به گزارش مشرق، دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک با اشاره به غیرایرانی بودن اکثر کودکان در موقعیت خیابان در کشور، می‌گوید: طبق بررسی‌های انجام شده خیابان محل کسب و کار کودکانی است که یا سرپرست ندارند یا سرپرست آنان نیازمند حمایت است و در برخی موارد فرهنگ کسب درآمد از کودکان، آنان را به خیابان می‌کشاند. بنابر آمار یونیسف از آخرین سرشماری جهانی، جمعیت کودکان کار ۵ تا ۱۷ ساله در سراسر دنیا به ۱۶۰ میلیون نفر سیده و در چهار سال اخیر ۸.۴ میلیون نفر بیشتر شده است.

عکس/ نان آور کوچک

بنابر این آمار در ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی ۶۳ میلیون دختربچه و ۹۷ میلیون پسربچه در دنیا کودک کار بوده‌اند، به عبارتی از هر ۱۰ کودک، یک کودک در جهان کودک کار تلقی می‌شود و این درحالی است که در کشورهای کمتر توسعه‌یافته از هر چهار کودک پنج تا ۱۴ ساله، یک کودک مشغول به کاری است که برای رشد، سلامت و تحصیل او مضر محسوب می‌شود. براساس آمارها، بالاترین نرخ کار کودکان مربوط به کشورهای جنوب صحرای آفریقا، آسیای جنوبی و امریکای لاتین است.

ممنوعیت به کارگیری کودکان زیر ۱۵ سال

در ایران، به کارگیری کودکان کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است و براساس ماده ۸۰ قانون کار، کارگری که سنش بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام باشد، «کارگر نوجوان» نامیده می‌شود و در بدو استخدام باید توسط سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرد. با وجود مواد قانونی مطرح شده در راستای جلوگیری از کار کودکان، کودکانی هم هستند که با وجود داشتن سن کمتر از حد نصاب تعیین شده در قانون، برای تامین معیشت خود در سطح خیابان‌ها یا کارگاه‌ها کار می‌کنند.

براساس آخرین پیش‌بینی‌های انجام شده توسط سازمان بهزیستی، در مجموع حدود ۱۲۰ هزار کودک کار در کشور وجود دارد که عموما قربانی فقر فرهنگی یا اقتصادی خانواده‌ها یا شرایط ناشی از مهاجرت، آوارگی یا بی‌خانمانی شده‌اند و همین عوامل موجب کار کردن آنها در سن کودکی شده است.

سیدعلی کاظمی- دبیر مرجع ملی حقوق کودک، ضمن بررسی ابعاد حقوقی و قانونی وضعیت به کارگیری کودکان و وظایف دستگاه‌ها و نهادهای مربوطه در ساماندهی کودکان کار و خیابان با بیان اینکه بیش از ۸۰ درصد کودکان در موقعیت خیابان، «غیر ایرانی» هستند، اظهار می‌کند: باتوجه به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آموزه‌های دینی و اسناد بین‌المللی پذیرفته شده، ایران متعهد به حمایت از افراد نیازمند به کمک است.

زمانی که به دلیل نگرانی از ویرانی، بی‌عدالتی و رویه‌های غیرانسانی متقاضیان پناهندگی به کشور وجود دارد، همیشه راه برای این افراد باز است، اما مهاجرانی هم هستند که در طلب کار یا برای ارتکاب برخی از جرایم به‌طور غیرقانونی وارد کشور می‌شوند.

طبیعتا حمایت از نیازمندانِ حمایت، رویه ایران است، اما افرادی که نیازمند حمایت نیستند و حضورشان در کشور غیرقانونی است باید به کشور خودشان بازگردند.

کودکان خیابان لزوما نیاز مالی ندارند

کاظمی با تأکید بر اینکه برخی کودکان در موقعیت خیابان نیاز مالی ندارند، می‌افزاید: طبق بررسی‌های چند نهاد غیردولتی، برخی خانواده‌های افغانستانی نیاز مالی ندارند، اما به جهت فرهنگ متفاوتی که دارند، دوره کودکی را قبول ندارند و معتقدند به محض اینکه یک بچه توانایی اولیه را پیدا کرد باید کار و کسب درآمد کند و از آنجایی که نمی‌توانند مجوز کار بگیرند محل کار و کسب کودکانشان «خیابان» خواهد بود.

زمانی که به این افراد مشاوره لازم داده شود که کودکان باید کودکی کنند و کار کردن کودکان در ایران ممنوع است و تعهدی گرفته شود که در صورت تخلف با آنها برخورد می‌شود، مشکل برطرف می‌شود.

لذا شناسایی دوره کودکی در فرهنگ اتباع تازه وارد و التزام به قوانین عدم کار کودک راه‌حل این مساله است.

ورود توده‌وار اتباع به ایران

دبیر مرجع ملی حقوق کودک با تأکید بر اینکه پدیده مربوط به اتباع پدیده پیچیده‌ای است، تصریح می‌کند: درحالی که سیستم ایران برای حمایت خاصی از کودکان ایرانی که دارای قواعد مشخص و فرایندهای روشنی هستند برنامه‌ریزی شده، ما با افرادی که دارای فرهنگ، قوانین و وضعیت متفاوتی هستند در بازه‌های زمانی متفاوت مواجه شده‌ایم، از همین رو باید وضعیت را به درستی شناسایی کنیم.

به‌طور مثال والدین اتباع غیر ایرانی در بسیاری از موارد تحت پوشش بیمه نیستند و به دلیل اینکه به جهت فرسودگی شغلی زیاد ناشی از اشتغال به کارهای سنگین، زود از کار افتاده می‌شوند، در زمان ازکارافتادگی نمی‌توانند خرج خانه را تامین کنند و خواه ناخواه مجبورند کودکانشان را به سر کار بفرستند.

از آنجایی هم که مجوز قانونی برای کار کودک هم وجود ندارد، آنها ناگزیرند در سر چهارراه‌ها مشغول به کار شوند.

مشکل دیگری که وجود دارد این است که اتباع به صورت توده‌وار در امواج مختلف وارد کشور می‌شوند.

این ورود توده وار برنامه‌ریزی دستگاه‌های دولتی را با مشکل مواجه می‌کند و بار سنگینی را وارد مدار کاری آنها می‌کند. در حال حاضر ما با دو نوع اتباع غیر ایرانی مواجهیم؛ اتباعی که از قبل وارد شده و سال‌هاست در کشور ما زندگی می‌کنند و با فرهنگ و قوانین ما سازگار شده‌اند.

طبیعتاً در خصوص این اتباع کمترین نگرانی در مورد اطفال و نوجوانان در موقعیت خیابان وجود دارد. گروه دیگر اتباع تازه وارد هستند که بیشترین مشکل در خصوص این گروه است. کاظمی خاطرنشان کرد: سال گذشته شاهد ورود موج سنگینی از اتباع به کشور بودیم و تاکنون هم ۶ الی ۷ موج اینچنینی را تجربه کرده‌ایم که مدیریت آنها کار سختی است.