سرویس دفاع و امنیت مشرق_ در جنگ های امروز و با توجه به توسعه سامانه‌های بدون سرنشین در زمین، هوا و دریا کلاس بندی های مختلفی از این سامانه ها خصوصا در بخش هوایی ایجاد شده است. یکی از جدیدترین حوزه ها که در جنگ های اخیر خصوصا در نبرد بین روسیه و اوکراین شدیدا مورد استفاده قرار گرفته، "مهمات پرسه زن" یا ( loitering munition) است که تعدادی از آنها در هر دو سوی میدان نبرد در اوکراین مورد استقاده گسترده قرار می گیرد.

به زبان ساده و یک تعریف بسیار کلی، مهمات پرسه زن نوعی از پهپاد های انتحاری است که قابلیت گشت زدن یا همان اصطلاح "پرسه زدن" در یک منطقه و جستجوی آن محل با استفاده از سیستم های عمدتا اپتیکی اقدام به شناسایی محل، ارسال تصاویر و در نهایت کشف هدف و حمله به آنها می کنند. برای نمونه در حال حاضر پهپاد انتحاری لنست روسی از جمله معروف ترین مهمات پرسه زن دنیا است که در جنگ اخیر آسیب سنگینی را به ارتش اوکراین وارد کرده است.

بیشتر بخوانید:

تولد پنجمین عضو خانواده «الماس» برای حملات دوربرد به شناورها و ادوات زرهی/ رخ‌نمایی موشک «NLOS» ایرانی با طراحی X +عکس

موشک‌های بالستیک «شهاب ۳ و قدر» به خاطره‌ها می‌پیوندند/ اتفاقات مهمی که با ورود «حاج قاسم» به صنعت موشکی ایران رخ داد +عکس

آخرین گام‌های «غزه» برای ورود ایران به باشگاه دارندگان پهپادهای HALE/ تاثیرات مهم دستیابی سپاه به پرنده مجهز به موتور توربوپراپ +عکس

مهمات پرسه زن ایرانی هم برای آفند و هم پدافند

جمهوری اسلامی ایران در حوزه پرنده های بدون سرنشین یکی از کشورهای مستقل و با سابقه طولانی در طراحی، ساخت و استفاده عملیاتی است و امروزه نیز یکی از پیشگامان این صنعت در جهان به حساب می آید و طیف گسترده ای از محصولات را در این بخش در اختیار دارد. در اواخر سال گذشته شاهد انجام رزمایش‌های گسترده ای توسط نیروهای مسلح بودیم که در جریان آنها طیف زیادی از تسلیحات جدید خصوصا در حوزه سامانه های بدون سرنشین رونمایی شدند. در بحث سامانه های در کلاس "مهمات پرسه زن" شاید دو مثال بسیار خوب و جالب را بتوان نمونه های سیستم پدافندی قائم ۱۱۸ و پهپاد انتحاری رعد ۲ معرفی کرد که در خدمت نیروی زمینی سپاه دیده شده است.

پرتابه سامانه پدافندی قائم ۱۱۸

مهمات پرسه زن سری کایوت ۲ ساخت آمریکا

سیستم پدافندی قائم ۱۱۸ دارای طراحی و ظاهری شبیه به مدل معروف به کایوت بلاک ۲ ساخت شرکت ریتون است که به صورت ویژه برای ماموریت مقابله با پرنده‌های بدون سرنشین کوچک یا همان ریز پرنده‌ها یا پهپادهای انتحاری به کار می رود. قائم ۱۱۸ با ترکیبی از سامانه های راداری و و الکترواپتیک هدایت و روی خود موشک در بخش جلویی، سیستم جستجوگر اپتیکی دیده می شود. این گمانه زنی را می توان مطرح کرد که مرحله نخست کشف توسط سیستم های راداری یا اپتیکی انجام شده و با نزدیک شدن پرتابه به سمت هدف قفل اپتیکی انجام می شود و حمله صورت می گیرد و در نهایت این مسئله باعث می شود که پرتابه در فاز حمله نهایی در مقابل سیستم‌های جنگ الکترونیک ایمن باشد.

این در حالی است که در نمونه آمریکایی در فاز نهایی از سیستم راداری برای جستجو و کشف هدف نصب شده روی پرتابه استفاده می شود. نکته مهم در خصوص این سامانه این است که پرتابگرهای موشک این سامانه، در حامل‌های استوانه ای شکل و روی خودروی تاکتیکی ارس ۳ نصب شده اند. در نمونه دیده شده در رزمایش سپاه شاهد نصب ۵ تیر از موشک های مورد نظر هستیم.

خودروی ارس ۳ مجهز به حامل پرتابگر های قائم ۱۱۸

در بخش هدایت این سامانه و در کنار پرتابگرهای به نمایش درآمده در رزمایش نیروی زمینی سپاه، یک سیستم راداری که آن هم بر پشت خودروی ارس ۳ نصب شده و شبیه به سامانه راداری AN/TPQ-۴۸ مشاهده شد. این سیستم راداری در آمریکا برای کشف پرتابه های شلیک شده از خمپاره‌ ها و برخی اهداف کوچک و با قابلیت پروازی در ارتفاع پایین توسعه پیدا کرده و به نظر می رسد رادار ساخته شده در ایران نیز با همین حدود از وظایف برای کشف اولیه اهداف برای سامانه قائم ۱۱۸ توسعه یافته است.

سامانه خاص راداری در رزمایش نیروی زمینی سپاه

رعد ۲؛ مهمات ویژه عملیات در کوهستان

اما بخش بعدی مربوط به مهمات پرسه زن سری رعد ۲ است؛ سلاحی با پیشرانه الکتریکی، ۱۷ دقیقه مداومت پروازی و ۲۰ کیلومتر برد که از سرجنگی ۵ کیلوگرمی بهره می‌برد و اکنون در نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وارد خدمت شده است. دوربینی که در جلوی این پهپاد نصب شده است پس از پرتاب از لانچر استوانه‌ای شکل خود، تصاویر را به کاربر ارسال کرده و به کاربر این امکان را می‌دهد تا هدف مورد نظر را انتخاب و به آن حمله کند. بکارگیری آسان و سریع این پهپاد قابلیت‌های جدیدی را به یگان‌های واکنش سریع نیروی زمینی برای مقابله با گروهک‌های تروریستی بخصوص در جغرافیای پیچیده کوهستانی می‌دهد.

این دسته از تسلیحات کاربرد در رزم زمینی و به‌خصوص عملیات‌های ضدکمین دارند و با توجه به ابعاد کوچک و قابل حمل بودن توسط نفر به سلاحی مناسب برای نیروهای زمینی بدل شده‌اند.

مهمات پرسه زن سری رعد ۲

با توجه به اینکه در تصاویر مربوط به رزمایش سال گذشته نیروی زمینی سپاه، یک دستگاه خودروی ارس ۳ دیده شد که با ۵ پرتابگر حامل این مهمات مجهز شده بود، مشخص است این پرنده کوچک و موثر نیز به صورت عملیاتی در اختیار یگانهای منتخب این نیرو قرار گرفته است.

استفاده از سیستم پیشران الکترونیکی باعث می شود که از نظر بحث صدا و همچین خروجی گرمایی این پرتابه دارای اثر بسیار کمی باشد و کشف آن را برای دشمن بسیار سخت و دشوار کند. همچنین ترکیب تحرک پذیری بالا ناشی از نصب روی خودرو و پرتاب سریع این مهمات می تواند یک ترکیب بسیار بقاء پذیر برای نیروهای خودی از یک سو و یک سیستم بسیار خطرناک برای هر دشمنی باشد.

خودروی تاکتیکی ارس مجهز به ۵ لانچرهای پهپاد رعد ۲

نمایشگاه بغداد و مهمات پرسه زن ایرانی در معرض مشتری خارجی

در جریان نمایشگاه دفاعی بغداد که به تازگی در کشور عراق برگزار شد، کشور ما نیز به مانند دوره های قبل حضور گسترده و قابل توجهی داشت. یکی از محصولات بسیار جالب ارائه شده در غرفه ایران در این نمایشگاه، مهمات پرسه زن با نام تجاری LM ۷۰ معرفی شده که از نظر طراحی بسیار شبیه به طرح سری رعد است. در بحث مشخصات و مختصات سامانه LM ۷۰ می توان به این موارد اشاره کرد: برد در حدود ۵۰ کیلومتر، استفاده از پیشران الکترونیکی، سرجنگی ۴ کیلوگرمی، قابلیت قفل روی هدف بعد از پرتاب، دارای سیستم هدایت اپتیکی، وزن کلی ۲۲ کیلوگرم.

در حالی که برد محصولی به نام رعد ۲، ۲۰ کیلومتر اعلام شده است، محصول جدیدی که در نمایشگاه نظامی بغداد معرفی شده حدود ۵۰ کیلومتر برد دارد که نشان می دهد محصول معرفی شده در نمایشگاه، یکی از نمونه های در کلاس متوسط نسبت به توانایی ها و ویژگی های مهمات سرگردان عملیاتی شده در نیروهای مسلح بویژه نیروی زمینی سپاه است. البته به طور متداول صنایع نظامی تمامی کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، بهترین و جدیدترین محصولات خود را در نمایشگاه های خارجی عرضه نمی کنند و مدلهای صادراتی، نسبت به مدلهای خاص عملیاتی در نیروهای مسلح، سطح پایین ترین دارند.

مهمات پرسه زن سری LM ۷۰ ساخت ایران در نمایشگاه دفاعی بغداد

پهپاد رعد ۳ با برد ۱۰۰ کیلومتر

اما در کنار آن، یک ویژگی و اتفاق مهم در صنایع دفاعی کشورمان رخ داده و آن هم، دستیابی به یک خانواده و محصول موفق در سطوح مختلف است که برای نصب روی پرنده های بدون سرنشین و پرتاب از آنها به عنوان یک سلاح دورایستا به کار می آید که با توجه به ظاهر و نوع طراحی حامل و پرتابگر مشخصا امکان نصب آن در پلتفرم های متنوع و حتی استفاده جداگانه برای نیروهای پیاده نیز وجود دارد. باید توجه داشت رسیدن به توانمندی که در اصول نظامی به عنوان "طراحی ماژولار" شناخته می شود یکی از مهم ترین نکات در خصوص حامل‌های مهمات استوانه ای جدید ایرانی است که قابلیت نصب و استفاده از آنها در سطوح و در شرایط مختلف می دهد. در عین حال حمل پرتابه‌ها در داخل این حامل‌های کاملا پوشیده باعث می شود تا حمل و نقل و همچین انبار کردن آنها آسان تر بوده و مشخصا به دلیل عدم برخورد با عوامل محیطی عمر نگهداری این پرتابه ها نیز افزایش پیدا کند.

صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران به صورت کلی و صنعت پهپادی کشور به صورت خاص، طی دو دهه اخیر یکی از پیشروترین بخشهای صنعتی کشور -چه از نظر نظامی و چه غیرنظامی- به شمار می رود که هم در بحث تامین نیاز داخلی در حوزه بسیار مهم "امنیت" و هم یک عنصر فعال در حوزه توسعه صادرات تجهیزات نظامی طی سالهای اخیر خوش درخشیده است. با افزایش دسترسی و تجهیز یگانهای مختلف بخصوص نیروهای مرتبط با حفاظت از مرزها به سامانه هایی همچون مهمات سرگردان و سایر پرنده ها، می توان امیدوار بود علاوه بر حفظ جان عزیز مرزبان ها و جوانان غیور کشورمان، تحرکات و تلاش های تروریست ها و اشرار برای ورود به خاک ایران اسلامی با شکست های بیشتری مواجه شود؛ انشاء الله.