به گزارش مشرق به نقل از فارس، با نگاهي گذرا به تحولات صورت گرفته در ماه‌هاي اخير و آرايش جديد شبکه‌هاي ماهواره‌اي به خوبي درمي‌يابيد که مقابله نرم با جمهوري اسلامي ايران وارد فاز جدي تري شده است؛ خصوصا اينکه هر روز که مي گذرد گزينه حمله نظامي و جنگ سخت، طرفداران خود را بيش از گذشته از دست مي دهد و تقريبا يک اجماع نسبي در بين دشمنان نظام اسلامي در به کار گيري تاکتيک‌هاي جنگ نرم عليه جمهوري اسلامي در حال شکل گيري است. بر اين اساس، شبکه‌هاي برون مرزي به عنوان نيروهاي عمل کننده در خارج از کشور در خط مقدم درگيري با دشمن محسوب مي شوند.در اين مقاله سعي مي شود جايگاه شبکه‌هاي برون مرزي سازمان صدا و سيما در جنگ نرم، مورد بازبيني و بازشناسي قرار گيرد.
در مقدمه اين بحث ضمن ارائه تعريفي از جنگ نرم ارائه نماييم چرا که هنوز در برخي از مقالات و نوشته‌ها مشاهده مي شود که برخي از نويسندگان در کاربرد عبارت‌هايي نظير جنگ نرم، عمليات رواني، قدرت نرم و حتي ديپلماسي عمومي دچار خلط مبحث شده و نتيجتا نسخه‌هاي پيشنهادي نيز به رغم مفيد بودن ، مناسبتي با صورت مسئله ندارد.
امروزه هرکجا مطلبي در مورد قدرت نرم وجنگ نرم منتشر مي شود به نوعي اشاره‌اي به جوزف ناي نيز مي شود و به نوعي تعريف جنگ نرم را به جوزف ناي، پژوهشگر برجسته آمريکايي نسبت مي دهند که شايد مهمترين دليل آن کتابي است که وي با عنوان "قدرت نرم؛ ابزاري براي موفقيت در سياست جهاني" در سال 2004 منتشر کرد. ولي به نظر مي رسد در سالهاي اخير تعاريف و تحقيقات ارزشمندتري نيز ارائه شده است که ذکر همه آنها در مجال اين نوشته نيست.
به هر تقدير از مجموع تعاريفي که در مورد جنگ نرم ارائه شده است اين گونه برمي آيد که هرگونه اقدام نرم، رواني و تبليغات رسانه اي که جامعه هدف را نشانه گرفته و بدون درگيري و استفاده از زور و اجبار جامعه هدف را به انفعال و شکست وا مي دارد جنگ نرم خوانده ميشود.
در واقع شاکله بحث جنگ نرم، تحميل اراده از طريق استيلا بر سرزمين قلب‌ها و مغز‌هاست که چگونگي و فرايند آن در فرصت مناسب تري به صورت مبسوط مورد بررسي قرار خواهد گرفت.
تنها به اين نکته اشاره مي کنم که در صورت تحقق اين هدف يعني نفوذ و رسوخ در قلب‌ها و مغزها ، دشمن با کمترين هزينه بيشترين امتيازات را از طريق دستکاري ذهنيت افراد دريافت خواهد کرد و به آساني مي‌تواند مديريت فايل‌هاي ذهني جامعه هدف را در اختيار گيرد. در اين صورت دشمن است که تصميم مي گيرد که ما چه کسي را دوست بشماريم و با چه کسي دشمن باشيم و به همين دليل است که با دقت در موضع گيري‌هاي دوستان و آشنايان متوجه ميشويم که برخي، بدون اختيار به کسي علاقه مند ميشوند که دشمن مي خواهد و با کسي دشمني مي‌ورزند که دشمن مي خواهد.
با اين مقدمه نه چندان کوتاه ولي ضروري به اين نکته مي پردازيم که از قديم الايام رسم بر اين بوده است که وقتي دو طايفه و يا دو کشور آهنگ رزم مي کردند قبل از آرايش سپاه و تدارک لشگر، از طريق جاسوسان و عوامل خود، براوردي از تعداد سپاهيان طرف مقابل، تعداد اسب‌ها و نيروي سواره نظام دشمن انجام مي دادند و سپس اقدام به آماده کردن سپاه و تسليحاتي، متناسب با توانايي‌هاي دشمن مي کردند. بر همين اساس اگر مقايسه‌اي ميان سير تغييرات کمي و کيفي شبکه‌هاي ماهواره‌اي فارسي زبان و شبکه‌هاي خبري متعلق به اردوگاه استکبار جهاني بياندازيم به نکات قابل توجهي مي‌رسيم که تا کنون کمتر در نقطه کانوني برخي‌از مسئولين قرار گرفته است.
به عنوان مثال شبکه‌هاي فارسي زباني که تا ديروز با کيفيتي نامطلوب و با ادبياتي سخيف و غير موءدبانه به فحاشي بر عليه جمهوري اسلامي مي‌پرداختند؛ امروزه چهره‌اي کاملا متفاوت از خود نشان مي دهند و با استفاده از بودجه‌اي که در اختيارشان قرار گرفته است هر آنچه را که يک خانواده از رسانه نياز دارد مهيا کرده اند.
قصد تشريح کامل تقسيم وظايفي که توسط شبکه‌هاي ماهواره‌اي انجام شده است را ندارم ولي اجمالا اشاره مي کنم که برخي از شبکه‌ها نظير شبکه فارسي وان مسئوليت ارائه سريال‌هاي خانوادگي و با مضامين دراماتيک را بر عهده گرفته است و با شيوه‌اي بسيار خطرناک بنيان‌هاي اخلاقي خانواده‌ها را در هم مي شکند؛ در کنار آن شبکه‌هايي هم به ارائه خبر و تحليل‌هاي سياسي روز مي پردازند و تعدادي از شبکه‌ها هم به پخش فيلم‌هاي فارسي با کيفيت مطلوب اختصاص داده شده‌است.
در اين بين پخش رقص و آهنگ‌هاي مختلف نيز متوليان قديمي خود را دارد که اگر نويسنده به تماشاي ماهواره متهم نشود بايد بگويم حتي آنها هم با گذشته تفات اساسي کرده و از جديد ترين کنسرت‌ها و خوانندگان امروزي استفاده مي شود.
به لحاظ کمي نيز در حال حاضر بيش از 30 شبکه فارسي زبان از آمريکا و اروپا براي ايرانيان و ديگر فارسي‌زبانان در منطقه و بيرون از آن برنامه پخش مي کنند و از طريق ميليون‌ها گيرنده ماهواره اي پيام‌هايشان را در قالب فيلم، تحليل، گزارش و خبر با بهره گيري از آخرين متدولوژي‌هاي روز دنيا براي ايجاد جذابيت‌هاي رسانه اي مي فرستند.
خانم مريم هديه لو در رابطه با سير تکاملي ماهواره‌هاي فارسي زبان معتقد است در سالهاي ابتدايي انقلاب اسلامي ايران، بيشتر شبکه‌هايي که از آن سوي مرزها به برنامه سازي با زبان فارسي مي پرداختند، اغلب داراي محتوايي بسيار ضعيف، کوچه بازاري و بعضا در پي ايجاد يا زنده کردن خاطرات براي برخي سلطنت طلبان داخلي بوده يا در نهايت به ناسزاگويي يا زير سوال بردن مداوم اصول نظام مي پرداختند.
به عبارت ديگر روش‌هاي کهنه، فرسوده و نخ نما شده، جاي خود را به رسانه‌هايي فعال تر، به روز تر و هوشمندتر داده است که خود را بسرعت، از حالتي منفعل به رسانه‌هايي تقريبا تاثيرگذار در ميان افکارعمومي منطقه تبديل کرده و به جاي پخش برنامه‌هاي رقص و آواز لس آنجلسي و حمله مداوم و بي ادبانه، ژستي کاملاژورناليستي و تحليلي به خود گرفته و سعي کردند در وادي متعارف تري متناسب با افزايش فرهنگي جامعه ايراني و فارسي زبان که نسبت به 2 دهه گذشته از سطح علمي و تحصيلي و به تبع آن فرهنگي بالاتري برخوردار شده بودند، اهداف خود را دنبال کنند و با رعايت الگو‌هاي مدرن رسانه اي روز دنيا، افکار خود را به مخاطبان القا کنند
در اين بين شبکه‌هاي برونمرزي صدا و سيما نيز که بلافاصله بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و با هدف مقابله با امپرياليسم رسانه‌اي غرب راه اندازي شدند؛ در طول سالهاي گذشته سير تطور و توسعه کمي و کيفي خود را طي کرده است به صورتي که به گفته دکترعلي دارابي معاون سازمان صدا وسيما، در حال حاضر 110 شبکه راديويي و تلويزيوني در معاونت برونمرزي صدا و سيما به 32 زبان مختلف برنامه‌هايي را پخش ميکنند و از آنجا که بسياري از کشورهاي اروپايي و آمريکايي به زبان اسپانيايي صحبت ميکنند آموزش نيروهايي براي ساخت برنامه‌هايي به زبان اسپانيايي نيز در برنامه‌هاي اين سازمان قرار گرفته است.
بنابر اين شرايط فعلي به گونه‌اي رقم خورده است که صدا و تصوير جمهوري اسلامي ايران توسط نيروهاي پرتوان و زحمت کش معاونت برونمرزي سازمان صدا و سيما از طريق شبکه‌هاي ماهواره‌اي متعدد از جمله جام جم 1 و 2 ، 3 شبکه خبري العالم ، پرس تي وي، الکوثر و سحر به زبان‌هاي مختلف در دنيا پخش مي شود و توانسته است مخاطبين زيادي را با مباني فکري و اعتقادي جمهوري اسلامي آشنا کند.
از سوي ديگر، رويکرد اطلاع رساني اينترنتي شبکه‌هاي تلويزيوني نيز با جديت پيگيري ميشود و موجب ارتقاي سطح روابط اين رسانه‌ها با مخاطبين شده است به طوري که هم اکنون ، حجم گسترده‌اي از مخاطبان از طريق سايت هاي اينترنتي اين شبکه ها و نشاني پست الکترونيکي با مسئولان و دست اندرکاران برنامه‌ها ارتباط برقرار ميکنند.
درميان شبکه‌هاي برونمرزي دو شبکه پرس تي وي و العالم با انعکاس رويدادهاي خبري جايگاه ويژه‌اي را در مقابله با جنگ نرم و هژموني رسانه‌اي غرب برعهده دارند.
در اين بخش شايد اين سوال مطرح شود که شبکه‌هاي خبري برونمرزي نظير العالم و پرس تي وي چه نقشي در مقابله با جنگ نرم ايفا مي کنند؟
براي پاسخ گويي به‌اين پرسش لازم است به اين نکته اشاره کنيم که چهار کشور کليدي، ايران، عربستان، مصر و ترکيه همواره جزء اهداف جنگ نرم در خاورميانه محسوب مي شدند . هدف از جنگ نرم عليه اين چهار کشور مهم در منطقه ايجاد حاکميت غيرديني و ضد اسلامي در اين کشور‌ها بوده است.در واقع مهمترين دليل غرب براي هجمه‌هاي تبليغاتي حذف اسلام ناب محمدي (ص) و ايجاد يک اسلام آمريکايي در نظام سياسي اين چهار کشور مهم و حياتي است.
مضاف بر اين که منطقه خاورميانه با انبوهي از فرصت‌ها و تهديدها همواره مطمع نظر کشورهاي غربي بوده و همواره رقابتي تنگا تنگ ميان کشورهاي استعمار گر در اين منطقه در جريان بوده است به طوري که هر يک از قدرتهاي بزرگ سعي کرده اند در گذر زمان، ميزاني از سلطه و نفوذ را در اين منطقه حفظ کنند.
براي روشن تر شدن موضوع به اين نکته اشاره مي کنيم که در زمان وقوع يک حادثه يا رويداد سياسي هر خبرنگار و شبکه‌اي که بتواند اولين گزارشها و اخبار را منعکس نمايد اين شانس را خواهد داشت که زاويه ديد مخاطبين را مطابق با منويات خود تنظيم وکنترل نمايد.
بنابراين در زمان حاکميت رسانه‌اي BBC و CNN ودر شرايطي که خبرگزاري‌ها و شبکه‌هاي ماهواره‌هاي وابسته به اردوگاه غرب به صورت بلا منازع به فعاليت مي پرداختند ؛ميتوانستند به راحتي ذهنيت جوامع انساني را مطابق با ميل خود مهندسي نمايند. در اين رابطه مثال‌هاي فراواني وجود دارد که تنها به يک مورد آن اشاره مي کنيم زماني که "محمد الدوره " کودک فلسطيني مظلوم فلسطيني به دست مزدوران رژيم اشغالگر به شهادت رسيد کساني که اين خبر را از خبرگزاري‌هاي وابسته به رژيم صهيونيستي دريافت کردند براين باور بودند که محمد الدوره توسط نيروهاي فلسطيني مورد اصابت گلوله قرار گرفته است و صحنه درگيري نيز طوري نمايش داده شد که مؤيد همين مطلب بود ؛ در مقابل کساني که از دوربين حزب ا… لبنان و شبکه‌هاي بي طرف، صحنه را مشاهده کردند کوچکترين ترديدي به خود راه ندادند که اين کودک بيگناه توسط سربازان اسرائيلي مورد هدف قرار گرفته است.
به اين ترتيب ميتوانيم ضرورت توسعه کمي و کيفي شبکه‌هاي برونمرزي را در مقابله با جنگ نرم بيش از گذشته لمس نماييم و در کنار آن به خوبي ميتوانيم دلايل خصومت‌ها و کينه ورزي‌هاي دشمن را در مقابله با شبکه‌هاي برونمرزي درک نماييم.
تغيير استراتژي از دفاع به حمله
لزوم تغيير استراتژي دفاعي به استراتژي حمله از مواردي است که ضرورت آن توسط متوليان و فرماندهان جنگ نرم به خوبي احساس شده است. در اين رابطه سونتزو که از آن به عنوان استاد جنگ‌هاي کلاسيک ياد مي کنند به صراحت معتقد است بهترين دفاع، در مقابل دشمن، حمله است. به عبارت ساده تر ، به جاي اينکه منتظر باشيم که دشمن ضربه‌اي وارد کند و ما به فکر چاره و درمان خسارت‌ها بيافتيم لازم است که بي امان بر تفکرات و درونمايه‌هاي فکري طرف مقابل بتازيم و تنها در اين شرايط است که ميدان مبارزه شکل منصفانه تري به خود مي گيرد. بر همين اساس هدف نظام جمهوري اسلامي از راه اندازي و گسترش شبکه‌هاي برونمرزي دقيقا ناظر بر حمله بي امان در عرصه‌هاي گوناگون خبري و اطلاعاتي است.
بر همين اساس است که در ماه‌هاي اخير مقارن با راه اندازي شبکه‌هاي فارسي زبان و تلاش مضاعف دشمن در جنگ رسانه‌اي، شاهد فعاليت‌هاي قابل توجهي در حوزه برونمرزي نيز هستيم که از آن جمله مي توان به راه اندازي سايت‌هاي راديويي اينترنتي "اسلام" به زبان‌هاي انگليسي، آلماني، روسي و ايتاليايي وهمچنين تدارک براي راه اندازي شبکه فيلم و سريال عربي با عنوان Ifilm را نام برد
شايان ذکر است همانطور که در تعريف جنگ نرم اشاره شد درونمايه و ماهيت بحث جنگ نرم تلاش براي تاثير گذاري و اقناع فکري مخاطب مي باشد و طبيعي است براي رسيدن به اين مقصود مديران شبکه‌هاي برونمرزي لازم است همه عناصر و شاخصه‌هاي لازم براي تاثير گذاري بر مخاطب را مد نظر داشته باشند.
در پايان به اين نکته اشاره مي کنيم که همانگونه که در ضرب المثل‌هاي عاميانه شنيده‌ايد؛ در شرايط جنگي به کسي حلوا تعارف نمي کنند و از آنجاييکه جنگ نرم نيز از حيث وجود انگيزه‌هاي دشمني و خصومت دست کمي از جنگ سخت ندارد، جمهوري اسلامي و به تبع آن متوليان رسانه‌اي نيز بايستي امادگي لازم را براي مقابله با هرگونه اقدام خصمانه دشمن داشته باشند کما اينکه در سنوات گذشته نيز شاهد توقف پخش سبکه سحر و قطع پخش شبکه العالم توسط ماهواره نايل ست و عرب ست بوده‌ايم.
