به گزارش مشرق، الگوهاي مکتبي، الگوي همه جانبه امت براي راه يابي به کمال و خودسازي و بندگي اند. حسن بن علي عليه السلام نيز از اين اسوه‏هاي کامل و الگوهاي همه جانبه براي زندگي فردي و اجتماعي و روش‏هاي اخلاقي، عبادي و سياسي است.

در عصر بازسازي ايماني و فرهنگي، توجه به ابعاد الگويي امام حسين عليه السلام ضروري است. آن حضرت، تنها در کربلا و در زمين حماسه و جهاد شهادت، الگوي ما نيست، بلکه در عرصه‏هاي معنوي، اخلاقي، معاشرت، ادب و بزرگواري، تهجد و شب زنده داري، سخاوت و جوانمردي، انس با قرآن و تکريم انسان در يک کلمه، در «سبک زندگي اسلامي» براي ما الگو و معيار است. در اين نوشته با گوشه‏ هايي از سيره حسيني و رهنمودهاي او که ما را با حيات طيبه ديني آشنا مي‏سازد، آشنا مي‏شويم:

1. خداباوري و ايمان
عقيده ‌به خدا و باور داشتن «مبدأ و معاد»، کلمه نخست بيداري و مسلماني است.
حسين بن علي عليهما السلام زندگي را بر پايه خدامحوري قرار داده بود و خدا را صادق و رازق و شاهد و عادل مي‏دانست و همه کارهايش را براي رضاي او انجام مي‏داد و حتي اگر خونش را نثار مي‏کرد و شهادت طلب بود، براي خدا بود و در آخرين لحظات حيات هم در گودي قتلگاه، نجواي عاشقانه اش با معبود، «الهي رضي بقضاءک، لا معبود سواک» بود. و در طول سفر کربلا، بارها با تکيه بر «انا لله و انا اليه راجعون» از اويي و به سوي اويي را مطرح کرد. وقتي هم اوضاع نابسامان کوفه و تجمع کوفيان براي جنگ با او را مطرح مي‏کردند، مي‏فرمود: «حسبي الله و نعم الوکيل»1 و تکيه گاهش فقط خدا بود.
بر اساس همين باور بود که عشق به خدا داشت و مناجات او را دوست مي‏داشت و شب عاشورا را مهلت گرفت تا به تهجد و تلاوت و انس با خدا و قرآن بپردازد و در اوج نبرد عاشورا، به «نماز ظهر عاشورا» پرداخت. از اين رو، من و تو هنگام زيارت آن امام شهيد، چنين گواهي مي‏دهيم: «اشهد انّک قد اقمت الصلاه...».2

2. آزادگي و عزت
خداوند، بندگان را آزاد آفريده و آنان را آزاد از قيد و بندهاي ظالمانة بشري مي‏پسندد.
خدا عزيز است و براي پيامبر و اهل ايمان هم عزت را مي‏پسندد «و الله العزه و لرسوله و للمؤمنين»3
عزت و آزادگي به آن است که انسان، کرامت و شرافت خويش را بشناسد و تن به پستي و ذلت و حقارت ندهد، ظلم ار نپذيرد، به پستي گناه آلوده نشود و اسير دنيا نگردد. حفظ اين جايگاه، مجاهدت‏هايي را مي‏طلبد و گاهي بايد جان داد، تا عزت و آزادگي را حفظ کرد.
امام حسين عليه السلام مي‏فرمود: «موت في عزٍ خيرٌ في ذَلٍّ»4؛ مرگ با عزت، بهتر از زندگي ذليلانه است.

بر ما گمان بندگي زور برده اند
اي مرگ، همتي که نخواهيم اين قيود

صحنة کربلا، جلوه اي از آزادگي بود. آن حضرت را ميان دو امر مخير کرده بودند: ‌يا مرگ و کشته شدن، يا ذلت و تسليم. او مرگ با افتخار را پذيرفت و به استقبال شمشيرها رفت و با شعار «هيهات منا الذله» خط بطلاني بر زندگي حقيرانه و مذلت‏بار کشيد.
او به سپاه دشمن هم که رفتارهاي ناجوانمردانه داشتند، فرمود: اگر دين نداريد و از روز قيامت نمي ترسيد، در دنيايتان آزاد مرد باشيد: «فکونوا احراراً في دنياکم»5
گر شما را به جهان ديني و آييني نيست
لااقل مردم آزاده به دنيا باشيد
اين گونه است که حريت و عزت، از شاخصه‏هاي «زندگي حسيني» و «حيات عاشورايي» به شمار مي‏رود.

3. شجاعت و حماسه
داشتن دلي استوار در برخورد با سختي‏ها و نترسيدن از مشکلات و مرگ و دشمن در مبارزات و مرگ و دشمن در مبارزات، جلوه‏اي از «شجاعت» است. ريشه حماسه آفريني‏هاي «ميداني»، شهامت و شجاعت «روحي و دروني» است.
شکستن ابهت دشمن و به سخره گرفتن تهديدهاي او از کساني بر مي‏آيد که شجاع و غيور و بي‏باکند و همين خصلت هم ريشه در ايمان به خدا دارد.
وقتي امام حسين عليه السلام به سمت کوفه مي‏رفت، کساني از دگرگون شدن اوضاع کوفه و بي وفايي مردم و بگير و ببندهاي حاکم کوفه و خطرات آينده مي‏گفتند. اما پاسخ امام اين بود که: «لَيسَ شأني من يخاف الموت» شأن و موقعيت من، موقعيت کسي نيست که از مرگ بترسد.
و مي‏فرمود که: نه چون بردگان فرار مي‏کنم و نه تن به ذلت مي‏دهم.

تو اسوه شهامتي، معلم شهادتي
خوشا کسي که پا نهد به مکتب ولاي تو
وفاست وامدار تو، حماسه يادگار تو
حيات دين ز خون تو، خداست خون بهاي تو7

خصلت شجاعت، در همه بني هاشم بود. در خطابه حماسي امام سجاد در مجلس يزيد، که لرزه بر حکومت او انداخت، از جمله به اين صفت اشاره داشت که به ما خاندان، علم و حلم و بخشندگي و شجاعت عطا شده است (اعطنا العلم و الحلم و السماحه و الشجاعه).8
حسين بن علي عليه السلام در سخت ترين حالات در روز عاشورا هم روحيه خود را نباخت و استوار و سرافراز ماند. برخي از شاهدان صحنه اعتراف کرده اند که ما هرگز کسي را که فرزندان و خويشان و يارانش کشته شوند و خودش همچنان پابرجا و نستوه و با جرأت و شهامت ايستاده باشد، همچون حسين نديده ايم.9
شجاعت حسيني نيز، درسي است که پيروان او بايد از او بياموزند و عاشوراي او را سرلوحة زندگي قرار دهند. حضرت امام درباره اين حماسه فرمود: «ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاري آغاز شد، ماهي که خون بر شمشير پيروز شد...».10

پي‏ نوشت‏ها:
1. موسوعه کلمات الامام الحسين، ص 378.
2. مفاتيح الجنان، زيارت وارث.
3. منافقون، آيه 8.
4. مناقب، ابن شهر آشوب، ج 4، ص 68.
5. بحارالانوار، ج 44؛ ص 51.
6. احقاق الحق، ج 11، ص 601.
7. از نويسنده، برگ و بار، ص 97.
8. مقتل خوارزمي، ج 2، ص 69.
9. ما رأيت مکثوراً قتل ولده و اهل بيته... (ارشاد، شيخ مفيد، ج 2، ص 111)
10. صحيفه نور، ج 3، ص 225.

*جواد محدثي