سرویس جهان مشرق - در طول سال‌های گذشته ترکیه به‌عنوان متحد استراتژیک آمریکا و اروپا در منطقه حضور پررنگی داشته و اساس رابطه ترک‌ها با امریکا و اتحادیه اروپا بر پایه منافع مشترک طراحی‌شده است. ترکیه با تکیه‌بر همین اساس توانسته با حمایت آمریکا ، نفوذ و پیشرفت اقتصادی قابل‌ملاحظه‌ای در بازارهای منطقه خاورمیانه و کشورهای حوزه قفقاز داشته باشد. لیکن اقدامات اتحادیه اروپا در این اواخر علیه ترکیه و رزمایش ناتو به تیرگی دوباره روابط ترکیه با غرب انجامید است. ترکیه از رفتار و اقدامات آمریکا و اتحادیه اروپا به خاطر برآورده نکردن توقعات ترکیه ،حمایت آمریکا از گروهای مسلح کرد ، عدم تمدید دوباره استقرار سیستم دفاع موشکی ناتو در شرق این کشور، به تعویق انداختن عضویت ترکیه در پیوستن به اتحادیه اروپا برای مدت یک سال دیگر، انتقاد شدید اتحادیه اروپا از تغییر قانون اساسی در ترکیه و نقض گسترده حقوق بشر ، ناامید و ناراحت شده است.
ترکیه با نگرشی مجدد در روابط خارجی ، سعی دارد تا روابط خود را بر اساس یک رویکرد منطقه‌ای بازنویسی کند. رویکردی مثبت نسبت به کشورهای همسایه خود که در این همگرایی روسیه نقش اصلی و محوری را دارد. این رویکرد باعث شده ترکیه در مدت کوتاهی به جایگاه واقعی خود در منطقه دست پیدا بکند و در حوزه‌های امنیتی و سیاسی نیز بتواند به موفقیت‌های زیادی برسد.
در ادامه رفتارهای ضد ترکیه‌ای غربی‌ها ، نظامیان اروپایی ناتو در آخرین روز رزمایش خود تصاویری از رجب طیب اردوغان و مصطفی کمال آتاتورک بنیان‌گذار جمهوری فعلی را به‌عنوان سیبل تیراندازی استفاده کرده و جملاتی توهین‌آمیز علیه اردوغان در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند. اردوغان عذرخواهی ناتو برای استفاده از عکس وی به‌عنوان سیبل تیراندازی در رزمایش ناتو را نپذیرفت و گفت چنین رفتار توهین‌آمیزی قابل‌بخشش نیست.
خبرگزاری آناتولی ترکیه در گزارشی خبری بعدازاین اتفاق نوشت : رجب طیب اردوغان، رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس‌جمهور ترکیه طی سخنانی در نشست فراگیر روسای استان‌های ترکیه در مرکز این حزب در آنکارا گفت: «دیروز در جریان رزمایش ناتو در نروژ، از تصویر آتاتورک و نام من به‌عنوان سیبل تیراندازی استفاده‌شده است. رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح و وزیر امور اتحادیه اروپایی ترکیه که عازم کانادا بودند این موضوع را اطلاع دادند و گفتند ۴۰ نفر از نیروهای ما هم در این رزمایش حضور دارند که ما آن‌ها را از رزمایش خارج کردیم. واکنش آن‌ها را تائید کردم و گفتم حتی اگر آن تابلوها را جمع هم کردند سربازان را ازآنجا خارج کنید. چنین اتحادی ممکن نیست.»
وی ضمن انتقاد از همکاری آمریکا با گروه‌های تروریستی در سوریه به بهانه مبارزه با داعش تصریح کرد: «عدم پایبندی آمریکا به بخش عظیم وعده‌های خود که از آغاز بحران سوریه داده بود، باعث ناامیدی ما شده است. اکنون در عفرین نیز نمی‌خواهیم فریب این وعده‌ها را بخوریم. بسیاری از مشکلاتی که می‌توانستیم در راستای روابط با متحد خود به‌راحتی حل کنیم، توسط آمریکا به بن‌بست رسیده‌اند. در رقه، منبج و دیرالزور نیز چنین شده است.»
اردوغان افزود: «اکنون ما باید عفرین را از پ.ی.د / ی.پ.گ پاک‌سازی کنیم. ما به‌عنوان نیروی حاکم به‌ویژه در نقاطی در ادلب حضور خواهیم داشت. به این امر مجبوریم. اگر ما در آنجا به‌عنوان نیروی حاکم حضور نیابیم گروه‌های تروریستی مختلف قصد اشغال آن را خواهند داشت.»
رئیس‌جمهور ترکیه بیان کرد: «بهترین پاسخ برای کسانی که می‌خواهند ترکیه را درزمینه اقتصاد تحت‌فشار قرار دهند، تولید است. بدون تردید در سال ۲۰۱۸ به نظم مالی موجود ادامه خواهیم داد.»
اختلاف‌نظر ترکیه و آمریکا بر سر مسئله اقلیم کردستان عراق یکی دیگر از محورهای اختلافات فعلی و سابق است . اگر به‌صورت گذرا به اقدامات ترکیه در منطقه و نحوه برخورد آمریکا با این سیاست‌ها و اظهار بی‌اعتنایی نسبت به سیاست‌های آنکارا دقت کنیم می‌بینیم که اردوغان با سرمایه‌گذاری و حمایت‌هایی (لابی‌گری) که روی پیروزی ترامپ در آمریکا انجام داده بود توقع داشت با پیروزی ترامپ بخشی از سیاست‌ها و منافع ترکیه در منطقه تأمین شود، ولی الآن شاهد آن هستیم که ترامپ برخلاف انتظار اردوغان عمل می‌کند.
ترکیه پس‌ازاینکه با امریکا و اروپا نتوانست به خواسته‌های خود در منطقه دست پیدا بکند، اتحاد با روسیه را جایگزین سیاست‌های راهبردی ترکیه که همواره آرزوی ترک‌ها بوده (یعنی پیوستن به اتحادیه اروپا) کرد که خبر توافق ترکیه با روسیه برای خرید سیستم پیشرفته دفاع موشکی حاکی از چرخشی بزرگ از غرب به شرق بود.
پوتین اولین رهبری بود که به وقوع کودتا در ترکیه واکنش منفی نشان داد. پس‌ازاین کودتای شکست‌خورده ، تمایلات اسلام‌گرایانه موجب گسترش اعتراضات از سوی طبقه‌های مختلف ترکیه علیه غرب گردید و باعث شد تا سیاست نزدیکی روابط با روسیه در دستور کار وزارت خارجه این کشور قرار بگیرد. اردوغان هیچ دغدغه‌ای برای دور شدن از روی‌ای ترک‌ها ( یعنی پیوستن به اتحادیه اروپا) ندارد. او این فرصت به وجود آمده را بهترین موقعیت ممکن برای قبولاندن این مطلب که ترک‌های ترکیه و مردمان اروپا داری هویت کاملاً متفاوت هستند می‌داند. او مانع‌تراشی کشورهای اروپای را در ارتباط با اسلامی بودن ترکیه ، یک فرصت مناسب در راستای ارتقای قدرتش در جامعه ترکیه برشمرده و از آن به‌عنوان یک فرصت برای بازگشت جامعه ترکیه به هویت عثمانی استفاده می‌کند. گفتن این مسئله هم دور از لطف نیست که اردوغان تابه‌حال در هیچ انتخاباتی از سال ۲۰۰۲شکست نخورده است و همواره جریان انتخابات را طوری مهندسی کرده است که به نفع او و حزب عدالت و توسعه تمام بشود.
تلاش‌های اردوغان برای القای حس دفاع از سکولاریسم و دموکراسی هرگز به‌اندازه دفاع از اسلام به‌عنوان منشأ هویت نظام اجتماعی ترکیه قوی نبوده است. بسیاری از مردم ترکیه به این باور رسیده‌اند که آمریکا در کودتا دست داشته است. آزاد بودن فتح‌الله گولن در پنسیلوانیا و امتناع آمریکا از استرداد وی، باعث تقویت این نوع تفکر در جامعه ترک‌ها گردیده است.
روسیه و دولت پوتین افزایش احساسات ضدآمریکایی و ضد اروپایی از جانب اکثریت جامعه ترک و حامیان اردوغان را یک فرصت مناسب و فوق‌العاده برای خود می‌بیند تا با کمک آن در بدنه و ساختار ناتو شکاف ایجاد بکند. تعلل اروپا در واکنش نشان دادن به کودتا خشم ترک‌ها را برانگیخت. در جریان کودتا روسیه با آینده‌نگری بهتری به نسبت اروپا و امریکا عمل کرد. کودتای نافرجام ترکیه باعث شد تا نزدیکان اردوغان به روسیه بیشتر گرایش پیدا کنند و اهمیت بیشتری به نسبت گذشته برای روس‌ها قائل شوند.
انتقاد شدید کشورهای اروپایی از اردوغان برای سرکوب متهمان کودتا ، باعث شدت گرفتن تمایلات غرب ستیزانه شده است.با توجه به تنش‌های فزاینده روسیه با غرب، برخی معتقدند که بعید است پوتین حاضر باشد این فرصت را برای دور کردن ترکیه از غرب از دست بدهد. البته پوتین بااحتیاط به اردوغان می‌نگرد و بعید است به وی اعتماد کامل داشته باشد.
در کل این فرصت جدیدی برای هر دو کشور روسیه و ترکیه است که آینده این روابط بستگی به نوع نگرش وبر قراری ارتباط آن‌ها با یکدیگر و حتی کشورهای منطقه دارد. ترک‌ها و روس‌ها هر دو منافع مشترک و غیرمشترک کوتاه‌مدت و بلندمدت زیادی در منطقه دارند و هرکدام از دید و منظر خود به این همگرایی می‌نگرند. آینده این نزدیکی و همگرایی منطقه‌ای به متغیرهای فراوانی بستگی دارد. ظاهراً فضا فعلاً برای آغاز ،گسترش و پیشرفت هرچه بیشتر این همکاری و همگرای ترک‌ها با روسیه با توجه به اوضاع و سیاست ایالات‌متحده امریکا و اتحادیه اروپا بسیار مناسب است. روس‌ها هم مدت‌ها منتظر به وجود آمدن یک چنین تنشی در مناسبات آمریکا ،اروپا و ترکیه بودند و این همان فرصت مناسب برای روسیه است. پس روسیه تمام توان و پتانسیل سیاسی و اقتصادی خود را به کار خواهد بست تا بهترین بهره‌وری را از این فرصت به وجود آمده ببرد.