مشرق - هر واحد سیاسی در نظام بین‌المللی می‌كوشد تا علاوه بر تعاملات جاری برای حفظ منافع ملی، ویژگی‌هایی را كسب كند كه مزیت‌های او محسوب شوند. این مزیت‌ها در چگونگی تصویرسازی و معرفی یك واحد سیاسی به دیگر بازیگران نظام بین‌الملل نقش مؤثری را ایفا می‌كند. البته این ویژگی‌ها و مزیت‌ها با توجه به ارزش‌ها و هنجارهای هر واحد سیاسی، تعریف خاص خود را دارد. كشورها سعی می‌كنند در موقعیت‌ها و رویدادهای بین‌المللی این مزیت‌ها را به دیگر بازیگران نظام بین‌الملل عرضه و تثبیت كنند.
اجلاس عدم تعهد یكی از همین رویدادها بود كه پایان یافت. رؤسای هیأت‌های سیاسی سخنرانی‌های خود را ارائه دادند و برخی از آنها با رهبر انقلاب اسلامی دیدار كردند. مجموع و برایند سخنرانی‌ها و اخبار دیدارهای رهبری پاسخی بود به این سؤال مهم كه: مزیت جمهوری اسلامی ایران چیست؟
اپیزود اول؛ سپتامبر ۱۹۸۶: قرار است بیش از یكصد هیأت سیاسی و دیپلماتیك از پنج قاره‌ی خاكی وارد حراره‌ی زیمباوه شوند. جمع، جمع غیر متعهدها است؛ همان‌هایی كه نمی‌خواهند زیر سایه‌ی شرق و غرب باشند، یعنی آمریكا و شوروی یا لیبرالیسم و كمونیسم. دو دوره‌ی پیش از این بود كه ایران طبق انتظار، خواهان عضویت در این جنبش شد. بالاخره شعار «نه شرقی نه غربی» انقلاب ایران باید در تمام مناسبات خارجیش بروز و ظهور می‌یافت. در گیر و دار جنگ تحمیلی، حالا جمهوری اسلامی ایران در اجلاس هشتم و در عالی‌ترین سطح دیپلماتیك شركت كرده؛ هیأتی كه رئیس‌جمهور ایران در رأس آن است.
نطق آقای رئیس‌جمهور در این اجلاس سر و صدایی برپا كرد. انتقاد از شرق و غرب، انتقاد از سازمان ملل، موضع‌گیری درباره‌ی فلسطین. همین اظهار نظرها و بیان مواضع كافی بود تا اجلاس حراره تكانی بخورد. بالأخره یكی آمده بود كه غیر متعهدانه! صحبت می‌كرد. بعضی‌ها به هیأت ایرانی می‌گفتند: «این حرف‌های همه‌ی ما است، منتهی آن كس كه جرأت می‌كند این حرف‌ها را بزند، ایران است و دیگران این جرأت را ندارند.» دیگری می‌گفت: «به خاطر حضور شما این اجلاس فراموش‌نشدنی و استثنایی است.» و بودند كسانی كه نام «غیر متعهد واقعی» را بر روی ایران گذاشتند، اما این یك سوی ماجرا بود و نیمه‌ی پر لیوان. نیمه‌ی خالی لیوان اما چیز دیگری بود؛ در این دنیای پر از تبعیض و ظلم قانونی! تنها صدای ایران در‌آمده بود.
اپیزود دوم؛ دسامبر ۱۹۹۷: تهران میزبان هشتمین اجلاس سران كنفرانس كشورهای اسلامی است. برگزاری این اجلاس پس از انتخابات دوره‌ی ششم ریاست‌جمهوری ایران و میزان بالای مشاركت مردم -علی‌رغم تبلیغات منفی داخلی و خارجی- موفقیتی قابل توجه برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به حساب می‌آید. اكثر قریب به اتفاق سران كشورهای اسلامی در كنفرانس تهران شركت كرده‌اند.
به نظر می‌رسد كه باید به دنبال مزیت اختصاصی دیگری برای ایران انقلابی و اسلامی باشیم. ما در این سی سال به همه آموخته‌ایم كه «چه چیزی را نخواهند»، اما باید از امروز به آنها بیاموزیم كه «چه چیزی را بخواهند.»
این اجلاس در حالی در تهران برگزار شد كه جهان اسلام با مشكلات عدیده‌ای مواجه بود؛ از جمله فرایند به‌اصطلاح صلح خاورمیانه و حمایت بی‌حد و مرز آمریكا از رژیم صهیونیستی، ادامه‌ی برادركشی و جنگ در افغانستان و نیز بحران جامو و كشمیر، بوسنی و هرزه‌گوین و... در این شرایط أسف‌بارِ جهان اسلام و خاورمیانه، حضور اكثر قریب به اتفاق سران كشورهای اسلامی در ایران، نگاه محافل سیاسی و رسانه‌های خبری و تحلیلی دنیا را به خود جلب كرد. شبكه‌ی تلویزیونی سی.ان.ان همزمان با این اجلاس به نقل از یك تحلیل‌گر امور خاورمیانه اعلام كرد: «در حالی كه آمریكا نتوانست هم‌پیمانان خود را در «كنفرانس دوحه» گرد هم آورد، ایران بیش از پنجاه‌و‌پنج كشور اسلامی را در تهران گردهم آورده و این یك پیروزی پرارزش است.» روزنامه‌ی الشرق‌الاوسط نیز در سرمقاله‌ی خود با اشاره به اهمیت این اجلاس نوشت: «مسلمانان جهان به همایش تهران چشم امید دوخته‌اند.»
آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی، سخنران افتتاحیه‌ی این اجلاس هستند. سخنان ایشان همان رنگ و بوی اجلاس حراره را دارد، اما گرایش و موضوعات اسلامی آن جلب توجه می‌كند. موضوع فلسطین باز هم از محورهای مهم سخنان ایشان است. رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به برنامه‌ی دشمنان اسلام می‌گویند: «هیچ خطرى از سوى ایران اسلامى، هیچ كشور اسلامى را تهدید نمى‌كند.»
رهبر انقلاب چند پیشنهاد هم برای بهره‌وری بیشتر این كنفرانس ارائه كردند: پارلمان بين‌المجالس كشورهاى اسلامى، بازار مشترك اسلامى، ديوان داورى اسلامى و پیشنهاد جالب حق وتوی كشورهای مسلمان مادامی كه این قانون باقی است.
در پایان این اجلاس، همه‌ی اعضا متعهد شدند كه با تروریسم مقابله كنند و برای بازپس‌گیری قدس و مسجدالأقصی و حق ملی مردم فلسطین و بازگشتن به سرزمینشان و ایجاد كشور مستقل فلسطین با حاكمیت قدس شریف به عنوان پایتخت بكوشند. ظاهراً ایران دیگر تكنواز آوای مبارزه با رژیم صهیونیستی نیست؛ كشورهای اسلامی نیز اعلام كردند كه این دغدغه‌ی آنها هم هست. اما گذشت زمان و عملكرد برخی مدعوین اجلاس هشتم سران كنفرانس اسلامی در طول بیش از دو دهه، باز هم ایران را تنها پرچمدار این عرصه نشان داد.
نگاهی به روند صلح در خاورمیانه و همراهی برخی از سران این منطقه با ایالات متحده و رژیم صهیونیستی، سكوت در جنگ ۳۳روزه لبنان و ۲۲روزه غزه و حتی همراهی با متجاوزان صهیونیستی، سكوت و همراهی در محاصره‌ی غزه توسط اسرائیل، موضع‌گیری‌های منتقدانه و گاه خصمانه در برابر حمایت جمهوری اسلامی ایران از فلسطین و جبهه‌ی مقاومت، تحت فشار قرار دادن دولت‌ها و گروه‌های مقاومت در فلسطین، لبنان و این اواخر هم سوریه، همه و همه این حقیقت را آشكار می‌كند كه بر خلاف ملت‌ها و مردم مسلمان منطقه، دولت‌ها و حكومت‌های آنها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند كه منطقه تكانی بخورد.
اپیزود سوم؛ آگوست ۲۰۱۲: قاعدتاً فقط تهران باید پُر از جنب‌وجوش باشد، اما آمریكا و رژیم صهیونیستی نیز پُركار نشان می‌دهند. تلاش برای نرفتن است. آنها همه‌ی توان دیپلماتیك و غیر دیپلماتیك خود را به‌كار بسته‌اند كه عده‌ای به تهران نیایند. بیشتر فشارهای این دو شریك، بان كی مون -دبیركل سازمان ملل- و محمد مرسی -رئیس‌جمهور مصر- را نشانه رفته، اما این فشارها افاقه نمی‌كند و آقای دبیركل اعلام می‌كند كه به ایران می‌آید؛ هرچند برای اعلام نگرانی جامعه‌ی جهانی نسبت به برخی رفتارهای ایران.
آمدن و نیامدن رئیس‌جمهور جدید مصر هم خبرساز شد. مصر كه ریاست جنبش را در سال ۲۰۰۹ از كوبایی‌ها تحویل گرفته بود، بر اساس پروتكل جنبش عدم تعهد، شخصاً باید آن را به رئیس جدید جنبش تحویل می‌داد. طبق مصوبه‌ی اجلاس شرم‌الشیخ مصر، میزبان شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد جمهوری اسلامی ایران بوده است. هرچند ایران همان ایران همیشگی است، اما مصر نه. همین یك سال پیش بود كه مصری‌ها انقلابی برپا كردند و حالا دكتر محمد مرسی باید به جای حُسنی مبارك، صندلی ریاست را با همتای ایرانی خود عوض كند. همین مسئله سر و صدایی به پا كرده است. خبر آمدن مرسی به ایران را هم پس از تأیید و تكذیب‌های فراوان رسانه‌ای بالاخره مخابره شد.
۳۰ آگوست ۲۰۱۲ و تنها چند روز پس از پایان بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان در لندن، تهران -پایتخت سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران- میزبان كسانی است كه نمایندگی پنج میلیارد از جمعیت جهان را بر عهده دارند؛ یعنی حدود یكصدوبیست كشور عضو و ناظر جنبش عدم تعهد. آمریكایی‌ها و بیشتر از آن اسرائیلی‌ها نگران میزبانی ایران هستند كه قاعدتاً با توجه به رفتار غیر مسئولانه‌اش! نسبت به نگرانی‌های شورای امنیت بر سر برنامه‌ی هسته‌ای و نیز فشار و تحریم‌ها و تهدیدهای شدید غرب باید منزوی شده باشد. آنها با توجه به اوضاع و احوال جهان و نیز خاورمیانه، اهمیت اجلاس تهران را به‌خوبی درك كردند و به همین دلیل سعی كردند كه هیأت‌های نمایندگی كشورهای عضو جنبش در پایین‌ترین سطح دیپلماتیك به تهران بیایند. مجله‌ی آمریكایی «تایم» با اشاره به اجلاس غیر متعهدها و سابقه‌ی حمایت این سازمان از تهران نوشت: «اگر «نم» با انتشار بیانیه‌ای از حق ایران در استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، حمایت و تحریم‌های یك‌جانبه‌ی ضد این كشور را محكوم كند، شگفت‌زده نشوید.» اما آیا مسئله فقط برنامه‌ی هسته‌ای ایران است یا انزوا و اعتبار بین‌المللی این كشور؟
قبل از برگزاری اجلاس سران و با آغاز كار اجلاس كارشناسان و وزرای امور خارجه، در اورشلیم سر و صدای نتانیاهو درآمد كه: «این‌ها لكه‌ی ننگی بر دامان بشریت هستند و موجب رسوایی!» او پس از شنیدن سخنان وزیر خارجه‌ی ایران در جمع كارشناسان كشورهای عضو جنبش عدم تعهد، باعصبانیت گفت: غیر متعهدها پیام هولوكاست را درك نكرده‌اند!
در جریان اجلاس شانزدهم غیر متعهدها افكار عمومی ایران و جهان دریافت كه «استكبارستیزی و مقاومت در برابر نظام سلطه» دیگر مزیت و تابلوی اختصاصی ایران اسلامی نیست. حالا كشورهای زیادی هستند كه نه‌تنها این آرمان‌ها را بر زبان جاری می‌كنند، بلكه به عملی شدن آنها هم می‌اندیشند.
مشخص است كه هرچه عقربه‌ها به برگزاری زمان افتتاحیه‌ی اجلاس سران و سخنان رهبر ایران نزدیك‌تر می‌شد، ناامیدی دشمنان جمهوری اسلامی نیز افزایش می‌یافت. آنها خاطره‌ی خوبی از سخنان و مواضع مسئولین جمهوری اسلامی نداشتند، اما آیا مسئله فقط مواضع جمهوری اسلامی است؟
بالاخره ۳۰ آگوست فرامی‌رسد؛ روزی كه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران با سخنان رهبر انقلاب اسلامی افتتاح می‌شود. حدود ساعت هفت صبح، در خلوتی تهران و شلوغی سالن اجلاس به آن‌جا می‌رسیم. خبرنگاران منتظر ورود هستند. دو سه ساعتی به آغاز برنامه مانده و همه در حال رتق و فتق امور هستند. هر كسی مشغول آخرین هماهنگی‌ها و انجام وظیفه‌ی خود است. یك ساعتی طول می‌كشد تا به محل استقرارمان در طبقه‌ی فوقانی سالن برویم. همین كه وارد سالن می‌شویم، گروه اركستر توجه ما را جلب می‌كند كه هر از گاهی هم سازهای خود را كوك می‌كنند. از حدود ساعت هشت‌ونیم به‌تدریج میهمانان وارد سالن می‌شوند و پرچم خود را جست‌وجو می‌كنند. هر پرچم جایگاه نشستن گروهی از میهمانان را مشخص می‌كند. در طبقه‌ی بالا هم وزرا و نمایندگان مجلس و برخی اعضای هیأت‌های نمایندگی كشورها، معاونین وزارت خارجه و ... حضور دارند. به آغاز برنامه كه نزدیك می‌شویم، سالن هم از هیأت‌های خارجی با انواع و اقسام لباس‌ها و رنگ‌ها و زبان‌ها پُرتر می‌شود. بعضی‌ها سر جای خود نشسته‌اند و بعضی در حال خوش و بش و مصافحه و مذاكره‌اند. تركیب رنگ‌ها و مدل‌های لباس مدعوین زیبایی خاصی به سالن اجلاس داده است.
حول و حوش ساعت ده‌ونیم صبح است كه دیگر حدود بیست رئیس‌جمهور، یك امیر، یك رئیس حكومت خودگردان، دبیركل سازمان ملل، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل، رئیس اتحادیه‌ی آفریقا، رئیس اتحادیه‌ی عرب، رئیس گروه ۷۷+ چین، هشت نخست‌وزیر، سه رئیس مجلس، هشت معاون رئیس‌جمهور، بیش از پنجاه وزیر امور خارجه و چند تن دیگر به نمایندگی از سازمان‌های بین‌المللی و مابقی میهمانان آماده‌اند تا با ورود مسئولین ارشد جمهوری اسلامی ایران به سالن، اجلاس شانزدهم سران جنبش عدم تعهد را آغاز كنند. درب جایگاه بازمی‌شود و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به همراه مسئولین ارشد جمهوری اسلامی وارد سالن می‌شوند و در جایگاه می‌ایستند. گروه اركستر سرود جمهوری اسلامی ایران را می‌نوازد.
سرود كه تمام می‌شود، حضار می‌نشینند. طبق روال مرسوم اجلاس‌های بین‌المللی در كشور ما، قرائت قرآن بر عهده‌ی قاری دیپلمات، استاد كریم منصوری است. منصوری در همین سالن، با قرائت خود در هشتمین اجلاس سران كنفرانس اسلامی اشك خیلی‌ها را بر گونه‌ها جاری كرد. حالا به‌جای پنجاه و چند كشور اسلامی، حدود یكصدوچهل كشور اسلامی و غیر اسلامی به نوای معجزه‌ی پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم گوش فرامی‌دهند. پس از قرائت قرآن و طبق برنامه، نوبت به سخنرانی رهبر انقلاب اسلامی می‌رسد. سخنرانی ایشان بیش از سی دقیقه طول می‌كشد. رهبر ایران پس از پایان نطق خود، با تشویق حضار سالن اجلاس را ترك می‌كنند.
شاید برای كسانی كه در اجلاس حراره حضور داشتند، این سخنرانی، سخنرانی ۱۲۵ دقیقه‌ای آیت‌الله خامنه‌ای در آن اجلاس را تداعی می‌كرد و همان‌طور كه پیش‌بینی می‌شد، بسیاری از محورهای این دو سخنرانی نیز به هم شبیه بود؛ انتقاد از سازمان ملل و شورای امنیت، مسئله‌ی فلسطین، راهكارهای بهره‌وری سیاسی غیر متعهدها و البته با توجه به بیداری اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا، طرح مباحث جدیدی همچون پیچ تاریخی، هندسه‌ی جدید بین‌المللی.
تا این جای برنامه‌ی افتتاحیه قابل پیش‌بینی بود. یعنی دوست و دشمن منتظر این سخنان از طرف جمهوری اسلامی بودند. سی و چند سال است كه این مواضع مزیت اختصاصی ایران در سیاست‌خارجی و روابط بین‌الملل شده است، اما مابقی ماجرا را می‌توانیم از دیدگاه كسی ببینیم كه اخبار افتتاحیه‌ی اجلاس را زمانی گوش می‌كند كه گوینده‌ی خبر، محور برخی سخنان را برمی‌شمرد: تأكید بر كاركردهای جنبش عدم تعهد، نیاز به اصلاحات در سازمان ملل برای مدیریت مشترك جهانی، مسئله‌ی فلسطین، حق كشورها در دستیابی و استفاده صلح‌آمیز از انرژی، خاورمیانه‌ی عاری از سلاح هسته‌ای، حكومت مشترك جهانی و نظم نوین جهانی مبتنی بر عدالت، تغییر در ساختارهای جهانی.
لابد شنوندگان این‌ها را به پای مسئولین ایرانی می‌گذارند كه چند سالی است در مجامع بین‌المللی بیان می‌كنند و البته برایشان طبیعی و شاید تكراری باشد، اما این‌ها مجموع اظهار نظرها و مواضعی است كه دیگر سخنرانان افتتاحیه‌ی اجلاس عدم تعهد در آیین افتتاحیه‌ی این اجلاس بیان كرده‌اند؛ از محمد مرسی كه كشورش تا یكی دو سال پیش، هم‌پیمان مطمئن و «گنج استراتژیك» اسرائیل بود تا بان كی مون -دبیركل سازمان ملل- موهان سینگ -نخست‌وزیر هند- ناصر عبدالعزیز -رئیس مجمع عمومی سازمان ملل- و عبدالقادر بن‌صالح -رئیس گروه ۷۷+ چین- كه همگی نقاط مشترك بسیاری با جمهوری اسلامی ایران دارند. البته این اشتراك نظرها نافی بیان اختلاف نظرها نشد و نمونه‌ی آن، مواضع رئیس‌جمهور مصر درباره‌ی بحران سوریه و نیز انتقاد دبیركل سازمان ملل درباره‌ی برنامه هسته‌ای ایران بود.
صهیونیست‌ها از چه نگرانند؟
حالا نگرانی اسرائیلی‌ها بهتر فهم می‌شود. بالاخره در این سی سال مواضع ضد اسرائیلی و ضد نظام سلطه‌ی ایران، كم نبوده كه آنها تا این حد عصبانی باشند، اما این‌كه اكثریت شركت‌كنندگان در اجلاس غیر متعهدها كه نمایندگان حدود پنج میلیارد از جمعیت كل جهان را شامل می‌شود و دو‌سوم اعضای سازمان ملل را در بر می‌گیرد، این‌چنین در مقابل اسرائیل و سیاست‌ها و مدیریت تك‌روانه‌ی جهانی موضوع‌گیری كنند، نشانه‌های بدی برای بقای اسرائیل و اهداف شریكش آمریكا است.
رهبر انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان: مواضعی كه از زبان برخی رؤسای كشورها و هيأت‌های حاضر در نشست تهران بويژه انتقاد از ساختار سازمان ملل و شورای امنيت و ديكتاتوری بين‌المللی حاكم بر جهان بيان شد در اجلاس‌های بين‌المللی مشابه آن سابقه ندارد. (۹۱/۶/۱۶)
نوام چامسكی، استراتژیست و نظریه‌پرداز آمریكایی در این باره می‌گوید: «نمایندگان عدم تعهد در تهران به خوبی بر خطرناك بودن بحثی كه در غرب رواج پیدا كرده آگاهی دارند. ژنرال لی باتلر كه سابق بر این فرماندهی نیروهای استراتژیك ایالات متحده را عهده‌دار بود، در این باره می‌گوید: بسیار خطرناك است كه در مجموعه‌ای به نام خاورمیانه یك دولت به تسلیحات هسته‌ای مجهز باشد چرا كه این مسأله سایرین را به تكاپو برای مسلح شدن وادار می‌كند. منظور باتلر از این جملات ایران نبود بلكه وی اسرائیل را نشانه رفته بود. اسرائیلی كه در كشورهای عربی و اروپایی اصلی‌ترین تهدید برای صلح در جهان عرب به حساب می‌آید. البته امریكا هم رتبه دوم را به خود اختصاص داده و ایران با وجود تمام تبلیغات چندان، باعث رعب‌آفرینی در مناطق فوق‌الذكر نشده است.»
سال‌ها و دوره‌های گذشته و در برخی از این اجلاس‌ها، اتخاذ كم‌رنگ‌تر این‌گونه مواضع مسبوق به سابقه بوده است، اما مسئله‌ای كه به‌شدت دگرگون شده و دستخوش تحولات شگرف دیگری است، وضعیت خاورمیانه و نظام بین‌الملل است. در این شرایط آمریكا و رژیم صهیونیستی خوب می‌دانند كه اعلام مواضع دو‌سوم كشورهای دنیا چه بار روانی را ایجاد خواهد كرد. بماند كه اگر این جنبش به سمت بهره‌وری سیاسی با ریاست ایران نیز برود، نگرانی‌ها برای نظام سلطه بیش از این خواهد بود.
در جریان اجلاس شانزدهم غیر متعهدها افكار عمومی ایران و جهان دریافت كه «استكبارستیزی و مقاومت در برابر نظام سلطه»، «نه شرقی نه غربی»، «مبارزه با اسرائیل»، «تغییر مدیریت جهانی» و «كسب استقلال واقعی» دیگر مزیت و تابلوی اختصاصی ایران اسلامی نیست. حالا كشورهای زیادی هستند كه نه‌تنها این آرمان‌ها را بر زبان جاری می‌كنند، بلكه به عملی شدن آنها هم می‌اندیشند. جمهوری اسلامی ایران دیگر تنها نیست، بلكه پیشكسوت خط مقاومت، استقلال و پیشرفت است.
به‌گونه‌ای جالب توجه و شاید غیرمنتظره به نظر می‌رسد كه باید به دنبال مزیت اختصاصی دیگری برای ایران انقلابی و اسلامی باشیم. به نظر می‌آید ما در این سی سال به همه آموخته‌ایم كه «چه چیزی را نخواهند»، اما باید از امروز به آنها بیاموزیم كه «چه چیزی را بخواهند.» رهبر انقلاب اسلامی در نوروز سال ۹۰ گفتند كه «باید الگو را بر سر دست بگيريم تا ملت‌ها بتوانند ببينند كه يك ملت در سايه‌ى اسلام و با تعاليم اسلام چگونه می‌تواند پيشرفت كند». پس در راستای «نظام الگو» و در این بستر منطقه‌ای و جهانی چه باید بكنیم؟ اولویت‌ها چیست؟
نویسنده: محمدحسین وزارتی
منبع : khamenei.ir
اجلاس عدم تعهد یكی از همین رویدادها بود كه پایان یافت. رؤسای هیأت‌های سیاسی سخنرانی‌های خود را ارائه دادند و برخی از آنها با رهبر انقلاب اسلامی دیدار كردند. مجموع و برایند سخنرانی‌ها و اخبار دیدارهای رهبری پاسخی بود به این سؤال مهم كه: مزیت جمهوری اسلامی ایران چیست؟
اپیزود اول؛ سپتامبر ۱۹۸۶: قرار است بیش از یكصد هیأت سیاسی و دیپلماتیك از پنج قاره‌ی خاكی وارد حراره‌ی زیمباوه شوند. جمع، جمع غیر متعهدها است؛ همان‌هایی كه نمی‌خواهند زیر سایه‌ی شرق و غرب باشند، یعنی آمریكا و شوروی یا لیبرالیسم و كمونیسم. دو دوره‌ی پیش از این بود كه ایران طبق انتظار، خواهان عضویت در این جنبش شد. بالاخره شعار «نه شرقی نه غربی» انقلاب ایران باید در تمام مناسبات خارجیش بروز و ظهور می‌یافت. در گیر و دار جنگ تحمیلی، حالا جمهوری اسلامی ایران در اجلاس هشتم و در عالی‌ترین سطح دیپلماتیك شركت كرده؛ هیأتی كه رئیس‌جمهور ایران در رأس آن است.
نطق آقای رئیس‌جمهور در این اجلاس سر و صدایی برپا كرد. انتقاد از شرق و غرب، انتقاد از سازمان ملل، موضع‌گیری درباره‌ی فلسطین. همین اظهار نظرها و بیان مواضع كافی بود تا اجلاس حراره تكانی بخورد. بالأخره یكی آمده بود كه غیر متعهدانه! صحبت می‌كرد. بعضی‌ها به هیأت ایرانی می‌گفتند: «این حرف‌های همه‌ی ما است، منتهی آن كس كه جرأت می‌كند این حرف‌ها را بزند، ایران است و دیگران این جرأت را ندارند.» دیگری می‌گفت: «به خاطر حضور شما این اجلاس فراموش‌نشدنی و استثنایی است.» و بودند كسانی كه نام «غیر متعهد واقعی» را بر روی ایران گذاشتند، اما این یك سوی ماجرا بود و نیمه‌ی پر لیوان. نیمه‌ی خالی لیوان اما چیز دیگری بود؛ در این دنیای پر از تبعیض و ظلم قانونی! تنها صدای ایران در‌آمده بود.
اپیزود دوم؛ دسامبر ۱۹۹۷: تهران میزبان هشتمین اجلاس سران كنفرانس كشورهای اسلامی است. برگزاری این اجلاس پس از انتخابات دوره‌ی ششم ریاست‌جمهوری ایران و میزان بالای مشاركت مردم -علی‌رغم تبلیغات منفی داخلی و خارجی- موفقیتی قابل توجه برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به حساب می‌آید. اكثر قریب به اتفاق سران كشورهای اسلامی در كنفرانس تهران شركت كرده‌اند.
به نظر می‌رسد كه باید به دنبال مزیت اختصاصی دیگری برای ایران انقلابی و اسلامی باشیم. ما در این سی سال به همه آموخته‌ایم كه «چه چیزی را نخواهند»، اما باید از امروز به آنها بیاموزیم كه «چه چیزی را بخواهند.»
این اجلاس در حالی در تهران برگزار شد كه جهان اسلام با مشكلات عدیده‌ای مواجه بود؛ از جمله فرایند به‌اصطلاح صلح خاورمیانه و حمایت بی‌حد و مرز آمریكا از رژیم صهیونیستی، ادامه‌ی برادركشی و جنگ در افغانستان و نیز بحران جامو و كشمیر، بوسنی و هرزه‌گوین و... در این شرایط أسف‌بارِ جهان اسلام و خاورمیانه، حضور اكثر قریب به اتفاق سران كشورهای اسلامی در ایران، نگاه محافل سیاسی و رسانه‌های خبری و تحلیلی دنیا را به خود جلب كرد. شبكه‌ی تلویزیونی سی.ان.ان همزمان با این اجلاس به نقل از یك تحلیل‌گر امور خاورمیانه اعلام كرد: «در حالی كه آمریكا نتوانست هم‌پیمانان خود را در «كنفرانس دوحه» گرد هم آورد، ایران بیش از پنجاه‌و‌پنج كشور اسلامی را در تهران گردهم آورده و این یك پیروزی پرارزش است.» روزنامه‌ی الشرق‌الاوسط نیز در سرمقاله‌ی خود با اشاره به اهمیت این اجلاس نوشت: «مسلمانان جهان به همایش تهران چشم امید دوخته‌اند.»
آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی، سخنران افتتاحیه‌ی این اجلاس هستند. سخنان ایشان همان رنگ و بوی اجلاس حراره را دارد، اما گرایش و موضوعات اسلامی آن جلب توجه می‌كند. موضوع فلسطین باز هم از محورهای مهم سخنان ایشان است. رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به برنامه‌ی دشمنان اسلام می‌گویند: «هیچ خطرى از سوى ایران اسلامى، هیچ كشور اسلامى را تهدید نمى‌كند.»
رهبر انقلاب چند پیشنهاد هم برای بهره‌وری بیشتر این كنفرانس ارائه كردند: پارلمان بين‌المجالس كشورهاى اسلامى، بازار مشترك اسلامى، ديوان داورى اسلامى و پیشنهاد جالب حق وتوی كشورهای مسلمان مادامی كه این قانون باقی است.
در پایان این اجلاس، همه‌ی اعضا متعهد شدند كه با تروریسم مقابله كنند و برای بازپس‌گیری قدس و مسجدالأقصی و حق ملی مردم فلسطین و بازگشتن به سرزمینشان و ایجاد كشور مستقل فلسطین با حاكمیت قدس شریف به عنوان پایتخت بكوشند. ظاهراً ایران دیگر تكنواز آوای مبارزه با رژیم صهیونیستی نیست؛ كشورهای اسلامی نیز اعلام كردند كه این دغدغه‌ی آنها هم هست. اما گذشت زمان و عملكرد برخی مدعوین اجلاس هشتم سران كنفرانس اسلامی در طول بیش از دو دهه، باز هم ایران را تنها پرچمدار این عرصه نشان داد.
نگاهی به روند صلح در خاورمیانه و همراهی برخی از سران این منطقه با ایالات متحده و رژیم صهیونیستی، سكوت در جنگ ۳۳روزه لبنان و ۲۲روزه غزه و حتی همراهی با متجاوزان صهیونیستی، سكوت و همراهی در محاصره‌ی غزه توسط اسرائیل، موضع‌گیری‌های منتقدانه و گاه خصمانه در برابر حمایت جمهوری اسلامی ایران از فلسطین و جبهه‌ی مقاومت، تحت فشار قرار دادن دولت‌ها و گروه‌های مقاومت در فلسطین، لبنان و این اواخر هم سوریه، همه و همه این حقیقت را آشكار می‌كند كه بر خلاف ملت‌ها و مردم مسلمان منطقه، دولت‌ها و حكومت‌های آنها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند كه منطقه تكانی بخورد.
اپیزود سوم؛ آگوست ۲۰۱۲: قاعدتاً فقط تهران باید پُر از جنب‌وجوش باشد، اما آمریكا و رژیم صهیونیستی نیز پُركار نشان می‌دهند. تلاش برای نرفتن است. آنها همه‌ی توان دیپلماتیك و غیر دیپلماتیك خود را به‌كار بسته‌اند كه عده‌ای به تهران نیایند. بیشتر فشارهای این دو شریك، بان كی مون -دبیركل سازمان ملل- و محمد مرسی -رئیس‌جمهور مصر- را نشانه رفته، اما این فشارها افاقه نمی‌كند و آقای دبیركل اعلام می‌كند كه به ایران می‌آید؛ هرچند برای اعلام نگرانی جامعه‌ی جهانی نسبت به برخی رفتارهای ایران.
آمدن و نیامدن رئیس‌جمهور جدید مصر هم خبرساز شد. مصر كه ریاست جنبش را در سال ۲۰۰۹ از كوبایی‌ها تحویل گرفته بود، بر اساس پروتكل جنبش عدم تعهد، شخصاً باید آن را به رئیس جدید جنبش تحویل می‌داد. طبق مصوبه‌ی اجلاس شرم‌الشیخ مصر، میزبان شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد جمهوری اسلامی ایران بوده است. هرچند ایران همان ایران همیشگی است، اما مصر نه. همین یك سال پیش بود كه مصری‌ها انقلابی برپا كردند و حالا دكتر محمد مرسی باید به جای حُسنی مبارك، صندلی ریاست را با همتای ایرانی خود عوض كند. همین مسئله سر و صدایی به پا كرده است. خبر آمدن مرسی به ایران را هم پس از تأیید و تكذیب‌های فراوان رسانه‌ای بالاخره مخابره شد.
۳۰ آگوست ۲۰۱۲ و تنها چند روز پس از پایان بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان در لندن، تهران -پایتخت سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران- میزبان كسانی است كه نمایندگی پنج میلیارد از جمعیت جهان را بر عهده دارند؛ یعنی حدود یكصدوبیست كشور عضو و ناظر جنبش عدم تعهد. آمریكایی‌ها و بیشتر از آن اسرائیلی‌ها نگران میزبانی ایران هستند كه قاعدتاً با توجه به رفتار غیر مسئولانه‌اش! نسبت به نگرانی‌های شورای امنیت بر سر برنامه‌ی هسته‌ای و نیز فشار و تحریم‌ها و تهدیدهای شدید غرب باید منزوی شده باشد. آنها با توجه به اوضاع و احوال جهان و نیز خاورمیانه، اهمیت اجلاس تهران را به‌خوبی درك كردند و به همین دلیل سعی كردند كه هیأت‌های نمایندگی كشورهای عضو جنبش در پایین‌ترین سطح دیپلماتیك به تهران بیایند. مجله‌ی آمریكایی «تایم» با اشاره به اجلاس غیر متعهدها و سابقه‌ی حمایت این سازمان از تهران نوشت: «اگر «نم» با انتشار بیانیه‌ای از حق ایران در استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، حمایت و تحریم‌های یك‌جانبه‌ی ضد این كشور را محكوم كند، شگفت‌زده نشوید.» اما آیا مسئله فقط برنامه‌ی هسته‌ای ایران است یا انزوا و اعتبار بین‌المللی این كشور؟
قبل از برگزاری اجلاس سران و با آغاز كار اجلاس كارشناسان و وزرای امور خارجه، در اورشلیم سر و صدای نتانیاهو درآمد كه: «این‌ها لكه‌ی ننگی بر دامان بشریت هستند و موجب رسوایی!» او پس از شنیدن سخنان وزیر خارجه‌ی ایران در جمع كارشناسان كشورهای عضو جنبش عدم تعهد، باعصبانیت گفت: غیر متعهدها پیام هولوكاست را درك نكرده‌اند!
در جریان اجلاس شانزدهم غیر متعهدها افكار عمومی ایران و جهان دریافت كه «استكبارستیزی و مقاومت در برابر نظام سلطه» دیگر مزیت و تابلوی اختصاصی ایران اسلامی نیست. حالا كشورهای زیادی هستند كه نه‌تنها این آرمان‌ها را بر زبان جاری می‌كنند، بلكه به عملی شدن آنها هم می‌اندیشند.
مشخص است كه هرچه عقربه‌ها به برگزاری زمان افتتاحیه‌ی اجلاس سران و سخنان رهبر ایران نزدیك‌تر می‌شد، ناامیدی دشمنان جمهوری اسلامی نیز افزایش می‌یافت. آنها خاطره‌ی خوبی از سخنان و مواضع مسئولین جمهوری اسلامی نداشتند، اما آیا مسئله فقط مواضع جمهوری اسلامی است؟
بالاخره ۳۰ آگوست فرامی‌رسد؛ روزی كه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران با سخنان رهبر انقلاب اسلامی افتتاح می‌شود. حدود ساعت هفت صبح، در خلوتی تهران و شلوغی سالن اجلاس به آن‌جا می‌رسیم. خبرنگاران منتظر ورود هستند. دو سه ساعتی به آغاز برنامه مانده و همه در حال رتق و فتق امور هستند. هر كسی مشغول آخرین هماهنگی‌ها و انجام وظیفه‌ی خود است. یك ساعتی طول می‌كشد تا به محل استقرارمان در طبقه‌ی فوقانی سالن برویم. همین كه وارد سالن می‌شویم، گروه اركستر توجه ما را جلب می‌كند كه هر از گاهی هم سازهای خود را كوك می‌كنند. از حدود ساعت هشت‌ونیم به‌تدریج میهمانان وارد سالن می‌شوند و پرچم خود را جست‌وجو می‌كنند. هر پرچم جایگاه نشستن گروهی از میهمانان را مشخص می‌كند. در طبقه‌ی بالا هم وزرا و نمایندگان مجلس و برخی اعضای هیأت‌های نمایندگی كشورها، معاونین وزارت خارجه و ... حضور دارند. به آغاز برنامه كه نزدیك می‌شویم، سالن هم از هیأت‌های خارجی با انواع و اقسام لباس‌ها و رنگ‌ها و زبان‌ها پُرتر می‌شود. بعضی‌ها سر جای خود نشسته‌اند و بعضی در حال خوش و بش و مصافحه و مذاكره‌اند. تركیب رنگ‌ها و مدل‌های لباس مدعوین زیبایی خاصی به سالن اجلاس داده است.
حول و حوش ساعت ده‌ونیم صبح است كه دیگر حدود بیست رئیس‌جمهور، یك امیر، یك رئیس حكومت خودگردان، دبیركل سازمان ملل، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل، رئیس اتحادیه‌ی آفریقا، رئیس اتحادیه‌ی عرب، رئیس گروه ۷۷+ چین، هشت نخست‌وزیر، سه رئیس مجلس، هشت معاون رئیس‌جمهور، بیش از پنجاه وزیر امور خارجه و چند تن دیگر به نمایندگی از سازمان‌های بین‌المللی و مابقی میهمانان آماده‌اند تا با ورود مسئولین ارشد جمهوری اسلامی ایران به سالن، اجلاس شانزدهم سران جنبش عدم تعهد را آغاز كنند. درب جایگاه بازمی‌شود و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به همراه مسئولین ارشد جمهوری اسلامی وارد سالن می‌شوند و در جایگاه می‌ایستند. گروه اركستر سرود جمهوری اسلامی ایران را می‌نوازد.
سرود كه تمام می‌شود، حضار می‌نشینند. طبق روال مرسوم اجلاس‌های بین‌المللی در كشور ما، قرائت قرآن بر عهده‌ی قاری دیپلمات، استاد كریم منصوری است. منصوری در همین سالن، با قرائت خود در هشتمین اجلاس سران كنفرانس اسلامی اشك خیلی‌ها را بر گونه‌ها جاری كرد. حالا به‌جای پنجاه و چند كشور اسلامی، حدود یكصدوچهل كشور اسلامی و غیر اسلامی به نوای معجزه‌ی پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم گوش فرامی‌دهند. پس از قرائت قرآن و طبق برنامه، نوبت به سخنرانی رهبر انقلاب اسلامی می‌رسد. سخنرانی ایشان بیش از سی دقیقه طول می‌كشد. رهبر ایران پس از پایان نطق خود، با تشویق حضار سالن اجلاس را ترك می‌كنند.
شاید برای كسانی كه در اجلاس حراره حضور داشتند، این سخنرانی، سخنرانی ۱۲۵ دقیقه‌ای آیت‌الله خامنه‌ای در آن اجلاس را تداعی می‌كرد و همان‌طور كه پیش‌بینی می‌شد، بسیاری از محورهای این دو سخنرانی نیز به هم شبیه بود؛ انتقاد از سازمان ملل و شورای امنیت، مسئله‌ی فلسطین، راهكارهای بهره‌وری سیاسی غیر متعهدها و البته با توجه به بیداری اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا، طرح مباحث جدیدی همچون پیچ تاریخی، هندسه‌ی جدید بین‌المللی.
تا این جای برنامه‌ی افتتاحیه قابل پیش‌بینی بود. یعنی دوست و دشمن منتظر این سخنان از طرف جمهوری اسلامی بودند. سی و چند سال است كه این مواضع مزیت اختصاصی ایران در سیاست‌خارجی و روابط بین‌الملل شده است، اما مابقی ماجرا را می‌توانیم از دیدگاه كسی ببینیم كه اخبار افتتاحیه‌ی اجلاس را زمانی گوش می‌كند كه گوینده‌ی خبر، محور برخی سخنان را برمی‌شمرد: تأكید بر كاركردهای جنبش عدم تعهد، نیاز به اصلاحات در سازمان ملل برای مدیریت مشترك جهانی، مسئله‌ی فلسطین، حق كشورها در دستیابی و استفاده صلح‌آمیز از انرژی، خاورمیانه‌ی عاری از سلاح هسته‌ای، حكومت مشترك جهانی و نظم نوین جهانی مبتنی بر عدالت، تغییر در ساختارهای جهانی.
لابد شنوندگان این‌ها را به پای مسئولین ایرانی می‌گذارند كه چند سالی است در مجامع بین‌المللی بیان می‌كنند و البته برایشان طبیعی و شاید تكراری باشد، اما این‌ها مجموع اظهار نظرها و مواضعی است كه دیگر سخنرانان افتتاحیه‌ی اجلاس عدم تعهد در آیین افتتاحیه‌ی این اجلاس بیان كرده‌اند؛ از محمد مرسی كه كشورش تا یكی دو سال پیش، هم‌پیمان مطمئن و «گنج استراتژیك» اسرائیل بود تا بان كی مون -دبیركل سازمان ملل- موهان سینگ -نخست‌وزیر هند- ناصر عبدالعزیز -رئیس مجمع عمومی سازمان ملل- و عبدالقادر بن‌صالح -رئیس گروه ۷۷+ چین- كه همگی نقاط مشترك بسیاری با جمهوری اسلامی ایران دارند. البته این اشتراك نظرها نافی بیان اختلاف نظرها نشد و نمونه‌ی آن، مواضع رئیس‌جمهور مصر درباره‌ی بحران سوریه و نیز انتقاد دبیركل سازمان ملل درباره‌ی برنامه هسته‌ای ایران بود.
صهیونیست‌ها از چه نگرانند؟
حالا نگرانی اسرائیلی‌ها بهتر فهم می‌شود. بالاخره در این سی سال مواضع ضد اسرائیلی و ضد نظام سلطه‌ی ایران، كم نبوده كه آنها تا این حد عصبانی باشند، اما این‌كه اكثریت شركت‌كنندگان در اجلاس غیر متعهدها كه نمایندگان حدود پنج میلیارد از جمعیت كل جهان را شامل می‌شود و دو‌سوم اعضای سازمان ملل را در بر می‌گیرد، این‌چنین در مقابل اسرائیل و سیاست‌ها و مدیریت تك‌روانه‌ی جهانی موضوع‌گیری كنند، نشانه‌های بدی برای بقای اسرائیل و اهداف شریكش آمریكا است.
رهبر انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان: مواضعی كه از زبان برخی رؤسای كشورها و هيأت‌های حاضر در نشست تهران بويژه انتقاد از ساختار سازمان ملل و شورای امنيت و ديكتاتوری بين‌المللی حاكم بر جهان بيان شد در اجلاس‌های بين‌المللی مشابه آن سابقه ندارد. (۹۱/۶/۱۶)
نوام چامسكی، استراتژیست و نظریه‌پرداز آمریكایی در این باره می‌گوید: «نمایندگان عدم تعهد در تهران به خوبی بر خطرناك بودن بحثی كه در غرب رواج پیدا كرده آگاهی دارند. ژنرال لی باتلر كه سابق بر این فرماندهی نیروهای استراتژیك ایالات متحده را عهده‌دار بود، در این باره می‌گوید: بسیار خطرناك است كه در مجموعه‌ای به نام خاورمیانه یك دولت به تسلیحات هسته‌ای مجهز باشد چرا كه این مسأله سایرین را به تكاپو برای مسلح شدن وادار می‌كند. منظور باتلر از این جملات ایران نبود بلكه وی اسرائیل را نشانه رفته بود. اسرائیلی كه در كشورهای عربی و اروپایی اصلی‌ترین تهدید برای صلح در جهان عرب به حساب می‌آید. البته امریكا هم رتبه دوم را به خود اختصاص داده و ایران با وجود تمام تبلیغات چندان، باعث رعب‌آفرینی در مناطق فوق‌الذكر نشده است.»
سال‌ها و دوره‌های گذشته و در برخی از این اجلاس‌ها، اتخاذ كم‌رنگ‌تر این‌گونه مواضع مسبوق به سابقه بوده است، اما مسئله‌ای كه به‌شدت دگرگون شده و دستخوش تحولات شگرف دیگری است، وضعیت خاورمیانه و نظام بین‌الملل است. در این شرایط آمریكا و رژیم صهیونیستی خوب می‌دانند كه اعلام مواضع دو‌سوم كشورهای دنیا چه بار روانی را ایجاد خواهد كرد. بماند كه اگر این جنبش به سمت بهره‌وری سیاسی با ریاست ایران نیز برود، نگرانی‌ها برای نظام سلطه بیش از این خواهد بود.
در جریان اجلاس شانزدهم غیر متعهدها افكار عمومی ایران و جهان دریافت كه «استكبارستیزی و مقاومت در برابر نظام سلطه»، «نه شرقی نه غربی»، «مبارزه با اسرائیل»، «تغییر مدیریت جهانی» و «كسب استقلال واقعی» دیگر مزیت و تابلوی اختصاصی ایران اسلامی نیست. حالا كشورهای زیادی هستند كه نه‌تنها این آرمان‌ها را بر زبان جاری می‌كنند، بلكه به عملی شدن آنها هم می‌اندیشند. جمهوری اسلامی ایران دیگر تنها نیست، بلكه پیشكسوت خط مقاومت، استقلال و پیشرفت است.
به‌گونه‌ای جالب توجه و شاید غیرمنتظره به نظر می‌رسد كه باید به دنبال مزیت اختصاصی دیگری برای ایران انقلابی و اسلامی باشیم. به نظر می‌آید ما در این سی سال به همه آموخته‌ایم كه «چه چیزی را نخواهند»، اما باید از امروز به آنها بیاموزیم كه «چه چیزی را بخواهند.» رهبر انقلاب اسلامی در نوروز سال ۹۰ گفتند كه «باید الگو را بر سر دست بگيريم تا ملت‌ها بتوانند ببينند كه يك ملت در سايه‌ى اسلام و با تعاليم اسلام چگونه می‌تواند پيشرفت كند». پس در راستای «نظام الگو» و در این بستر منطقه‌ای و جهانی چه باید بكنیم؟ اولویت‌ها چیست؟
نویسنده: محمدحسین وزارتی
منبع : khamenei.ir
