سرویس اقتصاد مشرق - طبق قانون، رشد تولید و صادرات یکی از اهداف تشکیل مناطق آزاد تجاری – صنعتی است. برای بررسی اینکه اهداف در این موضوع چه میزان محقق شده، به سراغ آمارهای موجود و نیز گفته‌های مسئولان و کارشناسان مربوطه رفتیم.

بر اساس این گزارش، آمارها نشان می‌دهد سالانه حدود ۴۰۰ میلیون دلار صادرات حاصل از تولید در مناطق آزاد محقق شده که در مقابل سهم ۴۰میلیارد دلاری کشور، آمار ناچیز یک درصدی را به خود اختصاص داده است. این درصد از سال۹۱ تا سال۹۵ در همین مرز یک درصدی درجا زده است؛ بنابراین با جرات می‌توان عبارت «تقریباً هیچ» را به صادرات مناطق آزاد اطلاق کرد.

نمودار زیر نیز مجموع صادرات کالا و خدمات از مناطق آزاد به خارج از کشور را در سال‌های ۹۴ و ۹۵ به ترتیب ۲۶۰ و ۳۵۰میلیون دلار اعلام کرده است؛ بنابراین با توجه به صادرات ۴۰میلیارد دلاری کشور طی سال‌های اخیر، می‌توان ادعا کرد که مع‌الاسف مناطق آزاد کشورمان کمتر از یک درصد کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

* مقایسه صادرات مناطق آزاد ایران با سایر کشورها

نمودار زیر درصد صادرات حاصل از تولید را برای پنج کشور دیگر نشان می‌دهد که مالزی با ۸۳درصد، در صدر قرار گرفته است؛ پس از آن نیز کشورهای چین، ویتنام، هند و کره جنوبی قرار دارند که هر کدام به ترتیب ۴۴، ۴۰، ۲۶ و ۱۱ درصد از صادرات کل کشورشان را به خود اختصاص داده‌اند.

نمودار بالا نشان میدهد بر خلاف ایران کشورهایی مانند مالزی با ۸۳ درصد، چین با ۴۴ درصد و یتنام با با ۴۰ درصد توانسته اند از ظرفیت مناطق آزاد خود برای صادرات محصولات تولیدی استفاده مناسب را داشته باشند.

بر این اساس، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفته است:

«بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد واردات کالا از مناطق آزاد ۲ تا ۶برابر صادراتی است که در این مناطق انجام می‌شود؛ همچنین ۶ تا ۱۰درصد واردات کل کشور از مناطق آزاد اتفاق می‌افتد؛ اما متاسفانه مجموع ۷منطقه آزاد کشور تنها یک درصد کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند».

پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز سهم مناطق آزاد کشور در صادرات را سهم ناچیز ۲.۵ درصدی عنوان کرده است.

*صادرات مناطق آزاد کمتر از یک درصد است

نسبت صادرات به واردات یکی از شاخصه‌هایی است که برای سنجش مناطق آزاد مد نظر قرار می‌گیرد اما جالب آنجاست که طبق بررسی‌ها مناطق آزاد در این زمینه ناموفق بوده‌اند و واردات از صادرات پیشی گرفته است چنانچه که رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، میزان صادرات مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در مقایسه با واردات را یک پنجم دانسته است.

نمودار زیر مجموع واردات و صادرات مناطق آزاد طی ۱۰ سال اخیر را نشان می‌دهد که به وضوح بازگو می‌کند حتی برای سال‌های ۹۱ تا ۹۴ نیز همچنان واردات در مناطق آزاد از صادرات سبقت گرفته است.

با این وجود قطعاً این سوال به ذهن هر مخاطبی متبادر خواهد شد که چرا واردات در این مناطق از صادرات پیشی گرفته است؟ مگر قرار نبود این مناطق به سکوی صادرات تبدیل شوند، حال چه شده که واردات شیرین‌تر شده است؟

بی‌شک پاسخ به این پرسش‌ها را باید در معافیت‌های ۱۰۰درصدی مناطق آزاد کشورمان جست‌وجو کرد؛ چراکه طمع رسیدن به سود بیشتر موجب شده تا سرمایه‌گذاران فکر تولید و صادرات را از سر خود بیرون کرده و به واردات کالاهای خارجی که بعضی از آن‌ها مشابه باکیفیت تولید داخل نیز دارد روی بیاورند و آن‌ها را در مناطق آزاد به فروش برسانند؛ تجارتی که با وجود معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، نه تنها حاشیه سود بالایی دارد بلکه دیگر دردسرهای تولید را هم نخواهد داشت.

این اتفاقات در حالی رقم می‌خورد که کشوری همچون چین، معافیت‌های مالیاتی و گمرکی مناطق آزاد خود را تنها برای واردات مواد خام و ماشین‌آلات صنعتی قرار داده است.

**********************

در مناطق غصه بخوانید؛

* در مناطق آزاد چه می‌گذرد؟/ قاچاق ۱۵۰ برابر جذب سرمایه/ معافیت‌های عجیب وارداتی در ایران +جدول

* سالانه چه میزان کالای غیرصنعتی از مناطق آزاد وارد کشور می‌شود؟/ وقتی صدای روسای دو قوه درمی‌آید

* منتقدان مناطق آزاد، یاران دولت دهم هستند یا یازدهم!/ تخلفات در دولت فعلی را چه می‌گویید؟+ جدول