" لزوم احقاق حقوق از دست رفته بيت المال " 13 روز از حادثه شكستگي ديواره كانال آب مجاور ايستگاه ارم سبز و ورود آب به ايستگاه هاي خط 4 متروي تهران گذشت. طي اين ايام، خصوصا هفته اول بعد از آن در رسانه هاي مختلف، اعم از مطبوعات، خبرگزاري ها، سايت هاي خبري و متاسفانه به صورت بسيار كمرنگ در رسانه ملي به اين حادثه پرداخته شد. با كمال تاسف سمت و سوي غالب اخبار و تحليل ها با نگرش سياسي به سود يا بر عليه شهردار محترم تهران بوده است و كمتر با ديدي علمي و فني به علت بروز و وقوع اين حادثه و خسارات بسيار سخت و سنگين آن به متروي تهران پرداخته شده است. وظيفه خود دانستيم با ديدي منصفانه و غير مغرضانه اين حادثه را بررسي نماييم. البته يادداشت قبلي با موضوع فاعتبروا یا اولی الابصار كه تنها 2 روز بعد از وقوع حادثه نگاشته شده نيز با همين رويكرد ارائه شده بود. در اين مقاله بحث در مورد اين حادثه را به سه بخش علل و چرايي بروز حادثه، مديريت بحران بعد از حادثه و سرانجام پاكسازي و بازسازي آثار حادثه تقسيم ي كنيم. البته به منظور قدرشناسي از زحمات مجموعه شركت بهره برداري در راه اندازي سريع مسير آبگرفته خط 4، بخش انتهايي را ابتدا بيان مي كنيم. پاكسازي و بازسازي آثار حادثه اگر امروز ما شاهد شروع فعاليت مجدد ايستگاه آزادي در خط 4 هستيم اين كار به همت و تلاش شبانه روزي بيش از 10 روزه مجموعه مديريت و كاركنان سخت كوش شركت بهره برداري انجام شده است. جداي از اشكالات و ايرادات اندكي كه در روند تخليه آب و بازسازي ايستگاه ها مشاهده شد حضور و تلاش شبانه روزي مديرعامل محترم، مديران و كاركنان شركت بهره برداري ركوردي در عرصه حوادث غيرمترقبه و بازسازي ويراني هاي آن به يادگار گذاشته است. اگر نبود همت والاي كاركنان صديق واحدهاي متولي شركت و حضور دلگرم كننده مجموعه مديريتي شركت، دوشادوش و پابه پاي پرسنل اين ركورد به ثبت نمي رسيد. علل و چرايي بروز حادثه يكي از معضلات و معايب بزرگ حاكم بر مديريت شركت مترو كه از دوران مديريت آقاي مهندس هاشمي آغاز و متاسفانه تاكنون نيز ادامه دارد، فدا شدن دقت به نفع سرعت در ساخت و افتتاح خطوط و ايستگاه هاي مترو است كه علت اصلي اين معضل در مقاله قبلي با موضوع فاعتبروا یا اولی الابصار بيان شد. نگاه صرف به احداث و توسعه خطوط مترو در كوتاه ترين زمان ممكن، تغيير اولويت از دقت همراه با رعايت اصول فني و مهندسي به سرعت و در پي آن عدم نظارت صحيح بر كار پيمانكاران در احداث خطوط و ايستگاه هاي مترو توسط مجريان طرح و ساير ناظرين فني كه منجر به تسري اين موضوع به پيمانكاران و ايجاد نوعي آسودگي و فراغ در خاطر آنها شده است. ايرادهاي فراوان موجود در ايستگاه هاي تازه افتتاح شده متروي تهران سند محكمي در تاييد اين تحليل است؛ ايرادهاي اصلي و فني كه تنها از نظر مهندسان و متخصصان پنهان نمي ماند بماند، همين نشتي آب هاي فراوان از جاي جاي ايستگاه ها، به حركت درآمدن بسياري از سنگ هاي به كار رفته در نماي ايستگاه ها و ... نمونه هاي كوچكي است كه از نگاه كودكان مسافر مترو نيز پنهان نمي ماند. اين معضلات و معايب مديريتي شايد در كوتاه مدت آثار خود را نشان ندهد ولي مطمئنا در ميان مدت و دراز مدت آثار جبران ناپذير خود را نمايان خواهد ساخت. حادثه شكستگي ديواره كانال آب مجاور ايستگاه ارم سبز و ورود آب به ايستگاه هاي خط 4 از جمله اين آثار است. ما منكر نقش و تاثير بارندگي شديد باران در تهران و عدم لايروبي كانال آب نيستيم اما به منظور تنوير افكار مردم، مديران شركت متروي تهران را دعوت به ارائه پاسخ علمي و منطقي به ايرادات و ابهامات زير مي كنيم: 1ـ چرا در هيچ نقطه ديگري از مسير طولاني كانال، آب موجب شكستگي ديواره كانال نگرديده است. 2ـ‌ با كدام منطق علمي اين گفته مديران شهرداري قابل توجيه است كه متروي تهران ناجي شهر از بروز يك فاجعه گرديد و اگر آب رودخانه وارد مترو نمي شد حوادث جبران ناپذيري براي تهران اتفاق مي افتاد. ما بر اساس منطق علمي وفني بر اين باوريم كه اگر ديواره كانال نمي شكست آب به مسير خود ادامه داده و هيچ اتفاق خاصي رخ نمي داد. 3ـ چرا گودبرداري توسط شركت مترو تا نقطه صفر مجاور كانال انتقال آب رودخانه در موقعيت شمالشرق ايستگاه ارم سبز، با توجه به اختلاف سطح شديد كانال با سطح زمين بدون استقرار سازه هاي نگهدارنده انجام گرفت و اصول فني و مهندسي مطلقا رعايت نگرديد. 3ـ مجري طرح خط 4 و ساير مهندسان شركت مترو چگونه به اين خطاي فاحش مهندسي پي نبرده بودند و علي رغم گذشت مدت زمان طولاني از انجام عمليات گودبرداري و مشاهده نشتي آب از كانال رودخانه هيچ اقدامي براي استحكام ديواره بلند گودبرداري شده كنار كانال آب انجام ندادند. 4ـ بر اساس اسناد به دست آمده، پس از گودبرداري هشدارهاي لازم در مورد احتمال ريزش ديواره رودخانه به مسئولين مربوطه داده شده بود ولي هيچ اقدامي در اين زمينه انجام نشده بود. البته طرح ايرادات و سوالات بالا وظيفه دستگاه هاي نظارتي و مسئول، خصوصا دادستان محترم تهران به عنوان مدعي العموم مردم تهران است. اميدواريم به منظور صيانت از بيت المال و دريافت ميلياردها تومان خسارات وارده به بيت المال از مقصران بروز اين حادثه اقدامات لازم را انجام دهند. مديريت بحران بعد از حادثه پديده آزمون و خطا از آفت هاي مزمن و فراگير در عرصه مديريت در جامعه ما است. اين پديده تا ساعت هاي طولاني بعد از وقوع حادثه و شكستگي كانال آب در روز 27 فروردين و بعد از آن به وضوح مشهود بود. مديريت بحران و حادثه به جاي واگذاري به افراد خبره و صاحب نظر در اختيار افرادي ناآشنا و غير تخصص قرار گرفت. اينكه چرا درمديريت و مهار يك كانال نه چندان بزرگ انتقال آب اينگونه ضعيف عمل گرديد موضوعي عجيب است، ولي عجيب تر و بلكه مضحك تر از ناتواني مذكور، ادعاي فتح و پيروزي و افتخار از سوي متوليان امر از نحوه مديريت بحران و القاء آن به رسانه ها و مردم است. بعد از وقوع حادثه به جاي مديريت صحيح و متفكرانه و معقول و ارائه راهكارهاي فني و مهندسي براي دفع خطر و انحراف مسير آب، با تصميم هاي متاثر از تفكر آزمون و خطا آثار تخريبي حادثه چنين برابر افزايش يافت كه در ادامه به تعداد اندكي از اين اقدامات غير معقول انجام شده در ساعات ابتدايي بعد از حادثه و آثار و تبعات ايجاد شده و تشديد خسارات وارده بر اثر اين تصميمات به شركت بهره برداري مترو اشاره مي گردد: 1ـ تخليه مقدار بسيار زيادي خاك و ماسه و آسفالت بوسيله كاميون در دهانه شكسته شده كانال به منظور مسدود نمودن آن طي چندين ساعت ابتدايي بعد از حادثه. نكته قابل توجه اينكه تمامي اين مواد تخليه شده بوسيله آب به ايستگاه ها و تونل خط 4 مترو منتقل و كليه تجهيزات فني و گران قيمت آن را تخريب نموده است. پس از تخليه آب ايستگاه ها و مشاهده حجم وسيع گل و ماسه و آسفالت عمق فاجعه و آثار اين تصميم غلط را به وضوح نمايان ساخت. 2ـ دفن تعدادي اتوبوس شركت واحد در محدوده گودبرداري شده مجاور كانال آب به منظور مقابله با نفوذ آب به مترو. 3ـ‌ قرار دادن تعداد بسيار زيادي قطعه هاي بتوني در كف كانال در محل شكستگي. 4ـ و در انتها پس از آ‍زمودن انواع و اقسام روش ها و نااميدي از امكان جلوگيري از ورود آب به مترو و پس از غرق شدن ايستگاه هاي خط 4 مترو تا ايستگاه ميدان توحيد، تازه در اين هنگام با توجه و عمل به توصيه متخصصان و اهل فن با دفن لوله هاي قطور فلزي به منظور هدايت آب در مسير اصلي كانال موافقت نمودند. حال آنكه با توجه به تخليه انواع و اقسام اشياء در كف كانال طي چندين ساعت گذشته، لوله ها بر روي حجم وسيعي از اشياع قرار گرفته و علي رغم انتقال آب در مسير اصلي كانال، حدود 20 تا 30 درصد از آب كانال همچنان از سطح زيرين لوله ها وارد خط 4 مي گرديد. 5ـ ‌به منظور ممانعت از انتقال و ورود حدود 30 درصدي آب كانال كه از محل شكستگي و زير لوله ها وارد محوطه گودبرداري شده مترو مي گرديد، اقام به انتقال آب به فضاي بسيار وسيع زيرزميني حفاري شده جهت احداث پايانه و پاركينگ قطارهاي خط 4 نمودند كه هم اكنون با درياچه عظيم زيرزميني مواجه هستند. نكته قابل توجه اينكه در طول انجام اقدامات غير معقول مذكور همواره پرسنل متخصص شركت بهره برداري غيركاربردي بودن و آثار و تبعات منفي اين اقدامات را گوشزد مي كردند ولي با عتاب و تحقير مديران شهرداري مواجه مي گرديدند. اكنون با توجه به موارد ذكرشده شما خود قضاوت كنيد كه آيا مديريت بحران جهت جلوگيري از ورود آب به مترو شايسته تقدير است يا مستحق ملامت. و در خاتمه اينكه از دستگاه هاي نظارتي و قضايي انتظار است تا با بررسي دقيق و همه جانبه، بدون توجه به فضاي سياسي حاكم بر جامعه، با مسببين و مقصرين اين حوادث برخورد و حقوق از دست رفته بيت المال را به آن بازگرداند.