مرمت‌کاران و کارشناسان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای احیاء نسخ خطی و آثار نفیس و قدیمی این مرز و بوم سعی می‌کنند تا آثار ارزشمند انتقالی به این سازمان را جمع‌آوری و طی پروسه زمانی و انجام کارهای کارشناسی آنها را آفت‌زدایی، مرمت و محافظت کنند.
خبرنگار فارس برای اطلاع مخاطبان از فرایند مرمت آثار و نسخ خطی با «صدیقه روحی»، مدیرکل حفاظت و نگهداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به گفت‌وگو پرداخته است که در ذیل آن را می‌خوانید:
اداره کل حفاظت و نگهداری معاونت اسناد ملی اغلب به مرمت آثار مکتوب به ویژه کاغذی می‌پردازد درباره وظیفه این معاونت توضیحاتی را ارائه می‌دهید؟
دو معاونت تخصصی، آرشیو ملی و کتابخانه ملی ایران تحت نظر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مشغول به فعالیت هستند. بحث حفظ و نگهداری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عهده اداره کل حفاظت و نگهداری معاونت اسناد ملی این سازمان است.
در این اداره کل مرمت اسناد و کتاب صورت می‌گیرد. تقریباً فرآیند مرمت کتاب و اسناد به یک صورت است و معمولاً براساس نوع درصد آسیب‌دیدگی منابع آسیبدیده، تعیین و تکلیف میشوند یعنی کارشناسان مسئول و اعضای گروه مرمت درباره روش‌ها و رویه‌هایی که باید روی سند و یا کتاب پیاده‌سازی شود، تصمیم‌گیری می‌کنند.
در این معاونت بیشتر با آثار مکتوب سر و کار داریم، درست است که منابع می‌تواند حتی منابع دیداری و شنیداری هم باشد، اما در اداره کل حفاظت و نگهداری معاونت اسناد ملی اغلب با منابع مکتوب به ویژه آثار کاغذی سر و کار داریم و مرمت آنها صورت می‌گیرد.
مرمت عکس هم در این معاونت صورت می‌گیرد؟
سخنان بنده دلیل بر این مطلب نیست که اگر عکسی به این معاونت ارسال شود، مرمتی بر روی آن صورت نمی‌گیرد بلکه حتی بر روی عکس نیز مرمت انجام می‌شود. عکس اشخاص، مکان‌های تاریخی مختلف که یکی از فرمت‌های اسناد است برای مرمت به این معاونت منتقل می‌شود اما تعداد آنها اندک است یعنی میزان مرمت بر روی آثار مکتوب بیشتر از عکس است.
درباره مرمت آثار و نسخ خطی در این معاونت توضیحاتی را ارائه دهید؟
یک برگ سند و یا کتابی که برای مرمت به این معاونت ارسال می‌شود ابتدا بر روی آن آسیب‌شناسی بیولوژی انجام می شود، در این قسمت از سند مربوطه طبق استانداردهای خاص که در آزمایشگاه بیولوژی رعایت می‌شود، کشت صورت می‌گیرد و نوع آلودگی تشخیص داده می‌شود؛ در صورتی که اثر دارای آلودگی باشد برای آفت‌زدایی و ضدعفونی به بخش مربوطه ارسال می‌شود.
در این سازمان فعلاً روش حجمی «اکسید اتیلن» در خلاء متداول است؛ انتخاب این روش به دلیل حجم ورودی بسیار زیاد اسناد به معاونت اسناد ملی است یعنی در حقیقت آرشیو ملی یا همان معاونت اسناد ملی، ورودی بایگانی‌ها و اسناد راکد همه دستگاه‌های دولتی و وابسته به دولت است چرا که بعد از طی زمان مشخص، اسناد جاری و نیمه جاری که به صورت راکد در آمده‌اند و دستگاه‌ها به آن نیازی ندارند توسط کارشناسان ارزشیابی این سازمان تعیین و تکلیف میشوند و در صورت گرفتن مجوز از شورای اسناد ملی، اسناد دارای ارزش آرشیوی به معاونت اسناد ملی انتقال پیدا می‌کنند. از آنجایی که نگهداری برخی از اسناد موجود در دستگاه‌ها، استاندارد و مناسب نیست لذا دچار آلودگی‌هایی میشوند که معاونت اسناد ملی برای نگهداری دائم، آنها را آفت‌زدایی می‌کند.
انتخاب روش «اکسید اتیلن» برای ضدعفونی آثار و نسخ خطی به دلیل سرعت بالای کار است زیرا سیکل دوره ضدعفونی با این روش 7 ساعت صورت می‌گیرد و پس از آن به مدت 48 ساعت در مکانی قرنطینه میشوند تا پسماند گاز به محیط انجام شود.
 |
| مراحل ترمیم یک نسخه خطی |
سند بعد از اینکه آفت‌زدایی شد توسط کارشناسان آزمایشگاه بیولوژی تست مجددی از آن گرفته می‌شود البته سیکل ضدعفونی با آمپول‌های میکروبی باسیلوس سوبتلیس که در دستگاه مربوطه قرار داده شده، کنترل می‌شود تا مشخص شود که پروسه ضدعفونی به خوبی انجام گرفته یا خیر. در صورت عدم وجود مشکل در فرایند ضدعفونی و رفع آلودگی از اسناد و نسخه‌های خطی، منابع به بخش مربوط منتقل میشوند.
در آزمایشگاه شیمی این اداره کل، آسیب‌های شیمیایی منابع آسیب دیده مورد بررسی قرار می‌گیرند این آسیب‌ها عبارتند از «برطرف کردن لکه‌های بسیار خاصی که با فرآیندهای شیمیایی آنها را لکه‌زدایی می‌کنیم و باز کردن مرمت‌های قدیمی که بر روی برخی از آثار توسط افراد غیر متخصص به شکل غیراصولی، انجام شده است؛ سپس مرمت‌گران، مابقی کارها را بر روی سند و یا کتاب آسیب دیده، انجام می‌دهند.
اگر سند تک برگ برای مرمت به این معاونت ارسال شده باشد با روش‌های خاصی مرمت خواهند شد اما اگر کتاب باشد باید با روش دیگری مورد مرمت قرار گیرند؛ در صورتی که اکثر صفحات کتاب از نظر عطف آسیبدیده باشد مرمتکار مجبور است که جلد اثر را از بدنه کتاب جدا کرده و دوخت‌های عطف آن را باز کند و تمامی صفحات را به صورت برگ به برگ مرمت کند. این موضوع برای مواردی است که آسیب‌دیدگی در حد بالایی قرار دارد چراکه برخی اوقات اصل کتاب بسیار آسیب دیده نیست بنابراین نیازی به جداسازی جلد از بدنه کتاب نیست و به صورت موضعی مرمت انجام می‌شود.
مرحله بعدی کار، غبارروبی و پاکسازی صفحات از ذرات معلق در هوا است که با گذشت زمان بر روی آثار قرار می‌گیرند، سپس در نهایت کار اسیدزدایی انجام می‌شود.
اسیدی شدن در حقیقت یک فرآیند شیمیایی است که علت و علل‌های اسیدی شدن یک اثر بسیار زیاد است، یکی از علت‌های اصلی آن می‌تواند همان آلاینده‌های شیمیایی موجود در هوا از قبیل «دی اکسید گوگرد» و «دی اکسید نیتروژن» باشند که بر روی منابع قرار می‌گیرند و به مرور زمان سبب تغییرات شیمیایی و تولید اسید در آثار میشوند در نهایت وقتی اسید تولید شده، موجب شکسته شدن پیوندهای کربن – کربن بافت سلولزی کاغذ می‌شود.
تغییرات قابل مشاهده بر اثر اسیدی شدن در آثار، ترد و شکنندگی است، متأسفانه وقتی منابع ترد و شکننده شد با فرآیند اسیدزدایی نمی‌توانیم آن را به شکل اولیه بازگردانیم اما استفاده از محلول‌های قلیایی در این فرایند موجب می‌شود که منابع اسیدی‌تر نشوند. انتخاب محلول اسیدزدایی، با توجه به جوهرها و رنگ‌های موجود در آثار است؛ مرحله بعد مرمت‌گران تاشدگی‌های آثار و نسخ خطی را با آیرون باز کرده و آنها را پرس می‌کنند.
 |
| صدیقه روحی، مدیرکل حفاظت و نگهداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران |
برای مرمت کتاب و نسخ خطی از چه روش‌هایی استفاده می‌شود؟
مرمت‌گران برای مرمت کتاب روش مرمت خیس را انتخاب می‌کنند چرا که این امر موجب عدم چسبندگی صفحات کتاب به یکدیگر می‌شود اما برای تک‌برگ‌ها بیشتر از روش مرمت خشک استفاده می‌شود.
در روش خیس از چسب‌های سلولزی و گیاهی استفاده می‌شود و مرمتکار با استفاده از کاغذهای بسیار نازکی که به «تشیو ژاپنی» معروف است مرمت را انجام می‌دهد، مرمتکار بر روی میز نور، منابع آسیبدیده را همانند تکه‌های پازل در کنار هم قرار داده و قسمت‌های کمبود را با استفاده از کاغذهای مرمتی هم ضخامت اثر و هم رنگ با زمینه سند طراحی و پر می‌کند؛ ضخامت کاغذهای مرمت از کاغذهای تشیو که برای ساپورت استفاده می‌شود، بیشتر است اما جنس آن از مواد سلولزی خالص است.
مرمت‌گر باید در انتخاب کاغذ از نظر رنگ و ضخامت دقت کند؛ موزون سازی رنگ کاغذ مرمتی با زمینه اثر بیشتر، با استفاده رنگ‌های گیاهی است. رنگ‌های گیاهی فراوانی در ایران وجود دارد که در قدیم هم مورد استفاده قرار می‌گرفت به طور مثال استفاده از رنگ‌های گیاهی در صنعت قالیبافی، بیستر استفاده از رنگ‌های شیمیایی رواج یافته است. اما به طور کلی استفاده از مواد گیاهی برای نگهداری طولانی مدت آثار آسیب دیده به مراتب بهتر است.
با کاغذهایی که به این صورت رنگ می‌کنند، قسمت‌های کمبود اثر آسیبدیده کاملاً طراحی می‌شود و با استفاده از چسب و تکنیک‌های خاص مرمت انجام می‌شود، در صورتی که اثر آسیب دیده کتاب باشد باید آن را جزءبندی کرد یعنی هر 4 برگ از صفحات کتاب باید داخل هم قرار گرفته و از وسط تا شود.
کتاب را به صورت جزء به جزء مرمت می‌کنند و جزء‌ها بر روی همدیگر به ترتیب صفحات قرار می‌گیرند و در نهایت دوخت آنها با دست و با توجه به نوع کتاب (فرنگی یا شرقی) انجام می‌شود، بدنه کتاب مرمت شده ولی جلد آن باید بازنگری شود یعنی اگر آسیب‌دیدگی در حدی باشد که بتوان جلد را مرمت کرد ترجیح ما به مرمت جلد قدیمی است.
در بعضی از موارد جلد اثر، جلد خوبی نیست چرم بسیار آسیب دیده و به هیچ عنوان قابل احیاء نیست در این موارد، مجبور هستیم که جلد را از بدنه کتاب جدا کرده و برای آن اثر جلد جدیدی درست کنیم.
مرمت جلد چرمی هم تکنیک‌های خاص خودش را دارد که در حقیقت بر اساس در صد آسیب‌دیدگی با چرم‌های طبیعی این کار صورت می‌گیرد البته سعی می‌شود در بازسازی و مرمت جلد به تزئینات جلد و نوع جلد توجه شود، سپس جلد کتاب به بدنه آن متصل می‌شود.
 |
| مراحل ترمیم یک نسخه خطی |
از نظر این معاونت، بازسازی خطوط می‌تواند اصالت سند را خدشه‌دار کند لذا خطوط مرمت از آنجایی که ما ارائه خدمات به سازمان‌ها و مراکز دیگر و اشخاص حقیقی نیز را داریم در صورتی که صاحب سند تأکید بر مرمت خطوط داشته باشد این کار را برایشان انجام می‌دهیم،اما ترجیح ما بر این است که بر روی خطوط دست برده نشود.
در زمانی که اثری از جنبه‌های هنری حائز اهمیت باشد در این صورت تذهیب‌ها و تزئینات براساس آرایه‌های موجود در اثر بازسازی خواهد شد اما می‌بایست توجه شود که گستره مرمت بر طبق اصول مرمت در آن مشخص باشد چرا که اعتقادمان بر این است که مرمت کار خالق اثر نیست حتی اگر تبحر لازم در همانندسازی آن را داشته باشد باید طوری مرمت بر روی آن انجام شود که بیننده را به خطا نیندازد البته این امر در مرمت تزئینات بناهای تاریخی رعایت می‌شود به این صورت رنگ اصل اثر با رنگ قسمت‌های مرمت شده کمی متفاوت است.
اصل دیگری که باید در مرمت رعایت شود دخالتی که مرمتکار و یا آسیب‌شناس در خود سند دارد در حقیقت باید به گونه‌ای باشد که اگر موادی را به آن اضافه می‌کنیم هر زمانی که تصمیم بگیریم که این مواد از روی اثر و یا نسخ خطی برداشته شد، باید قابل بازیابی باشد. پس بنابراین تکنیک‌ها و روش‌های ما باید قابل برگشت باشند.
مرحله بعدی تهیه نسخه پشتبان از آثار مرمت شده است، زیر اینگونه از آثار به دلیل آسیب‌دیدگی نمی‌توانند در دسترس پژوهشگران قرار گیرند بنابراین از آثار توسط دستگاه‌های پیشرفته‌ای که وجود دارد (برای کتاب پوک اسکنر و برای سند، اسکنر فلت) با رزولیشن بالا، اسکن تهیه می‌شود و در حافظه مرکزی سازمان ذخیره‌سازی می‌شود و پژوهشگران برای هر بار مراجعه به دیجیتال آنها مراجعه می‌کنند.
اصل اثر مرمت شده وارد مخازن ویژه‌ای خواهد شد، مخازن موجود در معاونت کتابخانه و معاونت اسناد ملی، مخازن ویژه‌ای است که در طراحی آن، شرایط لازم برای نگهداری آثار براساس نوع منبع رعایت شده است در بعضی موارد برای آثار آسیب دیده جعبه‌های حفاظتی طراحی و ساخته می‌شود تا آثار مرمت شده، درون این پوشش‌ها کمتر دچار مشکل شوند بطور مثال نگهداری کتاب‌هایی با جلدهای لاکی درون جعبه‌های حفاظتی نرم تا در زمان نگهداری شکننده نشوند.
اما برای یک کتاب با جلد چرمی ممکن است نیاز به یک بستر نرم نباشد، اما نیاز به جعبه‌ای داشته باشیم که آن را از گرد و غبار حفظ کند پس بسته به نوع اثر، جعبه حفاظتی برای آن ساخته می‌شود.
فعالیت دیگری که در این اداره کل انجام می‌شود برای کارهای نمایشگاهی است برای آثار به ویژه نسخ خطی، سطح شیب‌داری ساخته می‌شود که این سطوح شیب‌دار موجب شده تا کتاب در حد استاندارد باز شود به طوریکه به عطف آن فشاری وارد نشود؛ علاوه بر این دستورالعمل‌های لازم برای تورق کتاب که به چه صورتی باید برگ بخورد تهیه و در اختیار بخش‌های مربوطه قرار می‌گیرد تا در صورت لزوم، محققان به سهولت بتوانند از نسخه اصلی آثار و نسخ خطی استفاده کنند و در کنار آن مباحث لازم برای رعایت استاندارد نگهداری نسخ خطی انجام شده باشد.
سؤال: حداقل و حداکثر هزینه هر مرمت چه نسخ خطی، عکس و کتاب چقدر است؟
هزینه مرمت، اعداد و ارقام خاصی نیست که بنده بتوانم بدون دیدن اثر آن را تخمین بزنم در حقیقت برآورد هزینه مرمت بستگی به نوع اثر و تعداد فرایند‌های کاری و درصد آسیب‌دیدگی آن اثر دارد. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دارای تعرفه‌های خاصی است این تعرفه‌ها هر ساله بازنگری میشوند و برای همه فرایند‌های کاری حتی یک برگ A4 اثر آسیب دیده برآورد هزینه می‌شود.
ممکن است مرمت یک اثر نیاز به انجام 10 فرایند کاری یا دارای چندین صفحه باشد، بطور کلی برای تعیین تعرفه‌ها به این صورت عمل می‌شود که در ابتدا تعرفه‌ها توسط کمیته کارشناسی داخلی برآورد می‌شود. پیشنهادات به معاونت اسناد ملی ارسال و در کمیته بعدی که کمیته‌ای داخلی سازمان است و متشکل از معاون اسناد ملی، معاون پشتیبانی، مدیرکل مربوطه و دبیر شورای اسناد ملی قیمت‌ها بررسی شده و بعد از این بررسی‌ها و تصویب، پیشنهاد وارد شورای اسناد ملی می‌شود تعرفه مصوب ابلاغ و بر اساس آن برآورد هزینه‌ها انجام خواهد شد.
مرمت در کلام واژه بسیار کوچکی است اما در عمل کار بسیار دشواری است، یعنی ما تنها می‌گوییم مرمت ولی برای مرمت کردن یک برگ سند ممکن است ده‌ها فرایند صورت گیرد تا مرمت آن اثر انجام شود.
بالاترین هزینه‌ای که این معاونت برای مرمت دریافت کرده است؟
جواب: آنقدر تعداد مرمت آثار در این معاونت بسیار است و کارشناسان آنقدر دغدغه دارند تا مرمت به خوبی انجام شود که شاید هزینه‌های آن آنقدر در ذهن باقی نماند. اما نکته حائز اهمیت، اولویت‌بندی منابع با ارزش جهت ارسال به مرمت است زیرا هزینه‌های مرمت بسیار زیاد است.
پس بنابراین باید اثر آنقدر ارزش داشته باشد که با یک فرایند پیچیده و با مدت زمان طولانی و کار طاقت‌فرسا، مرمت بر روی آن انجام شود، حجم‌کاری در خصوص مرمت منابع بیرون و داخل سازمان اسناد شاید 80 به 20 باشد یعنی کار درون سازمانی 80 درصد و کار بیرون از سازمانی 20 درصد است که در این معاونت انجام می‌شود .
از آنجایی که برای انجام مرمت منابع آسیب دیده بیرون از سازمان، مرجع خاص و معتبری در کشور وجود ندارد یعنی اکثر جاهایی که بحث مرمت را دارند و به نوعی مطرح هم هستند، بیشتر به مرمت منابع خودشان می‌پردازند نیاز به مرجعی ذی‌صلاح است تا راهنمایی لازم را به مخاطب برای نگهداری اسناد، نسخ خطی و مرمت آن ارائه کنند.
 |
| مراحل ترمیم یک نسخه خطی |
در راستای اهداف کلان، این سازمان تنها به فکر حفظ و نگهداری منابع در اختیار خود نیست بلکه هدف این است که هر اثر در هر جای کشور هم که باشد در حقیقت یک منبع و یک اثر باارزشی است که باید حفظ و نگهداری شود و اگر مشاهده می‌شود که درصد پذیرش منابع درون سازمانی به بیرونی 80 به 20 و شاید هم 70 به 30 است، به دلیل کمبود نیروی انسانی بوده چرا که تعداد مرمت‌گران ما محدود و منابع آسیبدیده بی‌شمار است.
چندین سال است که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به انجام فعالیت‌های خاصی برای اطلاع‌رسانی‌های لازم می‌پردازد تا اینکه بتواند سطح دانش عموم افراد را ارتقاء دهد؛ برای اینکه ممکن است مدارکی وجود داشته باشد که از نظر برخی از افراد بسیار ارزشمند است و سؤال‌‌هایی در مورد نگهداری آنها در ذهنشان وجود داشته باشد و دنبال جایی هستند که جوابگوی سؤالاتشان باشد.
این اداره کل سعی کرده تا یک سری اطلاعات لازم درباره مرمت و نگهداری کتاب و نسخ خطی را در وب‌سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران قرار دهد. سال 89 کارگاه آموزشی را برای گروه سنی 10ـ 15 سال برگزار کردیم چرا که یک سری از آموزشها را باید از سنین پایین و کودکی برای بچه‌ها و کودکان این مرز و بوم آغاز کنیم.
در این آموزشها 4 محور مدنظر داشتیم که علاوه بر اینکه کودکان از طریق آموزش‌های عملی به مرمت کتاب‌های خودشان می‌پرداختند با سختی‌های کار هم مواجه شوند و بعد درنهایت از کتاب درسی خود، به خوبی مراقبت کنند تا در نهایت اگر روزی با یک سند با ارزش مواجه شدند، درست نگهداری شود.
مرمت آثار مخاطبان خارج از کتابخانه ملی تا چه اندازه هزینه‌بردار است؟ آیا به آنها برگردانده می‌شود یا خیر؟
سندی که از سوی اقشار مختلف جامعه به کتابخانه ملی ایران برای مرمت ارائه می‌شود، در این کتابخانه باقی نمی‌ماند بلکه تنها به مخاطبان خود کمک می‌کنیم که اگر اثر و یا نسخه خطی آنها آسیب دیده باشد آنها را با روش‌های علمی و اصولی مرمت کنیم.
در مرمت نسخ خطی و یا اثر ارائه شده خارج از سازمانی، هیچ منافع و سودی برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درنظر گرفته نشده است و در واقع هزینه‌کردی که برای کاغذ و بسیاری از موارد دیگر که برای آن اثر و یا نسخه مربوطه باید تهیه شود، آن هزینه به سازمان پرداخت می‌شود.
کارشناسان کتابخانه ملی در زمانی که ساعات اداری خود را می‌گذرانند و به نوعی کارمند این سازمان بوده، به مرمت و کارهای کارشناسی آثار اقشار مختلف مردم می‌پردازند، در صورتی که می‌توانند تنها به کار خود سازمان بپردازند که این امر نشانگر اهمیت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به آثار و نسخ خطی این مرز و بوم است.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در مرمت اسناد و آثار به هیچ عنوان به سودآوری توجهی ندارد و در حقیقت مطابق هزینه‌ای که توسط کارشناسان این کتابخانه برآورد می‌شود، از مراجعه‌کننده اخذ خواهد شد.
هزینه مرمت آثار بستگی به آسیب‌دیدگی نسخ خطی و آثار دارد، به نوعی که برخی از آثار به گونه‌ای هستند که کارشناسان و مرمت‌کاران این کتابخانه برای مرمت آنها نیازمند صرف چندین روز از وقت خود هستند.
گران‌ترین کتابی که مورد مرمت قرار گرفت را بیان کنید؟
حضور ذهن ندارم اما امکان اینکه صاحب اثر برای مرمت آن هزینه میلیونی پرداخت کند، وجود دارد، چرا که کتاب نفیس و بسیار ارزشمندی که برای صاحب اثر نیز فاخر بوده و هزینه‌ای که بابت مرمت این آثار پرداخت می شود نسبت به نفاست آن هیچ است. سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان یک امانت‌دار کار مربوطه را از مخاطبان تحویل گرفته و پس از انجام مرمت، آنها را به صاحبان اثر عودت می‌دهد.
بودجه معاونت برای مرمت، سالیانه چه میزان است و ماهانه چه تعداد برگ از آثار مرمت میشوند؟
از نظر آمار ماهانه دقیق نمی‌توان گفت چه تعداد مرمت انجام می‌شود چون آمار کار با درصد آسیب‌دیدگی آثار ارسالی نسبت عکس دارد در صورتی که درصد تخریب زیاد باشد، مرمتکار باید مدت زمان طولانی‌تری را برای مرمت آن صرف کند.
بودجه بخش مرمت توسط معاونت این سازمان درنظر گرفته می‌شود، البته هزینه‌های مرمت سنگین است ولی نمی‌توانم دقیقاً بودجه این معاونت را در سال جاری برای مرمت بیان کنم.
فکر می‌کنم معاونت پشتیبانی این سازمان به سهولت می‌تواند هزینه‌کردهایی که برای بخش مرمت سازمان اسناد و کتابخانه ملی انجام داده است را اعلام کند، اما بنده از بودجه دقیق آن مطلع نیستم.
بیشترین نسخ‌های خطی‌ای که برای مرمت آنها زمان زیادی صرف شده و هزینه‌بر بوده را چه چیزی عنوان می‌کنید؟
کتاب «گنج‌الگنج» در حقیقت یکی از نسخ خطی است که هنوز کار مرمت آن به پایان نرسیده است. قرآن کریم مربوط به دوران صفویه متعلق به وزارت امور خارجه که جزو قرآن‌های نفیس به شمار می‌رود، برای مرمت آن به ویژه جلد آن، زمان بسیار طولانی‌ای صرف شد.
فرمان شاه اسماعیل صفوی که مربوط به حدود سال 920 هجری قمری که مرمت آن هم کار بسیار پیچیده‌ای بود، اما به طور کلی تعداد اسنادی که در این معاونت مورد مرمت قرار گرفته‌اند زیاد هستند که براساس اولویت‌های تعیین‌شده آنها را مورد مرمت قرار می‌دهیم.
آیا سازمانی بوده که بدون اجازه این سازمان بخواهد به امحای اسناد خود بپردازد؟
بحث امحاء و انتقال جزو وظایف اداره کل حفاظت و نگهداری نیست، بلکه به اداره‌کل فراهم‌آوری و شناسایی اسناد ملی مربوط می‌شود، چرا که آنها با دستگاه‌ها در تعامل بوده و این امر از وظائف اصلی آنها به شمار می‌رود، یعنی کارشناسان اداره کل مذکور وارد دستگاه‌های دولتی و وابسته به دولت میشوند و طبق برنامه زمانبندی که دارند اسناد موجود را تعیین و تکلیف می‌کنند.
