گروه اجتماعی مشرق- ال‌نینو (به اسپانیایی: El Niño) یکی از چرخه‌های مشهور آب و هوایی جهان است که هر ۲ تا ۷ سال یک‌بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای سراسر سیّاره زمین می‌شود. از جمله این ناهنجاری‌ها می‌توان به سیلاب‌های ناگهانی، خشک‌سالی و قحطی اشاره کرد.

اما ماجرای بحث‌ها و نظرها درباره ورود این پدیده به ایران از زمانی آغاز شد که اداره ملی اقیانوس‌شناسی و هواشناسی آمریکا در خبری اعلام کرد، ال‌نینو در حال شکل‌گیری در قوی‌ترین حالت خود از سال 1950 میلادی یعنی زمان پیدایش آن تاکنون است. "مایک هالپرت"، معاون مرکز پیش بینی آب و هوا آمریکا می‌گوید: ال‌نینو قوی‌تر از همیشه در راه است و تاثیرات عظیمی بر شرایط دمایی زمستان امسال در سراسر جهان خواهد داشت. نمودارهای دمایی حاکی از آن است که در فصل سرما شاهد جریان‌های برفی خواهیم بود. با این حال، فرکانس، تعداد و شدت این سوانح طبیعی را نمی‌توان در زمان‌بندی فصلی تعیین کرد. پدیده ال‌نینو نوسانات متضاد آب و هوایی را در سراسر جهان بروز خواهد داد و ایران و کشورهای همسایه در منطقه از این قاعده مستثنی نیستند.

"عمر بادور"، دانشمند سازمان جهانی هواشناسی (WMO) نیز گفته است: در حالی که پیش‌بینی دقیق ناپایداری‌ها و ناهنجاری‌های آب و هوایی، پیش از فرا رسیدن فصل سرما بسیار دشوار است، آب و هوای غیر معمول زمستان پیش‌رو در کشورهای خاورمیانه تعجب‌آور نخواهد بود.

نامه وزارت نیرو

در نامه‌ای که یک نسخه آن را یکی از مقامات مسئول وزارت نیرو منتشر کرده، آمده است: طبق گزارش‌‌های واصله در فصول پاییز و زمستان پیش‌رو (به ویژه در ماه‌های مهر و آبان) به دلیل بروز النینوی قوی -بروز پدیده قوی آب و هوایی- احتمال وقوع زمستان بسیار سرد و بارش‌های زیاد در ایران وجود دارد.

در این نامه آمده است: در این صورت احتمال روی‌آوردن مردم به گرمایش توسط برق افزایش می‌یابد. (مشابه زمستان 86) لذا ضروری است اقدامات زیر به عمل آید و سایر تدابیر لازم به کار گرفته شود:

1. پیش‌بینی ذخیره سوخت مایع کافی در نیروگاه‌ها که در صورت افزایش مصرف گاز طبیعی در سایر بخش‌ها و کاهش تأمین گاز طبیعی برای نیروگاه‌ها بتوان تداوم تولید نیروگاه‌ها را تضمین کرد.

2. پیش‌بینی توان تولید لازم در برنامه تعمیرات سالانه نیروگاه‌ها در فصول سرد.

غوغا در شبکه‌های اجتماعی

نامه هشدار آمیز وزیر نیرو به زیرمجموعه خود و پس از آن اعلام خبر آماده‌باش سازمان‌هایی چون هلال احمر و مدیریت بحران و حتی گردآوری آذوقه و اقلام ضروری در انبارها، بعد از انتشار در فضای خبری با موجی از واکنش‌های عمومی مردم در فضای مجازی روبرو شد.

شبکه‌های اجتماعی که امروزه به جایی برای فوران شایعات تبدیل شده‌اند با یافتن بهانه خوبی چون نامه هشدارآمیز وزیر نیرو بلافاصله بر آتش نگرانی عمومی افزودند. آتش نگرانی‌های اجتماعی از آنچه که در پاییز و زمستان سال جاری در انتظار کشور است زمانی شدت یافت که رسانه‌ها از واکنش منفی سازمان هواشناسی ایران خبر دادند.

واکنش سازمان هواشناسی ایران

در واکنش به این اخبار، سازمان هواشناسی در گزارشی تقریبا تخصصی و برای جلوگیری از برداشت‌های اشتباه، گفت: «مطابق پیش بینی فصلی این مرکز، برای پاییز امسال با توجه به اثر ال‌نینو، بارش با آغازی زودتر از فصل و با گرایش به نرمال یا بیش از نرمال پیش‌بینی شده است. همچنین میانگین حدود یک درجه بیش از نرمال 50 ساله برآورد شده است که با توجه به روند افزایش چند دهه اخیر، انحراف چندانی از دمای فصل ندارد. برای زمستان امسال نیز انتظار می‌رود که بارش نرمال با گرایش جزئی به کمتر از نرمال باشد و دمای هوا بویژه در نیمه دوم زمستان تا 1/5 درجه بیش از نرمال پیش‌بینی شده است.»

محتوای گزارش سازمان هواشناسی یعنی دقیقا عکس آنچه که دانشمندان غربی می‌گویند و این در حالی است که تاثیرات دقیق ال‌نینو را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. آنتونی فارنل، هواشناس ارشد جهانی، می‌گوید: درست همانند دو دانه برفی، ال نینو نیز شباهتی به گونه های دیگر خود ندارد.

رئیس سازمان هواشناسی نیز اخیرا به صراحت گفته است: آمدن انسو یا ال‌نینو به ایران یک حرف غیر علمی بوده و امکان‌پذیر نیست

اعتماد مردم به دستگاه‌ها، قربانی عدم هماهنگی

گذشته از سرد بودن یا نبودن و پربارش یا کم‌بارش بودن ماه‌های سرد پیش رو، چند مسئله باعث از دست رفتن اعتماد مردم به دستگاه‌های اجرایی کشور و نمایان شدن عدم هماهنگی میان ارگان‌های دولتی شد:

- انتشار بی‌دلیل نامه وزیر به زیرمجموعه‌ها و سازمان‌های مسئول، درباره آمادگی برای زمستان سرد که به دلیل عدم هماهنگی لازم با سازمان هواشناسی اقدامی کاملا غیرحرفه‌ای به نظر می‌رسد.

- واکنش سریع هواشناسی به خبر تاثیر ال‌نینو در آب و هوای ایران؛ به طوری که تقریبا به شکلی قطعی احتمال چنین چیزی را رد کرده و مخاطب را در یک خلأ اطلاعاتی و عدم اطمینان به هر دو طرف رها کرد.

- در این میان وقوع سیل در ایلام و چند استان دیگر با چندین کشته و زخمی باعث شد تا بار دیگر شبکه‌های اجتماعی نسبت به عدم شفافیت و اطمینان به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی که از قبل سابقه خوبی در پیش‌بینی اوضاع جوی نداشته (مانند طوفان سال گذشته تهران و سیل بهار سال جاری در استان البرز)، واکنشی تند نشان دهند.

- به این لیست اظهار نظر بانوی پرحاشیه دولت یازدهم که تاییدی است بر عدم اجماع دستگاه‌ها بر آمدن یا نیامدن ال‌نینو به ایران را هم باید اضافه کرد: «همه دستگاه‌های مسئول، جلسه تشکیل دادند تا برای زمستان امسال در شرایط آماده باش قرار گیرند چرا که این پدیده در سطح هواشناسی جهانی پذیرفته شده و انکار نمی‌شود تعجب می‌کنم که سازمان هواشناسی ایران آن را رد می‌کند.»

فارغ از آنچه که کارشناسان و مسئولان دولتی می‌گویند، بسیاری از مردم فکر می‌کنند سیل ایلام برآمده از پدیده ال‌نینو است. همچنین نباید فراموش شود که بخشی از امنیت اجتماعی از طریق آرامش روانی به دست می‌آید.

در نهایت

در نهایت، باتوجه به سابقه بد انتشار اخبار غیر دقیق و هماهنگ نشده توسط دستگاه‌های اجرایی کشور و پیش‌بینی‌های گاها غیردقیق سازمان هواشناسی، مخاطب ایرانی این بار باید به هشدار سازمان هواشناسی جهانی توجه کرده و با در نظر گرفتن احتمالات (حتی حداقلی)، خود را برای زمستانی سخت آماده کند.

دولت هم اگر از دعوا بر سر اصل اثرگذاری ال‌نینو یا ورودش به ایران و مسائل این چنینی فارغ شد و توانست قدرت تشخیص میان دعوای درونی خودش، آرامش روانی جامعه، مسائل پیچیده در علم هواشناسی و انتشار اخبار بدون هماهنگی را پیدا کند، می‌تواند برای زمستان مردم –سرد یا گرم/ پربارش یا کم‌بارش- فکری اساسی کند.