سرویس اقتصاد مشرق- در شرایط جنگ اقتصادی که جریان تجاری کشور به‌سختی دنبال می‌شود حضور مؤثر رایزنان بازگانی در کشورهای مختلف می‌تواند توانمندی جمهوری اسلامی را در مقابله با تحریم‌های ظالمانه ایالات‌متحده بهبود بخشد. این در حالی است که دولت با حذف رایزنان بازرگانی علاوه بر دشوار کردن این شرایط به دنبال پاک کردن صورت‌مسئله تجارت منطقه‌ای است.

رشد اقتصادی ایران مانند سایر کشورها درگرو توسعه بازار و تجارت خارجی است. اهمیت نقش رایزنان بازرگانی در سهولتِ تجارت را می‌توان در توجه کشورهای مختلف به این حوزه مشاهده کرد؛ به‌عنوان‌مثال تعداد رایزنان کشورهایی نظیر سوئد ۲۳۵ نفر، چین ۲۲۱ نفر، آلمان ۲۱۳ نفر، هند ۱۹۸ نفر، فرانسه ۱۵۶ نفر و آمریکا ۱۵۰ نفر است؛ این در حالی است که هم‌اکنون ایران در دو شریک بزرگ منطقه‌ای خود یعنی عراق و افغانستان فقط دو رایزن بازرگانی دارد.

این در حالی است که یکی از عوامل رشد اقتصادی و توسعه بازار کشورهای اروپایی و شرق آسیا در دهه‌های اخیر عملکرد مناسب رایزنان بازرگانی این کشورهاست. رایزنان بازرگانی رابط اصلی صادرکنندگان و واردکنندگان در جریان اقتصادی کشورها هستند و در این راستا حضور این افراد به‌منظور نیازسنجی، جمع‌آوری اطلاعات از بازارهای هدف، شناسایی چگونگی ورود تجار و تسهیل توافقات دوجانبه برای عقد قراردادهای بازرگانی و اقتصادی است. بر این اساس حضور مؤثر و اثرگذار رایزنان اقتصادی و بازرگانی در سفارت‌خانه‌های کشورها در توسعه تجارت و بازار کشورها نقش مهمی دارد.

جریان تجارت خارجی ایران در سال‌های اخیر به‌واسطه تحریم‌های ایالات‌متحده با مشکل روبرو شده است و وزارت امور خارجه به‌عنوان نهادی که تسهیلگر امر تجارت تلقی می‌شود در آرایش متناسب با شرایط جنگ اقتصادی به سر نمی‌برد.

تا به امروز مجموعاً ۷۵ رایزن اقتصادی و بازرگانی در کشورهای مختلف حضور داشته‌اند و به دلیل برخی محدودیت‌های بین‌المللی ازجمله شیوع کرونا این تعداد کاهش‌یافته و در حال حاضر جمهوری اسلامی تنها در سه کشور عراق، افغانستان و ترکیه رایزن بازرگانی دارد.

بر اساس آمار منتشرشده درحالی‌که حجم واردات سالانه ۱۵ کشور همسایه ایران ۱۱۶۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود، ایران طی ۸ ماه نخست سال جاری (بدون احتساب نفت خام) حدود ۱۳.۳ میلیارد دلار به آنها صادرات داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، حدود ۱۴ درصد کاهش داشته است؛ یعنی سهم ایران از بازار این کشورها کمتر از ۲ درصد است.

به گفته سید مجتبی موسویان، معاون توسعه بازارهای صادراتی سازمان توسعه تجارت ایران، این سازمان طی ۲۵ سال گذشته ۶۹ رایزن بازرگانی اعزام کرده است و در بهترین حالت حتی در یک سال ۲۵ مأمور ما در محل مأموریت خود حاضر بودند که در حال حاضر این تعداد کاهش یافته که البته کاهش مأموران فقط مختص به رایزنان بازرگانی نیست بلکه تعداد سایر وابستگان حوزه‌های دیگر هم کاهش یافته است ولی با توجه به نیاز به جامعه تجاری کشور و ضرورت‌های امروز و به‌منظور توسعه هر چه بیشتر تجارت و تسهیل آن، این تعداد رایزن را به کشورهای واجب اعزام می‌کنیم.

این آمار حاکی از نبود نگاه توسعه‌ای به امر تجارت و بازرگانی در نهاد متولی این امر دارد. درحالی‌که با مقایسه عملکرد کشورهای مختلف مانند ترکیه در اعزام رایزن اقتصادی به عراق می‌توان عزم این کشورها را در افزایش صادرات و توسعه بازرگانی به بازار عراق را متوجه شد. ترکیه ۲۲ رایزن اقتصادی در عراق دارد و در مقابل ایران تنها یک رایزن اقتصادی دارد.

دراین‌بین عملکرد ضعیف رایزنان بازرگانی و اقتصادی در توسعه بازار جمهوری اسلامی و از طرفی هزینه‌ای که حضور این افراد برای بیت‌المال به همراه داشته، دولت را به این نتیجه رسانده تا با حذف رایزنان بازرگانی از چارت وزارت امور خارجه به‌جای حل این مشکل تنها صورت‌مسئله را پاک کند. آنچه از تحلیل ساختار وزارت امور خارجه و اقدام اخیر این وزارتخانه در حذف رایزن اقتصادی و بازرگانی برمی‌آید نشان از عزم این وزارتخانه در شانه خالی کردن از مسئولیت و اهمال‌کاری در بسط مناسبات اقتصادی ایران در شرایط تحریم دارد.