کد خبر 415925
تاریخ انتشار: ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۴ - ۱۹:۰۸

در آستانه اجرایی شدن برنامه ششم توسعه هنوز هستند طرح‌هایی که از دو برنامه پنج ساله تدوین شده کشور اجرایی نشده‌اند، یکی از این برنامه‌ها طرح پزشک خانواده یا نظام ارجاع است.

به گزارش مشرق، در آستانه اجرایی شدن برنامه ششم توسعه هنوز هستند طرح‌هایی که از دو برنامه پنج ساله تدوین شده کشور اجرایی نشده‌اند، یکی از این برنامه‌ها طرح پزشک خانواده یا نظام ارجاع است که از برنامه چهارم توسعه تاکنون تنها به صورت مقدماتی در سه استان اجرا شد اما هنوز آنطور که در برنامه پنجم توسعه گفته شده، فراگیر نشده است.

 

مروری بر سرگذشت پزشک خانواده


نظام ارجاع یا طرح پزشک خانواده از سال 84 با توافقات صورت گرفته بین مجلس و دولت در روستاهای سراسر کشور به اجرا درآمد و پس از گذشت 5 سال در 23 بهمن سال 1389 این طرح به صورت آزمایشی برای شهرهایی با جمعیتی کمتر از 50 هزار نفر در چهار استان خوزستان، سیستان و بلوچستان و چهارمحال و ‌بختیاری و کردستان به اجرا در آمد و طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته باید تا پایان برنامه پنجم توسعه در تمام نقاط کشور همه‌گیر می‌شد.
اما برای پیمودن این مسیر طولانی، تجربیات استان‌هایی که به صورت آزمایشی برگزیده شدند می‌توانست راه را هموار کند بر همین اساس با مسئولان و مجریان طرح در سه استان پزشک خانواده شهری و یک استان که پیشگام در ارائه خدمات پزشک خانواده روستائیان است هم کلام شدیم تا با مزایا و معایب طرح بیشتر آشنا شویم.

 

الزام قانونی فراگیر شدن طرح


در قانون برنامه پنجم توسعه توجه خاصی به پیگیری نظام ارجاع یا همان پزشک خانواده شده است، طرحی که تا اتمام برنامه پنجم باید فراگیر شود هر چند که شهریاری نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اجرای این طرح به صورت کلان را تا پایان برنامه پنجم متصور نیست.
اما قانون به توسعه نظام ارجاع و گسترش آن حتی در شهرهای بزرگ و پایتخت توجه کرده است، چیزی که بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا نیز از آن بهره گرفته و هزینه درمان را کاهش و سرعت درمان را افزایش داده‌اند.

 

مشکلات قانونی


در این‌باره اما حقوقدانان معتقدند که طرح پزشک خانواده مانند دیگر طرح‌های حمایتی از برخی اقشار از حمایت کافی قانونگذار برخوردار نبود است.
دکتر صابری در این‌باره می‌گوید: اصل طرح قابل تامل و البته عالی است اما اینکه طرح با چه بودجه‌ای و با چه توجهی روبرو است مطلبی است که باید درباره آن تحقیق کرد.
وی معتقد است که اکثر طرح‌های حمایتی از اقشار آسیب‌پذیر از ضمانت اجرای کافی برخوردار نیستند. در همین زمینه می‌گوید که طرح پزشک خانواده طرحی کلان است و در خوشبینانه ترین حالت هم با توجه به وضع موجود نمی‌توان تصور کرد که تا پایان برنامه پنجم همگانی شود، اما امیدوارم با رفع موانع موجود و البته نگاه بازنگر قانونگذار برای به‌ وجود آوردن ضمانت اجرایی این اتفاق رخ دهد چرا که این طرح هزینه درمان را در کشور کاهش و البته سرعت مداوا را بالا می‌برد چیزی که جامعه امروز به آن احتیاج دارد. اما مشکلات اجرایی این طرح در چهار استانی که به صورت پایلوت از سال 1389 برگزیده شدند نیز قابل بررسی است که در بخش بعدی به آنها به صورت جداگانه رسیدگی می‌شود.

 

بزرگترین مشکل در عقد قرارداد با بیمه‌هاست


استان چهارمحال‌ و بختیاری یکی از استان‌هایی است که طرح نظام ارجاع در آن به صورت آزمایشی به اجرا درآمده، یکی از پزشکانی که در این استان کار پزشک خانواده کرده با اشاره به اینکه نمی‌خواهد نامش عنوان شود دراین‌باره با تأکید بر اینکه طرح با استقبال خوبی در سراسر استان روبرو شده، می‌گوید: نظام ارجاع در صورت اجرای کامل می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های درمان خانوارها شده و حتی نظام دارویی کشور را نیز اصلاح کند، همچنین راه کار مناسبی برای رعایت عدالت نسبی در توزیع خدمات درمانی کشور باشد.
وی اشاره می‌کند که در طول همین اقدامات اولیه اطلاعات بسیار مناسبی به بیماران منتقل شده است، مثلاً بسیاری از بیماران دیابتی از این‌که در حین کنترل بیماری باید به صورت مرتب از ناحیه چشم، کلیه، پوست و امثال این‌ها مورد معاینه قرار بگیرند بی‌خبر بودند که پزشکان خانواده اطلاعات لازم را در این زمینه در اختیار آنان قرار دادند.
وی با اشاره به این نکته که همزمان با اجرای طرح، جامعه نیاز به اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی دارد، تصریح کرد: در بسیاری از خانواده‌ها هنوز این نکته جانیفتاده که برای درمان سرماخوردگی ابتدا به یک پزشک عمومی مراجعه و با تأیید او به متخصص مراجعه کنند، درواقع دفترچه بیمه‌های فعلی حکم چک سفید امضا را در دستان مردم ایفا می‌کنند که با اصلاح دفترچه‌ها در نظام ارجاع این مشکل مرتفع می‌شود.

 

طرح فعلا اختیاری است


یکی دیگر از پزشکان خانواده‌ای که در استان چهارمحال و بختیاری مشغول به فعالیت است درباره طرح نظام جامع است در اینباره می‌گوید که طرح به صورت رسمی و در بخش شهری آغاز شده و تا کنون به صورت اختیاری در حال اجراست. وی ادامه می‌دهد تقریبا می‌توان ادعا کرد هیچ کارشناسی منکر مزایایی که این طرح برای جامعه و خانواده‌ها دارد نمی شود. تنها مشکل مالی پزشکان همچنان وجود دارد.

 

لندن هم طرح پزشک خانواده دارد


معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی خوزستان درباره طرح نظام ارجاع که در این استان به صورت آزمایشی اجرا می‌شود، ادامه می‌دهد: قطعا در بلند مدت شاهد اثرات مثبتی که در نظام سلامت کشور و کاهش هزینه خانوارها دارد، خواهیم بود. وی می‌گوید: با وجودی که برای اجرای طرح حدود 40 پزشک نیاز داشتیم و تنها 32 پزشک در ابتدای امر با ما همکاری کردند اما توانستیم طرح را در 6 شهرستان اجرا و بیش از 50 درصد خانواده‌ها را در برنامه سلامت ایرانیان تعریف کرده ایم اما باز هم برای بهتر شدن تلاش لازم را انجام می‌دهیم.
این مسئول گفت: به دلیل اینکه خوزستان از لحاظ نظام سلامت در بین مناطق محروم قرار داشته و منهای شهر اهواز باقی شهرها و شهرستان‌ها با کمبود پزشک و متخصص مواجه بودند، مردم استقبال خوبی از اجرای طرح پزشک خانواده داشته و تا کنون یک مورد هم درباره ممانعت افراد از اجرای این طرح نداشتیم.
وی با اشاره به این که با دمای 60 درجه استان در تابستان‌ها کمتر پزشکی حاضر می‌شود که در شهرستان‌های این استان محروم خدمت کند، به این نکته هم اشاره می‌کند که با اجرای کامل طرح نظام ارجاع به رعایت عدالت در سلامت کشور نزدیک شده و مسلما در آینده مزیت‌های آن را به وضوح مشاهده خواهیم کرد.
وی گفت: در بسیاری از کشورهای اروپایی این طرح اجرا می‌شود و حتی درپایتخت‌های کشورها (مثلا لندن) هیچ فردی بدون مراجعه به پزشک عمومی به پزشک متخصص مراجعه نمی‌کند، اما متاسفانه در برخی از استان‌های کشورمان افراد مراجعه به متخصص برای یک سرماخوردگی ساده را کلاس می‌دانند.

 

مشکلات فرهنگی عمده‌ترین مشکل


یکی از پزشکان خانواده‌ای که در منطقه روستایی چند سالی است مسئولیت جمع آوری پرونده الکترونیک 5 هزار نفری را که به او سپرده‌اند، درباره مشکلات این طرح می‌گوید که در منطقه روستایی مشکلات فرهنگی اهالی و نوع توجه آنها به سلامت خود مهم ترین مشکل محسوب می‌شود که از چند سال قبل با آموزش بهداشت فردی و صحبت با آنها مشکلات در حال رفع شدن است. وی ادامه می‌دهد: پس از این مشکل پرداخت نشدن حقوق تیم سلامت در موعد مقرر از مشکلات بعدی ما است که با عنایت دانشگاه علوم پزشکی امید به مرتفع شدن آن را داریم. یکی دیگر از معضلات تعداد بالای افراد تحت تکفل هر پزشک است.
درحالی که طبق استاندارد جهانی هر پزشک خانواده باید وضعیت 2500 تا 3000 نفر را رصد کند در استان خوزستان به دلیل کمبود نیرو تعداد بیشتری در این طرح به پزشک خانواده تحویل داده می‌شود، به شخصه مامور بررسی 4750 نفر در روستای «عبدالله عموری» هستم و با وجود قول‌های مساعدی که مسئولین در رابطه با برطرف کردن مشکلات ادامه تحصیل پزشکان طرح جامع دادند هنوز این مشکل به قوت خود باقی است.
بختیاری اظهار کرد: قبلا در کهگیلویه و بویراحمد مطب داشتم و با ویزیت بیماران ماهانه حدود 5 میلیون درآمد کسب می‌کردم اما با شنیدن این نکته از بیمارانم که برای مراجعه به مطب مجبور به فروش لوازم خانه می‌شدند بسیار ناراحت شده و عذاب می‌کشیدم اما در حال حاضر این طرح امکان دسترسی آسان به پزشک را با کمترین هزینه برای روستاییان فراهم کرده و الان از طبابت کردن در مناطق محروم احساس رضایت می‌کنم.
بختیاری خاطر‌نشان کرد: در نهایت معتقدم با ادامه طرح و همگانی شدن آن امکان رعایت عدالت در نظام سلامت کشور به وجود می‌آید. در صورتی که برای پزشکانی که داوطلبانه حاضر می‌شوند در روستا‌ها همکاری کنند حداقل امکاناتی که قبلا قول داده بودند مانند امکان ادامه تحصیل فراهم شود.

 

با تبلیغات مشکل فرهنگی برطرف می‌شود


یکی از به‌ورزان منطقه روستایی خوزستان که چند سالی است سابقه فعالیت در طرح نظام ارجاع را در منطقه روستایی دارد می‌گوید که از 5 سال قبل که طرح آغاز شد با مشکلات فرهنگی عدیده ای روبرو بودیم که به مرور حل شده و باقی مشکلات هم با تبلیغات قطعا حل می‌شود. این طرح برای ارتقای سطح کیفی سلامت افراد جامعه علی‌الخصوص افرادی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند بسیار مناسب است و می‌تواند به رعایت عدالت در سطح جامعه کمک کند.
ظهیری با اشاره به این نکته که تاکنون استقبال مردم روستا از این طرح مناسب بوده خاطر‌نشان می‌کند: با معاینه مرتب افراد می‌توان ضمن بالا بردن سطح سلامت جامعه و طول عمر افراد جلوی پیشرفت بسیاری از بیماری‌هایی که به صورت نهفته در بدن افراد وجود دارد شناسایی و کنترل کرد.

 

کمبود داروخانه‌های بهداشت


خانم کدخدایی یکی از پزشکان خانواده‌ای است که در مرکز درمانی بهداشتی ژاله‌ای از توابع زابل در استان سیستان و بلوچستان مشغول به فعالیت است، او درباره مشکلاتی که در مدت خدمتش تحت عنوان پزشک خانواده در روستا با آن روبه رو بوده گفت: مشکل اساسی ما محدودیت در اقلام دارویی و کمبود تعداد خانه‌های بهداشت است.
نسرین کدخدایی ادامه داد: هر چه از ابتدای کار پزشک خانواده می‌گذشت شاهد استقبال بیشتری از مردم از این طرح بودیم و رفته رفته مشکلات فرهنگی که در ابتدای امر با آن مواجه بودیم مرتفع شد.اما هنوز هم عده کمی وجود دارند که مسیر قبلی درمانی را بهتر دانسته و در طرح شرکت نمی کنند.
وی با اشاره به افزایش تعداد نفرات تحت پوشش خود از 4هزار نفر به 5120 نفر خاطر نشان کرد: با این تعداد که در اختیار هر پزشک قرار گرفته برای معاینه سالیانه و تشکیل پرونده با مشکلات فراوان و کمبود زمان مواجه می‌شویم.

 

برای جذب پزشک مشکل داریم


یکی از مسئولان در شهرستان دیوان‌دره از توابع استان کردستان درباره اجرای طرح در روستاهای استان کردستان معتقد است که با وجودی که بالاترین دستمزد و بهترین پرداخت را به پزشکان شرکت‌کننده در نظام ارجاع داشته‌اند اما از ثبات خوبی در جذب پزشک برخوردار نبوده و اکثر آنها بعد از 2 سال از استان می‌روند. وی ادامه می‌‌دهد: اکثر پزشکان عمومی به فکر ادامه تحصیل و ارتقای شغلی بوده یا به فکر کار در کلان‌شهرها هستند به همین دلیل نگه داشتن آنها حتی با پرداخت هزینه‌های نسبتا خوب هم امکان‌پذیر نیست و این علت اصلی بی‌ثباتی در بین تعداد پزشکان طرح در هر سال است.
وی می‌گوید که به دلیل بودن قانونی تحت عنوان سقف درآمد برای هر پزشک در اروپا، دستمزد پزشکان در شهرهای مختلف تفاوت چندانی ندارد اما در کشور به دلیل تفاوت فاحش در کسب درآمد همه اقشار جامعه حضور در کلان شهرها را ترجیح می‌دهند البته یکی دیگر از دلایل زندگی سخت و کمبود امکانات است، برای همین است که در روستاها با کمبود پزشک خانواده مواجه هستیم.

منبع: سیاست روز