به گزارش مشرق، مقامات آنکارا در چند ماه گذشته شاهد اتخاذ مواضع و انتشار اظهارات امیدوارکننده‌ای از مقامات واشنگتن بودند. از جمله این که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، چندین بار در سخنان خود، اردوغان را رهبری مهم و ترکیه را شریکی موثر قلمداد کرد.

علاوه بر این، تام باراک سفیر آمریکا در سوریه و فرستاده ویژه ترامپ در پرونده سوریه، بارها درباره تحولات خاورمیانه به شکلی اظهارنظر کرد که به مذاق تیم اردوغان، خوش و شیرین می‌آمد. اما حالا رفته رفته، نوعی از یاس و نومیدی در دولت اردوغان به وجود آمده است. چرا که تلاش‌های مکرر هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه برای ترتیب دادن یک دیدار دوجانبه بین اردوغان و ترامپ در واشنگتن یا آنکارا به نتیجه نرسیده و آخرین دیدار این دو سیاستمدار در حاشیه نشت سران ناتو در تیرماه گذشته و در هلند بود.

تحلیلگران بر این باورند که بین انتظارات اردوغان از ترامپ و اقدامات عینی او در دوره دوم مسئولیتش به عنوان رئیس جمهور آمریکا، شکاف و اختلاف عمیقی وجود دارد.

رکوردشکنی بایدن

در دوران ریاست جمهوری جو بایدن، روابط آنکارا – واشنگتن، شرایط سختی را تجربه کرد و به قول «آسلی آیدینتاشباش» روزنامه نگار ترکیه‌ای شاغل در شورای روابط خارجی اروپا، «بایدن اولین رئیس‌جمهور آمریکا بود که اردوغان هیچ گفتگوی معناداری با او نداشت. بایدن در مجموع، به ترکیه و اردوغان اعتنا نکرد و این شکاف انتظاراتی را ایجاد کرد که منجر به شکل گرفتن این ارزیابی در ذهن تیم اردوغان شد: شکست دموکرات‌ها در واشنگتن، شرایط را تغییر خواهد داد».

به عبارتی روشن، بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، چراغ امید را برای اردوغان برافروخت. او امیدوار بود که ترامپ با رویکردی دوستانه‌تر و معامله‌گرانه‌تر، روابط را در مسیر طلایی قرار دهد. اما حالا مشخص شده که با وجود برخی مدح و ستایش‌های لفظی ترامپ از اردوغان، اصول استراتژیک تغییر نکرده و باعث ناامیدی در آنکارا شده است.

ارزیابی کلی آنکارا این بود که رفتار رفاقت محور به جای روابط نهادمحور بین اردوغان و ترامپ، همه چیز را تغییر خواهد داد. اما هنوز هم اصطکاک‌های ساختاری ناشی از سیاست‌های ناتو، روابط آنکارا – مسکو، سیاست‌های منطقه‌ای متفاوت در مورد سوریه و نگاه متفاوت طرفین به رژیم صهیونیستی و کردها و همچنین نگرانی‌های طولانی مدت سرمایه‌گذاران، به عنوان موانع اصلی به قوت خود سرجایشان باقی مانده‌اند.

در طرف مقابل، تحلیلگران غربی معتقدند که توسعه روابط بر اساس معامله‌گری، محدودیت‌هایی دارد. معاملات معامله‌گرانه‌ای به سبک ترامپ اغلب نیاز به پرداخت‌های کوتاه‌مدت و واضح دارند.

به عنوان مثال، امضای قراردادهای خرید تسلیحات یا معامله در سوریه. اما بسیاری از خواسته‌های ترکیه از جمله لغو تمام تحریم‌ها، مشارکت استراتژیک کامل، مصونیت از انتقاد در مورد سیاست‌های داخلی با محدودیت‌های قانونی و سیاسی بلندمدت آمریکا مواجه می‌شوند. در نتیجه ممکن است آنکارا پیروزی‌های تاکتیکی به دست آورد، اما همسویی استراتژیک همچنان مبهم است. چرا که علاوه بر خود ترامپ و کابینه او، کنگره نیز نقش تعیین کننده‌ای دارد و فضای عمومی در کنگره آمریکا به نفع ترکیه نیست.

شاید به همین خاطر است که استیون‌ای. کوک از شورای روابط خارجی آشکارا گفته است: «ترکیه همچنان به عنوان متحد ناتو باقی می‌ماند، ولی شریک آمریکا نیست».

در همین حال، بنیاد کارنگی در یک گزارش تحلیلی اعلام کرده «شرط بندی اردوغان روی ترامپ تاکنون، نتیجه نسبی داشته و این دو نفر چندین بار به صورت تلفنی صحبت کرده‌اند. اما توجه به مسائل ساختاری عمیق‌تر است که میزان پیشرفت واقعی این رابطه را محک خواهد زد».

سینان اولگن از موسسه کارنگی اروپا نیز می‌گوید: «فرمول موفقیت‌آمیز برای آنکارا – واشنگتن، مستلزم آن است که هر دو طرف با اعطای برخی امتیازات در مواضع اعتقادی خود موافقت کنند».

برخی دیگر از تحلیلگران، دیوار کوتاه اعتماد را مطرح کرده و بر این باورند که آمریکا هنوز هم اعتماد چندانی به ترکیه ندارد.

کمال کریشچی از محققان بروکینگز می‌گوید: «قرار نیست آمریکا با هر آن چه ترکیه درخواست کند موافق باشد. واشنگتن به استراتژی خاصی نیاز دارد که همکاری آنکارا را معتبر جلوه دهد و تعارفات و کلمات به تنهایی کافی نیستند».

همین نظر توسط آماندا اسلوت آمریکایی نیز با چنین لحنی بیان شده است: «ترکیه برای ناتو، یک متحد پیچیده و چالش‌برانگیز است. ترمیم روابط، نیازمند گام‌های عملی در سیاست‌گذاری است، نه فقط روابط شخصی دوستانه و گرم‌تر. خوش‌بینی آنکارا در مورد دولت ترامپ باید تعدیل شود. چرا که گرمی تاکتیکی، ناهماهنگی‌های ساختاری را از بین نمی‌برد».

جاده لغزنده است

خانم بارچین یینانچ کارشناس متخصص در روابط ترکیه – آمریکا، درباره وضعیت کنونی در خط رابطه آنکارا – واشنگتن، در پایگاه تحلیلی تی ۲۴ ترکیه نوشته است: «تا مدتی پیش و در ماه‌های اول بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، او مداوماً در مورد رئیس جمهور رجب طیب اردوغان صحبت می‌کرد و لحن دوستانه و مثبتی داشت. حتی در حضور بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، مطالب مهم و قابل توجهی درباره نقش منطقه‌ای اردوغان بیان کرد. اما حالا مدتیست که ترامپ نامی از اردوغان نمی‌برد.

البته هیچ قانون و تعهدی وجود ندارد که ترامپ را ملزم کند هر شب و روز درباره اردوغان صحبت کند! چرا که دستور کار بین‌المللی او، از روسیه تا چین، از غزه تا ونزوئلا در مسیری پیش می‌رود که ظاهراً ارتباطی با ترکیه ندارد.

از زمان روی کار آمدن ترامپ در ژانویه، رهبران کشورهای متعددی، از شرق تا غرب و از جنوب تا شمال، بارها برای دیدارهای رسمی و غیررسمی به کاخ سفید رفته‌اند. نه تنها رهبران اروپایی، بلکه روسای کشورهای آفریقایی، قفقاز و رهبران ارمنستان و آذربایجان مهمان ترامپ شدند. ولی او حاضر نشد اردوغان را به واشنگتن دعوت کند. در نتیجه سیاستمداران ترکیه حق دارند بپرسند: تو که سالهاست از دوره اول ریاست جمهوری اردوغان را می‌شناسی و بارها درباره او سخنان ستایش آمیزی بیان کرده‌ای، چرا حاضر نیستی او را هم به عنوان مهمان، به اتاق بیضی ببری؟»

بارچین یینانچ در ادامه نوشته است: «ترامپ مرتباً اردوغان را تحسین می‌کند. ولی ظاهراً اشتیاق چندانی برای دیدار و میزبانی ندارد. از دیگر سو، آنکارا نگرانی‌هایی هم دارد. به عنوان مثال، ما فراموش نکرده‌ایم که ترامپ و معاونش چه برخورد تحقیرآمیزی با زلنسکی داشتند.

از آنجایی که حزب حاکم ترکیه نمی‌خواهد تصویر و ایماژ اردوغان هیچ لطمه‌ای ببیند، لازم است قبل از هر دیدار احتمالی، در مورد اختلافات و مسائل مشکل‌ساز پیشرفت حاصل شود. انتظارات متقابل باید تا حدی از قبل برآورده شوند و اردوغان بتواند از آن دیدار، سود و منفعت داخلی هم ببرد و به مردم ترکیه پیام دهد: ما در سطح بالا با رهبران جهان ارتباط داریم!»

تحلیلگران سیاست خارجی ترکیه بر این باورند که چالش‌های زیر، جاده آنکارا – واشنگتن را به یک مسیر لغزنده تبدیل کرده است:

۱.در حالی که ترکیه خواستار لغو محدودیت‌های نوسازی جنگنده اف ۱۶ و فروش اف ۳۵ است، مسئله غزه و اقدامات رژیم صهیونیستی که ثبات سوریه را مختل می‌کند، به عنوان مسائلی مطرح می‌شوند که رسیدن به توافق با ترامپ را دشوار می‌کنند.

۲.یکی از شرایط قبلی کنگره آمریکا برای روشن کردن چراغ سبز به نوسازی اف ۱۶ در ترکیه، کاهش تنش‌ با یونان بود. این چراغ سبز در شرایطی داده شد که دریای اژه و مدیترانه آرام شده بود و ترکیه لفاظی‌ها و مواضع تند خود در برابر آن را تعدیل کرد. با این حال، هنوز توافقی در مورد مسائل فنی حاصل نشده و خبری از ارسال اف ۱۶ و کیت‌های آن به ترکیه نیست. با گذشت زمان، آنکارا حتی شروع به کاهش پیشنهاد اولیه، پرهزینه و جامع خود کرد. اما حتی با این بسته محدود، چالش‌ها به وضوح همچنان پابرجا هستند.

۳.طبق گزارش میدل ایست آی، اعضای کنگره آمریکا، رابطه ترکیه با حماس را در اولویت اصلی قرار داده‌اند و طبق یک اصلاحیه که توسط یک جمهوری‌خواه و یک دموکرات ارائه شده است، فروش جنگنده‌های اف-۳۵ به ترکیه ممنوع خواهد شد، مگر اینکه کاخ سفید بتواند تأیید کند که ترکیه از حماس یا گروه‌های وابسته به آن «حمایت مادی» نمی‌کند.

۴.اگر تا دیروز، مهمترین اختلاف آمریکا و ترکیه در پرونده سوریه، صرفاً بر سر حمایت نظامی واشنگتن از شبه نظامیان «قسد» بود، حالا پای رژیم صهیونیستی، جولان، دروزی‌ها و مسائل دیگر نیز به میان آمده است. بر اساس اظهارات اخیر باراک در مورد سوریه، شکاف واشنگتن-آنکارا در حال گسترش است.