به گزارش گروه خواندنی‌های مشرق، ايرانيان از ديرباز براي رفتگان و درگذشتگان خود احترام خاصي قايل بودند و سعي مي کردند که به نوعي روح آنان را از خود راضي نگه دارند براساس همين سنت مراسم گوناگوني براي تجليل از مردگان و شادي روح آن ها و طلب آمرزش در جاي جاي ايران زمين مرسوم است که در استان خراسان رضوي به اين رسم «چراغ برات» مي گويند.

اين آيين همچون بسياري از رسوم ديگر ايراني آن گونه که بايد مورد نقد و بررسي قرار نگرفته است و اسناد و مدارکي وجود دارد که اين رسم، از رسوم دين زرتشت بوده که با مرور زمان، در فرهنگ ديني و اسلامي نيز تاييد شده و همچنان اين سنت حسنه ادامه يافته است. مراسم چراغ برات در ميان مردم خطه شانديز از شور و حال خاصي برخوردار است.

از بعدازظهر روز ۱۲ شعبان به مدت ۳ روز مردم با حضور بر مزار درگذشتگان تا غروب آفتاب در آن مکان مي مانند و انواع خوراکي ها از قبيل خرما، شيريني، شربت يا ميوه در تابستان و در فصل زمستان با چاي، نان هاي محلي، آش رشته، گردو، برگه زردآلو، توت خشک و ... را بر سر مزار درگذشتگان مي چينند (اين خوراکي ها بيشتر در روستاهاي اطراف شانديز مرسوم است) و از افرادي که براي قرائت فاتحه بر سر مزار حضور پيدا مي کنند، پذيرايي مي شود.

مردم اين منطقه بر اين باورند که در اين ۳ شبانه روز که با ميلاد با سعادت امام عصر(عج) مصادف مي شود، مردگان آزاد هستند و زندگان با گراميداشت ياد آن ها نه تنها با اين عمل خير، برات آزادي درگذشتگانشان را از آتش جهنم از خداوند طلب مي کنند بلکه آزادي خود از آتش جهنم و آمرزش را نيز از امام دوازدهم، حضرت مهدي(عج) خواستار مي شوند.

از سنت هاي ديگر مردم شانديز در اين روزها، اين که حتما براي درگذشتگاني که اولين سال فوت آن ها سپري شده ضمن اين که ۳ روز «چراغ برات» را بر مزار درگذشته خود حاضر مي شوند شب ها هم با دعوت از قرآن خوانان در منزل و احتمالا دعوت به شام براي «تازه درگذشته» طلب آمرزش مي کنند که بنا به قول شاعر: يادآر، زشمع مرده ياد آر ... د

زيارت اهل قبور در اسلام تاکيد شده و در اين باره رواياتي وجود دارد که بر همگان توصيه مي کند در حالت شادي و غم (که هر دو جزو فراز و نشيب زندگي انسان هاست) شايسته است انسان به قبرستان برود تا «واقعيت مرگ» و ناپايداري دنيا را درک کند و به ياد قيامت بيفتد و از گناه دوري کند.

اسلام بر زيارت اهل قبور در مناسبت هاي زيادي به خصوص در شب و روز جمعه تاکيد کرده است و شاهد هستيم که بيشتر مردم در موقعيت هاي مختلف براي خيرات و خواندن فاتحه به مزار درگذشتگان مي روند اما اين که چرا در ماه شعبان و در مدت ۳ روز چراغ برات موکد است، شايد به دليل اين است که ميلاد امام عصر(عج) فرصتي پيش مي آورد که مردم براي خود و اموات از آن امام همام طلب بخشش و آمرزش کنند.

در تشریح معنی رسم چراغ برات نیز گفته اند که در اين جا چراغ به معني «روشنايي» و «نشان دادن راه» است که انسان به چاله هاي دنيا که همان گناهان است سقوط نکند و «برات» هم در واژه يعني براي اموات و درگذشتگان طلب رهايي و آزادي از دوزخ و خلاصي از بار گناهان را با صدقات و خيرات مردم از خداوند آرزو مي کنند.

هر چند زيارت اهل قبور پسنديده و سفارش شده است ممکن است هر عمل صالحي دچار آسيب هايي هم بشود. البته مزار درگذشتگان مکاني است که انسان بايد به ياد مرگ و قيامت باشد و عبرت بگيرد و پرداختن به امور مادي با مسائل ديني و مذهبي ما منافات دارد که اين موارد بايد مورد توجه قرار گيرد. وي با اين عنوان که آيين چراغ برات يکي از رسوم بافضيلت است افزود: هر چند پيامبر اسلام(ص) به زيارت اهل قبور رفتن و براي درگذشتگان طلب آمرزش کردن را توصيه کرده اند اما مومنين بايد اين سنت خوب و پسنديده را به گونه اي اجرا کنند که دچار آسيب نشود و موجب خشنودي باري تعالي واقع شود.

آيين چراغ برات در ماه هاي مبارک رمضان و شعبان يک سنت پسنديده و سفارش بزرگان دين است و در کنار زيارت اهل قبور به دليل اين که مدت۳ روز اقوام و خويشان براي اجراي اين مراسم در کنار هم هستند نوعي صله رحم هم به شمار مي آيد.

گر چه اين آيين و سنت نيک و پسنديده است اما در بعضي از موارد افرادي به علت ناآگاهي اين امر خير و سنت حسنه را تبديل به آسيب مي کنند چراکه قبرستان  جاي تفکر و انديشيدن به عاقبت زندگي دنيايي و در نهايت به قيامت و طلب آمرزش براي اموات است که مومنين بايد هوشيار باشند اين آيين ها و سنت هاي پسنديده را با کارهاي ناشايست خود دچار آسيب نکنند و به گونه اي عمل کنند که با تعاليم اسلامي هم خواني داشته باشد.