم تا زمانیکه خلافش ثابت نشود برای همه زمانها و مکانها الگو می باشد.
یکی از مطالب مهم برجسته در بیانات و نیز سیره آن پیامبر عالی مقام، مساله مدارا کردن با مردم است که در روایت آخر به آن اشاره شده است و به نظرم برای همه اقشار جامعه ما موضوعی قابل توجه است . در روایت دیگری از آن حضرت می خوانیم که : « امرنی ربی بمداراة الناس کما امرنی باداء الفرائض» (کافی 2/117 )؛ خدایم مرا به مدارا کردن با مردم فرمان داده همانطور که به انجام واجبات مامورم ساخته است.
سند این روایت کاملا معتبر است و ظاهر آن دلالت بر وجوب مدارا کردن با مردم بر آن حضرت دارد – پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله احکامی اختصاصی و علاوه بر مردم داشته اند که فقها معمولا در اویل کتاب نکاح برخی از آنها را می شمارند – کسانی که مسئولیتهای اجتماعی دارند مخصوصا باید به این فرمایش توجه کنند و همانطور که مولانا امیرالمومین علیه‌السلام هم در نهج البلاغه می فرماید :
«آلة الریاسة سعة الصدر » حکمت 176 – در برخورد با مردم سعه صدر و تحمل بالا داشته باشند. مدارا کردن با مردم اگر بر ما واجب نیست حتما مستحب است و سفارش پیامبر گرامی ما.
مردمی که به ما مراجعه می کنند در خیلی از موارد، ممکن است بعلت مشکلات زیادی که دارند و یا تربیت ناصحیحی که پیدا کرده اند ، برخورد مناسبی با ما نداشته باشند اما کسی که پیامبر صلی الله علیه وآله را الگو و مقتدای خود قرار داده است با پیشه کردن مدارا و حوصله با ارباب رجوع برخورد شایسته می نماید
نقل داستانی از تاریخ اسلام در اینجا مفید است:
«مرد اعرابی وارد مدینه شد یکسره به مسجد آمد تا از پیامبر کمک مالی بگیرد. هنگامی که وارد شد پیامبر صلی الله علیه وآله در میان اصحابشان نشسته بودند. او حاجتش را بیان کرد و پیامبر صلی الله علیه وآله هم چیزی به او داد ولی آن مرد قانع نشد و آن را کم شمرد و علاوه بر آن به پیامبر خدا جسارت کرد. اصحاب و یاران سخت خشمگین شدند و چیزی نمانده بود که به او آزار برسانند اما پیامبر خدا مانع شد. رسول خدا بعدا او را به خانه خود برد و مقداری دیگر به او کمک کرد آن مرد اظهار رضایت و تشکر کرد. حضرت فرمودند: تو دیروز سخن بدی بر زبان راندی که سبب خشم یاران من شد و من می‌ترسم آنان به تو گزندی برسانند. آیا ممکن است همین تشکر امروز را در حضور آنان هم انجام دهی تا خشم آنها نسبت به تو از بین برود ؟ او قبول کرد این کار در میان مردم به خوبی انجام شد. پیامبر صلی الله علیه وآله به یارانشان فرمودند : اگر دیروز من شما را آزاد گذاشته بودم حتما این اعرابی بدبخت در حال کفر و بت پرستی به دست شما کشته شده بود ولی من خودم با نرمی و ملایمت او را آرام و هدایت کردم.» (داستان راستان، مجموعه آثار شهید مطهری، ج 18 ، ص 209 با تلخیص)
از این موارد در تاریخ اسلام فراوان است .
مردمی که به ما مراجعه می کنند در خیلی از موارد، ممکن است بعلت مشکلات زیادی که دارند و یا تربیت ناصحیحی که پیدا کرده اند، برخورد مناسبی با ما نداشته باشند اما کسی که پیامبر صلی الله علیه وآله را الگو و مقتدای خود قرار داده است با پیشه کردن مدارا و حوصله با ارباب رجوع برخورد شایسته می نماید . و این حدیث را از یاد نمی برد که امام صادق علیه السلام فرمود :
«و الله لرسول الله اسر بقضاء حاجة المومن اذا وصلت الیه من صاحب الحاجة »: (کافی 2/ 195) به خدا سوگند! پیامبر خدا هنگامی که حاجت یک فرد مومن به او می رسد ، از آن فرد گرفتار بیشتر خوشحال می شوند.
خدای متعال به همه ما توفیق تأسی به پیامبر عزیزمان و شاگردان دل آن حضرت را مرحمت فرماید.
منبع: تبیان(سید محمد مهدی رفیع پور)
