به گزارش مشرق، در بحبوحه یکی از شدیدترین خشکسالی‌های دهه‌های اخیر که سدهای تهران را به مرز بحران رسانده، نیروی هوافضای سپاه پاسداران با اجرای عملیات گسترده بارورسازی ابرها، وارد میدان مبارزه با کم‌آبی شده است. از ۲۴ آبان‌ماه تاکنون، پروازهای تخصصی سپاه در مناطق کلیدی کشور، امید به افزایش ۱۸ تا ۲۵ درصدی بارش را زنده کرده، اما کارشناسان تأکید دارند این فناوری تنها ابزار مکمل است و نمی‌تواند بحران ساختاری آب ایران را به تنهایی حل کند.

بارورسازی ابرها، فناوری تزریق مواد مانند یدید نقره به ابرهای سرد برای تحریک بارش، بیش از نیم قرن است که در جهان کاربرد دارد. بیش از ۵۰ کشور از آن استفاده می‌کنند، اما پیشروها چین (با پوشش میلیون‌ها کیلومتر مربع)، امارات متحده عربی (با صدها مأموریت سالانه و سرمایه‌گذاری سنگین) و ایالات متحده هستند. ایران نیز که سال‌ها برنامه‌هایی پراکنده داشت، در سال آبی جاری (۱۴۰۴-۱۴۰۵) عملیات را احیا و گسترش داده است.

اخبار اخیر: نقش محوری سپاه در عملیات هوایی

نیروی هوافضای سپاه پاسداران، با برخورداری از خلبانان ماهر و هواپیماهای مجهز، مسئولیت اصلی اجرای پروازهای بارورسازی را بر عهده گرفته است. طبق اعلام روابط عمومی این نیرو در ۲۷ آذر ۱۴۰۴، عملیات از ۲۴ آبان آغاز شده و تا پایان بهار ۱۴۰۵ ادامه خواهد داشت. تمرکز روی سه منطقه اصلی: حوضه دریاچه ارومیه، استان‌های مرکزی مانند یزد، و پهنه تهران-البرز-قزوین.

رکوردشکنی اخیر سپاه چشمگیر بوده: در ۴۸ ساعت منتهی به ۱۹ آذر، ۸ سورت پرواز تخصصی انجام شد که شامل پوشش گسترده ارومیه، یزد و تهران بود. تنها در یک روز (۱۹ آذر)، سه سورت پرواز اجرا شد – دو سورت روی ارومیه و یکی روی محور تهران تا قزوین. این عملیات‌ها نیازمند ورود کنترل‌شده به داخل ابرهای سرد و تصمیم‌گیری لحظه‌ای است؛ مهارتی که کارشناسان آن را عامل کلیدی موفقیت سپاه می‌دانند.

هماهنگی با وزارت نیرو و سازمان هواشناسی کامل بوده و شواهد اولیه از موفقیت عملیات خبر می‌دهند، هرچند ارزیابی نهایی نیاز به پایش چندماهه دارد. برخی بارش‌های اخیر در غرب و شمال‌غرب کشور به این عملیات نسبت داده شده، اما کارشناسان هواشناسی تأکید می‌کنند سامانه‌های طبیعی نقش اصلی را داشته‌اند.

جایگاه ایران در جهان

ایران یکی از بیش از ۵۰ کشور فعال در بارورسازی ابرها است و با استفاده از هواپیما، پهپاد (مانند مدل‌های بومی در حوضه زاینده‌رود) و ژنراتورهای زمینی، عملیات گسترده‌ای را در ۱۴۰۴ اجرا کرده. نقاط قوت: تمرکز روی مناطق بحرانی مانند ارومیه (برای احیا اکوسیستم) و گسترش به مرکز کشور.

با این حال، در مقایسه جهانی، ایران هنوز در رتبه‌های برتر نیست. چین برنامه‌ای عظیم با هدف پوشش ۵.۵ میلیون کیلومتر مربع تا ۲۰۲۵ دارد؛ امارات و عربستان در منطقه خلیج فارس پیشتازند و سالانه صدها مأموریت انجام می‌دهند. ایران حالا فعال‌تر شده، اما برنامه‌اش نسبتاً جدیدتر و وابسته به شرایط جوی است.

امیدواری محتاطانه

مطالعات جهانی (از جمله گزارش‌های سازمان جهانی هواشناسی WMO) نشان می‌دهد بارورسازی می‌تواند ۵ تا ۲۰ درصد (معمولاً ۱۰-۱۵ درصد) بارش را در ابرهای مناسب افزایش دهد، اما اثبات قطعی آن دشوار است و در خشکسالی شدید کمتر مؤثر. برخی کشورها مانند اسرائیل برنامه را به دلیل عدم اثبات علمی متوقف کرده‌اند.

در ایران، مسئولان سپاه و وزارت نیرو از پتانسیل ۱۸-۲۵ درصدی سخن می‌گویند، اما رئیس سازمان هواشناسی هشدار می‌دهد: این فناوری راه‌حل قطعی بحران آب نیست. مدیریت مصرف، بازچرخانی آب و مقابله با تغییرات اقلیمی اولویت دارند. خطرات احتمالی مانند آلودگی محیطی یا تأثیر روی همسایگان نیز مطرح است.

چشم‌انداز: مکمل یا معجزه؟

عملیات سپاه نشانه‌ای مثبت از ورود نیروهای نظامی به مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی است و می‌تواند به احیای منابع آبی کمک کند. اما کارشناسان متفق‌القول‌اند: بارورسازی ابزار مکملی مفید است، نه جایگزین راهکارهای ساختاری. برای عبور از بحران، ایران نیاز به سرمایه‌گذاری بلندمدت، پژوهش بیشتر و دیپلماسی منطقه‌ای دارد تا جنگ ابری به همکاری تبدیل شود.