بر اساس دستورالعمل تشریحی پادمان که در سایت این سازمان ارائه شده است، آژانس در شرایط عادی تنها در صورتی می تواند به راستی آزمائی از فعالیت های هسته ای یک کشور بپردازد که در این خصوص موافقتنامه نظارت هسته ای موسوم به «پادمان» یا safeguard با کشور مذکور منعقد کرده باشد. حتی برای مواردی همانند تصمیمات و ارجاعات شورای امنیت برای نظارت بر فعالیت یک کشور هم باید شورای حکام چنین تصمیمی را حتی به صورت سمبولیک تنفیذ کند.

توافق 24 نوامبر 2013 ژنو، یک سند سیاسی خارج از اختیارات و اسناد آژانس بین المللی انرژی اتمی است که چون آژانس هم یک طرف امضا کننده آن نیست، در میان منابع و مستندات تجویز بازرسی ها و پادمان های آژانس قرار نمی گیرد. از این رو، مداخله این سازمان در توافق مذکور حتی اگرچه فقط راستی آزمائی از تعهدات تهران (و نه غرب) بوده باشد، وقتی بر اسناد و قوانین آژانس متکی خواهد بود که در این رابطه تصمیمی معتبر بر اساس مقررات داخلی این سازمان آن هم در چارچوب اختیارات شورای حکام اتخاذ شود.

به همین منظور، دبیرکل آژانس گزارشی را در 30 دیماه تنظیم و به اعضای این شورا تحویل داده است تا مقدمات اتخاذ تصمیم در نشست فوق العاده روز جمعه فراهم شود.

نکته اینجاست که هنوز این شورا تشکیل نشده است و هنوز هیچ تصمیمی که مجوز ورود بازرسان به نظارت بر اجرای توافق ژنو را بدهد، محقق نشده است. اما بازرسان حتی قبل از روز 30 دیماه هم در تهران حضور داشته و در تاسیسات هسته ای کشور همانند نطنز و فوردو نیز حاضر شده اند.

سئوال اینجاست که قبل از اتخاذ تصمیم شورا، چه مبنا و مجوز بین المللی برای قبول ورود بازرسان آژانس به ایران و تاسیسات هسته ای وجود داشته است. با توجه به اینکه بازرسان اقدامات راستی آزمائی را از روز 30 دیماه آغاز کرده اند، مبنای توجیه اقدامات آنها کدام سند آژانس است؟

آیا اقدامات قبلی و به عمل آمده - بدون مجوز شورای حکام که ممکن است بعداً در روز جمعه صاد شود-، قانونی بوده است؟ فارغ از اینکه آژانس در گزارش جدید خود چه رویکردی را در قبال ایران و سیاست هسته ای کشور اتخاذ کرده است، چرا مقامات دیپلماسی و صنعت هسته ای کشور اجازه داده اند بازرسان به تاسیسات نطنز و فوردو وارد شوند؟

البته در مورد نتیجه تصمیم نشست فوق العاده شورا حکام، پیش بینی تصویب ورود بازرسان به تهران و حتی تامین سازوکارهای لازم برای حضور حجم گسترده ای از بازرسان با ساعات کاری بالا و حتی فعالیت در ساعات و روزهای تعطیل تاسیسات هسته ای هم چندان دشوار نیست؛ اما وقتی بازرسان بدون مجوز قبل آژانس وارد تهران شده اند، معنای آن عملاً اینست که مجوز مذکور فرمالیته و ظاهری است. چراکه آنها کار اصلی خود را خیلی قبل تر از این حرفها انجام داده اند.

آن وقت سئوال اینست که چه چیزی باعت شده تا اقدام شورای حکام که بر مبنای اساسنامه حتماً باید به عمل آید تا بازرسان بتوانند در این مورد غیرعادی و غیرمعمول وارد کار بازرسی شوند، به صورت پیش پیش و قبلی، مفروض گرفته شود؟ چه نهادی این مجوز قبلی را صادر کرده است؟ آیا این روندها و ترتیبات، با شرایط قانونی بازرسیهای آژانس مطابقت دارد؟