سرویس جامعه مشرق _ حوزه علمیه به عنوان نهاد دین در جامعه ایران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

این جایگاه رفیع البته الزاماتی نیز دارد که بوسیله آنها می‌تواند بر تأثیرگذاری خود بیافزاید و بهبود خود و جامعه را از طریق دین رقم بزند.

الزامات پیش گفته البته مختلف و دارای ابعاد گوناگونی هستند که بایستی به هریک در جایگاه خود پرداخت. پرداختنی که بتواند علل مقوّم این الزامات را تقویت کند و عوامل تضعیف‌کننده آنها را بکاهد.

در این راستا ضروریست که به گفته‌های اخیر دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه اشاره شود.

آیت‌ا... محمدمهدی شب‌زنده‌دار، به تازگی در یک دیدار عالمانه گفته است: باید بررسی شود چرا مثل سابق طلاب گُل نمی‌کنند. اشتغال و استغنا زود هنگام مانع ملاّ شدن است. اسامی و عناوین فراوان شده، اما ماحصل کم شده است. علمیت حوزه اگر ضربه ببیند، جبران آن خیلی دشوار است.

به گزارش رسا، این عضو فقهای شورای نگهبان همچنین با تأکید بر اهمیت توجه به دغدغه مراجع معظم تقلید خاطر نشان ساخت: در دیدار با مراجع و بزرگان حوزه، دغدغه و گلایه مکرر آن‌ها مربوط به توانمندی‌های علمی طلاب است. [1]

*دغدغه مطروحه از سوی این مقام حوزوی حتما بایستی به‌صورت عمیق از سوی کارشناسان امر بررسی شود.

لکن یکی از وجوهی که به عنوان قدر متیقّن می‌توان به آن اشاره کرد و آنرا یکی از عوامل قطعی بروز دغدغه‌های مربوط به سطح علمی برخی از طلّاب محترم دانست؛ مسئله "اقتصاد و معیشت" است.

همچنانکه می‌بینیم آیت‌ا... شب‌زنده‌دار هم به این معنا اشاره کرده و تصریح دارند که "اشتغال و استغنا زود هنگام مانع ملاّ شدن است. "

لکن و از طرفی همه می‌دانیم که از اشتغال و استغنا هیچ گریزی نیست.

یعنی حتی برای طلبه‌ای که قصد دارد ممحض در علوم فقهی و حوزوی باشد نیز معیشت یک نیاز مهم است. معنایی عام که در دل خود شامل امنیت، خوراک، پوشاک، مسکن و ازدواج می‌شود.

دقت شود که این نیاز امروزه تبدیل به یکی از اصلی‌ترین مشکلات تمام قشرهای مردم ایران بویژه قشرهای متوسط و پایین‌تر شده و مسائلی مثل تورم و نبود نظارت دولت بر اقتصاد و قیمت‌ها نیز بر عمق این مشکل افزوده است.

در سمت دیگر ماجرا همچنین می‌دانیم که روحانیون محترم یکی از پایین‌ترین معیشت‌های اقتصادی در ایران را دارند.

امروز کسی نیست که ندارند دریافتی طلّاب محترم از محل شهریه‌ها و تبلیغ بسیار تا بسیار پایین است و اگر نبود زیّ طلبگی و تلاش اکثریت طلاب محترم در رعایت مقتضیات زندگی ساده؛ ‌ آن دریافتی مذکور به هیچ‌وجه کفاف یکی زندگی معمولی را هم نمی‌داد.

مع‌الوصف همه معترفیم که معیشت یک نیاز است و حکومت باید لوازم دسترسی عادلانه به ابتدائیات یک معیشت ساده را برای همگان فراهم سازد.

در این بین حوزه علمیه نیز به عنوان نهادی که متکفّل امور حوزه است برای فکر عاجلی برای معیشت طلّاب بکند.

در واقع اگر دغدغه آقایان سطح علمی طلّاب است؛ بایستی در ابتدای امر به مسئله معیشت آنان توجه کنند و سپس انتظار ارتقای علمی داشته باشند.

به هر حال کثیری از طلاب محترم خاصّه آنها که متأهل و یا صاحب فرزند هستند با مشکلات عدیده‌ای در مبحث اقتصاد و معیشت مواجه‌اند و حوزه علمیه باید فکری برای این بلّیه بکند.

در ادامه هم واضح آنکه هرچقدر شرایط معیشتی و اقتصادی جامعه سخت‌تر باشد؛ آنگاه تلاش و تقلّای طلبه‌ها و مردم برای فراهم آوردن امکانات زیستی –ولو در حد محدود- نیز طبعا بیشتر می‌شود.

فلذا انتظار اینکه یک طلبه در گرماگرم مشکلات اقتصادی وقت بیشتری را به درس و تفقّه اختصاص دهد چندان واقع‌بینانه نیست.

*حوزه باید کاری بکند/ ضرورت نگاه به تاریخ عملکرد علمای سلف در رفع مشکلات اقتصادی مردم

اکنون چه باید کرد؟

دقت کنیم که حوزه علمیه به عنوان نهاد دین در کشور ما نه تنها با مشکل معیشت روحانیون بلکه با مشکل اقتصادی تمام مردم ایران مواجه است و باید برای این قضیه فکری بکند. چه اینکه اگر راهکارهایی ارائه و دنبال شود که موجب استشفای سطح عمومی مشکلات مردم شود؛ طبعا این مسئله شامل طلاب هم می‌شود.

متأسفانه باید اذعان کرد که حوزه علمیه در این زمینه چندان فعال نیست و به هر دلیلی از طرق علمای سلف برای حل مشکلات جامعه استفاده نمی‌کند!

این در حالی است که راه حل‌ها مشخص هستند و امروز بر هر ذهن آگاهی در حیطه اقتصاد مشخص است که اگر و فقط اگر مطالباتی مثل "نظارت دولت بر بازار، منطقی‌سازی قیمت‌ها، توجه به قیودات عدالتی در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران و هدایت سوبسیدهای دولتی برای اصابت دقیق به هدف" پیگیری شوند و مورد درخواست باشند؛ بخش اعظمی از مشکلات معیشتی جامعه به راحتی و حتی در کوتاه مدت حل خواهند شد.

علمای سلف در قبال تحمیل راهکارهای منطقی به دولت‌های زمان خود راه حل‌های مشخصی داشتند که در تاریخ به آنها اشاره شده است. لکن در زمانه کنونی شاهدیم که این راه حل‌ها تماما به دیدار آقایان با مسئولان دولتی و انتقادات چهره به چهره فروکاسته شده و خبری از آن "اجبارهای عالمانه" نیست.

نتیجه هم اینکه به صراحت می‌بینیم علمای حوزه و حتی مراجع معظم تقلید بارها ابراز کرده‌اند که "ما مشکلات مردم را منتقل کرده‌ایم اما نمی‌دانیم چرا عمل نمی‌شود!؟ "

پاسخ مشخص است!

چون حوزه علمیه ابزارهای خود را به کناری نهاده و عملا به‌صورت میدانی وارد روزنه‌گشایی و تحمیل راه حل‌های معقول اقتصادی نمی‌شود.

باید برای این قضیه کاری کرد...

آنچه که آیت‌ا... شب‌زنده‌دار به آن اشاره کرده باید زنگ‌های هشدار را به صدا دربیاورد.

یک جامعه و یک اقتصاد نباید پس از سال‌ها برخورداری از قدرت خرید معقول اما به یکباره از 4 سال قبل تاکنون به جایی برسد که دغدغه معیشت پررنگ‌تر از دغدغه تعالی شود.

همه باید بتوانند از یک قدرت خرید معقول برای خرید اجناسی با قیمت‌های معقول برخوردار باشند، سرپناه امن داشته باشند و امکان ازدواج مطلوب هم داشته باشند.

تنها در این هنگام است که می‌توان به انتظار شکوفایی علمی یک طلبه نشست و توقع تبلور علایق دینی در یک جوان غیر طلبه را داشت.

حوزه علمیه باید با ابزارهای خود برای اصلاح اقتصاد کشور و رفع گرانی‌های بیقاعده کاری بکند...

***

1_ https://rasanews.ir/003JXs