واژه شهرآورد به عنوان معادل فارسی دربی به کار می‌رود درحالی که کاربرد آن فراتر از مصاف دو همشهری رفته و رویارویی تیم‌هایی چون اینترمیلان با یوونتوس و بارسلونا با رئال مادرید به عنوان دربی ایتالیا یا اسپانیا شناخته می‌شوند. اما در آستانه شهرآورد بزرگ ایران، پرداختن به پشت پرده دربی‌های بزرگ جهان خالی از لطف نیست.
بوسه اسکاتلندی
دربی شهر گلاسکو میان رنجرز و سلتیک همچنان
تحت تاثیر نزاع مذهبی میان پروتستان‌ها و کاتولیک‌های اسکاتلندی قرار
دارد. رنجرز در سال 1873 تاسیس شده و یکی از قوانین اولیه آن این بود:
بازیکن کاتولیک در رنجرز جایی ندارد اما در سال 1888 سر و کله مهاجران
کاتولیک با تاسیس باشگاه سلتیک پیدا شد. دو اقدام به قتل، دو حمله با
ساطور، یک حمله با تبر، 9 چاقوکشی و 35 کتک کاری جمعی تنها نمونه‌هایی از
اتفاقاتی است که در طول تاریخ دربی گلاسکو رخ داده است.
حتی در جریان جنگ جهانی دوم احساسات میهن پرستانه هم اجازه نداد تا طرفداران رنجرز و گلاسکو از خجالت هم در نیایند. در سال 2013 همچنان دربی گلاسکو تحت تدابیر شدید امنیتی برگزار می‌شود. این دربی پربیننده‌ترین برنامه تلویزیونی در اسکاتلند است و اگر ترس از خرابی چمن ورزشگاه آیبراکس زمین اختصاصی رنجرز نبود هنوز هم خاکستر اجساد هواداران مرحوم این تیم در فضای ورزشگاه پخش می‌شد.
سلتیکی‌های کاتولیک با عکس پاپ و شعارهای آنچنانی در مورد ملکه انگلستان
اعصاب رنجرزها را خراب می‌کنند و در مقابل پروتستان‌های وفادار هم
بی‌اصالتی حریف را به رخ می‌کشند. ضربات هولناک با سر به صورت هواداران تیم
مقابل میان رنجرزها و سلتیکی‌ها رایج است. ضرباتی که به "بوسه اسکاتلندی"
شهرت دارد.
دربی دلا کاپیتاله
در ایتالیا دربی‌های بزرگی وجود دارد، دربی میلانی‌ها، تورینی‌ها یا سیسیلی‌ها اما هیچکدام به اندازه دربی شهر رم میان لاتزیو و آ اس رم
زیر سایه تنفر انجام نمی‌شود. زرد و قرمزها (Giallorossi) یا گرگ‌های رمی
سالیان سال است که نماینده طبقات کارگر و فرودست شناخته می‌شوند و لاتزیو
نماینده طبقه متوسط رو به بالای ایتالیا، ضمن آنکه هواداران بیانکوچلستی
همواره انگ فاشیست بودن را همراه دارند.
حمایت موسولینی دیکتاتور ایتالیا در جنگ جهانی دوم به اضافه شعارهای نژادپرستانه گاه و بیگاه طرفداران لاتزیو و اینکه این تیم تا سال 2001 که فابیو لیورانی را جذب کرد بازیکن سیاه پوست نداشته از جمله مستندات رمی‌ها برای این ادعاست. بی‌تردید بسیاری هنوز بازی 5 می 2002 و رقابت هفته پایانی بر سر قهرمانی کالچو را به یاد دارند.
بازی که هواداران لاتزیو با تمام وجود اینتر از شهر میلان را تشویق کردند و
از بازیکنان خود خواستند تا بازی را به حریف واگذار کنند تا رم قهرمان
نشود. با این حال هواداران لاتزیو با گرفتن مواضع آزادیخواهانه مانند حمایت
از مردم غزه و فلسطین در بازی‌های این تیم اذهان عمومی را نسبت به خود
مثبت‌تر کرده‌اند.
دربی ایتالیانو و مادونینا
دربی ایتالیانو نامی است که بر دیدارهای یوونتوس و اینتر گذاشته
شده و اهمیت دیدار میان بینانکونری‌ها و نرآتزوری‌ها را نشان می‌دهد و
دلیلی است بر آنکه دربی می‌تواند فراتر از دیدار دو تیم همشهری باشد. البته
دربی میلان میان آث میلان و اینتر خودش
فلسفه دیگری دارد. باشگاه میلان در سال 1899 تاسیس شد اما در 1908 اختلاف
در این تیم سبب جدایی برخی بازیکنان از جمله بیشتر نفرات خارجی این تیم و
زمینه ساز تاسیس باشگاه اینترناسیوناله شد. در میلان هم اینتر به اقشار
بالادستی جامعه تمایل پیدا کرد و قشر متوسط رو به پایین طرفداران میلان
بودند. البته حمایت ثروتمندان از اینتر سبب شد تا میلانی‌ها هم به مرور
زمان خود را به نهادهای قدرت پیوند دهند.
خاطره انگیزترین رویارویی‌های آتزوری و نرآتزوری مربوط به دهه 90 میلادی
و دوران نسل طلایی هلندی‌های میلان شامل فان باستن، گولیت، رایکارد و
کومن در مقابل نخبگان فوتبال آلمانی یعنی ماتئوس، برمه و کلینزمن در اینتر
باز می‌گردد. حتی دو تیم برای نشان دادن اختلاف نظرشان به یک ورزشگاه دو
نام متفاوت دادند، ورزشگاهی که برای میلانی‌ها، سن سیرو و برای اینتری‌ها،
جوزپه مه‌آتزا است.
دربی تورین با وجود برخی هواداران متعصب تورینی که حتی تورینو را اصیل‌تر از یوونتوس می‌دانند و دربی سیسیل بین پالرمو و کاتانیا با معادلات خاص این جزیره از جمله دیدارهایی است که با وجود شهرت کمتر، حساسیت ویژه‌ای دارند. هم رده با هولیگان‌های خرابکار در فوتبال انگلستان، در فوتبال ایتالیا نیز اولتراها با استعداد آتش افروزی و استفاده از وسایل دودزا دربی‌های ایتالیایی را تهدید می‌کنند.
سوپرکلاسیکو
دربی بوئینس آیرس پایتخت آرژانتین میان بوکاجونیروز و ریورپلاته
حساس‌ترین رویداد در مسابقات فوتبال این کشور است. طرفداران بوکا با اندکی
اختلاف از طرفداران پلاته بیشتر هستند. در سال 2012 ریورپلاته در دسته
پایین‌تر بود و سوپرکلاسیکو به فراموشی سپرده شد اما در سال 2013 با بازگشت
پلاته این دربی هم از سر گرفته می‌شود. طرفدران ریورپلاته چندی پیش برای
آنکه گینسی شوند پرچمی 8 کیلومتری را با حضور 80 هزار هوادار در خیابان‌های
بوئینس آیرس به حرکت درآوردند.
ال کلاسیکو
به گزارش تسنیم، مادریدی‌ها به آن ال کلاسیکو و کاتالان‌ها ال‌کلاسیک
می‌گویند و البته با نام ال دربی اسپانول، ال دربی و ال سوپرکلاسیکو هم
شناخته می‌شود. دیدار رئال مادرید و بارسلونا
پر بیننده‌ترین رویداد فوتبالی جهان است که در اسپانیا فراتر از یک جدال
فوتبالی شناخته می‌شود اما ریشه اختلاف میان اهالی کاتالونیا و کاستیا به
اعماق تاریخ اسپانیا باز می‌گردد و از دوره قرون وسطی تا زمان جنگ داخلی
اسپانیا به نوبت اهالی این دو ایالت یکدیگر را به خیانت متهم می‌کنند.
در دوران حکومت اسلامی بر اسپانیا اهالی برشلونه یا بارسلون بیش از
مادریدی‌ها مورد توجه بودند. کاتالان‌ها در سال 1931 به سقوط سلطنت و تشکیل
جمهوری در اسپانیا کمک کردند اما حاصل این جمهوری کودتای ژنرال فرانکو بود
و کاتالان‌ها تمامی ستم‌های بعدی فرانکو بر مردم بارسلون را به پای
مادریدی‌ها نوشته‌اند و حتی بازیکنان مبارز و دست چپی اسپانیایی برای
مبارزه با دیکتاتور اسپانیا به تیم بارسلونا ملحق می‌شدند. باشگاهی که
همچنان نماد حکومت پادشاهی در اسپانیاست.
در دهه 1950 میلادی نیز رقابت دو باشگاه بر سر دی استفانو بازیکنی که بعدها اسطوره مادریدی‌ها شد، بر دشمنی فوتبالی دو باشگاه اضافه کرد. برای همین است که رفتن بازیکن به خصوص از کاتالونیا به کاستیا گناهی نابخشودنی به حساب می‌آید. اکنون در سال 2013 ایالت کاتالونیا اقتصاد خود را برتر از اسپانیا بحران‌زده می‌داند و موفقیت فوتبالی لاماسیا آنقدر تاثیرگذار بوده است که آنها به دنبال جدایی سیاسی از کشور اسپانیا و یا پیوستن به فرانسه هستند، اتفاقی که شاید حیات بزرگترین و پر بیننده‌ترین دربی فوتبالی را پایان بخشد.
دربی مادرید میان رئال و اتلتیکو، دربی کاتالونیا میان بارسلونا و اسپانیول و دربی اوسکال میان اتلتیک بیلبائو و رئال سوسیداد دیدار همشهری‌ها و هم ایالتی‌هایی است که در فوتبال اسپانیا ارزش و اعتبار خود را دارد.
دربی انگلیسی
بی تردید انگلستان به عنوان مهد معرفی دربی فوتبال، دربی جذاب هم کم ندارد. دربی شمال لندن میان آرسنال و تاتنهام بدون
توجه به جایگاه یا موقعیت دو تیم در جدول همواره برای هواداران آنها حساس
بوده است. باشگاه فوتبال آرسنال با نام باشگاه دیال اسکوئر در سال 1886
توسط کارگران کارخانه اسلحه‌سازی سلطنتی در منطقه وول‌ویچ در جنوب شرقی
لندن شروع به کار کرد و در مدت کوتاهی پس از آن به آرسنال سلطنتی تغییر نام
داد. باشگاه تاتنهام هاتسپر که با نام اسپرز شناخته می‌شود هم در سال 1882
تشکیل شد.
نخستین دربی میان آرسنال و تاتنهام نیز در 4 دسامبر 1909 برگزار شد. با قدرت گرفتن تیم چلسی این تیم هم در دربی لندن برای خود جایی باز کرده و البته وقتی سخن از تیم‌های لندنی و دربی این شهر است نباید فولام را فراموش کرد. اما دربی مرسی ساید میان لیورپول و اورتون برخلاف
دربی لندن بیشتر مواقع دوستانه بوده و حتی بازیکنان مشهوری چون یان راش،
استیو مک منمن و مایکل اوون که طرفدار اورتون بودند، لباس لیورپول را به تن
کردند و آلن هارپر، دیو واتسون و پیتر رید از جمله علاقه‌مندان به اورتون
بودند که لباس قرمز رقیب را پوشیدند. دربی منچستریونایتد و منچسترسیتی
نیز با وجود آنکه از سال 1881 و با برتری 3 بر صفر یونایتدها آغاز شد اما
در سایه رشد سال‌های اخیر سیتی مدتی است که مهیج‌تر از گذشته شده است. هر
چند که در دهه 1990 میلادی دیدارهای منچستریونایتد و بلکبرن حکم دربی جزیره
را داشت. تمامی دربی‌های انگلیسی تحت تاثیر خطر حضور هولیگان‌ها برگزار
می‌شود.
دربی پرتغالی
تیم پورتو، نماد شهر شمالی پورتو است و بنفیکا،
تیم بزرگی از لیسبون. این دو باشگاه نه تنها در عرصه فوتبال، بلکه در
رشته‌های بسکتبال و هاکی هم با یکدیگر رقابت‌های حساسی برگزار می‌کنند. این
دیدار را جنگ بین شمالی‌ها و جنوبی‌های پرتغال قلمداد می‌کنند. در سال‌های
اخیر اسپورتینگ لیسبون نیز وارد این رقابت شده است.
دربی قاهره
دیدار دو تیم بزرگ شهر قاهره یعنی الاهلی و الزمالک
یکی از جنجالی‌ترین دربی‌ها نه تنها در مصر بلکه در قاره آفریقاست. باشگاه
الاهلی در سال 1907 تاسیس شد و از جمله نخستین مراکزی بود که جریان مبارزه
با استعمار انگلستان در آن شکل گرفت و حتی پیراهن سرخ این باشگاه نماد
پرچم استقلال طلبان مصری در مبارزه با استعمار است. در مقابل باشگاه
الزمالک که در سال 1911 تاسیس شده، از ابتدا تحت کنترل حکومت بریتانیایی و
نفوذ نظامیان و اشراف بود. حتی با تشکیل پادشاهی دست نشانده ملک فاروق این
باشگاه به نام او تغییر پیدا کرد. به همین دلیل تا زمان انقلاب مردم مصر در
سال 2011 الزمالک مورد نفرت آزادیخواهان بود.
هر چند در کنار باشگاه پرطرفدار الاهلی، الزمالک هم دیگر تیم پر هوادار
قاهره بوده اما همین تضادهای سیاسی همواره دربی‌های این دو تیم را پرحاشیه و
همراه با درگیری کرده است. تنها در زمان انقلاب مردم مصر بود که هواداران
الزمالک که لقب چماقداران مبارک را گرفته بودند به انقلابیون پیوستند و
اولتراهای فوتبالی دو رقیب، این بار در نقش حامیان انقلاب متحد شدند. هرچند
که در میدان فوتبال همچنان الزمالک و الاهلی دربی داغ مصر را برگزار
می‌کنند.
دربی استانبول
به گزارش تسنیم، تماشاگران ترک با کسی شوخی ندارند این را هواداران
انگلیسی به خصوص لیدزی‌ها که یک هواداراشان توسط طرفداران گالا کشته شد، به
خوبی می‌دانند. قدرت فوتبال ترکیه با حضور بشیکتاش، فنرباغچه و گالاتاسرای
در استانبول محصور شده اما تنها در روز بازی فنرباغچه و گالاتاسرای است
که استانبول پرالتهاب‌ترین روز خود را می‌گذارند. با آنکه آتاتورک خود
طرفدار فنرباغچه بوده اما گالاتاسرای نماینده ترکیه مدرن و بخش اروپایی
استانبول است و بخش آسیایی این شهر در سمت شرقی تنگه بسفر، طرفداران تمام
عیار فنرباغچه هستند. با وجود موفقیت‌های بیشتری گالا در فوتبال اروپا اما
فنرباغچه از نظر تعداد طرفدار اکثریت بیشتری در ترکیه دارد. در روز نبرد
زرد و آبی‌ها و زرد و قرمزهای استانبول، ترکیه فوتبالی ترین روز خود را
می‌گذارند.
دربی ژرمنی
در جنوب آلمان دربی مونیخی بایرن و مونیخ 1860 همواره مورد توجه است اما دیدار بایرن مونیخ و نورنبرگ هم
به عنوان دربی باواریا ویژگی خاص خود را دارد. مونیخی‌ها در مجموع خود را
تافته جدا بافته فوتبال آلمان می‌دانند. با این حال دربی چالش برانگیز
آلمانی‌ها دربی روهر میان شالکه و دورتموند است. ریشه کینه و اختلاف به
زمانی بازمی‌گردد که دورتموند نماینده مردم ناراضی منطقه روهر و شالکه تیم
وابسته به امپراتوری پروس به حساب می‌آمدند و هنوز در سال 2013 اختلافات
به جا مانده در طول تاریخ دربی‌های این دو همشهری را ملتهب می‌کند.
دربی کلاسیکو دوس میلوئس بین دو تیم مطرح شهر ریودوژانیرو، یعنی واسکو دو گاما و فلامینگو در ورزشگاه 180 هزار نفری ماکارنا مطرح‌ترین دربی فوتبال برزیل و مادر دربی‌ها بین پاناتینایکوس و المپیاکوس هم شهرآورد مطرح آتنی‌ها در فوتبال یونان هستند که در زمره دربی‌های بزرگ جهان قرار دارند.
سرانجام یکی از مطرح ترین دربی‌های جهان و آسیا شهرآورد تهران میان استقلال و پرسپولیس است که هفتادوششمین آن ساعت 15:00 روز جمعه در ورزشگاه آزادی تهران برگزار می‌شود.
دیگر دربی‌های مطرح در کشورهای مختلف بدین شرح است:
* استرالیا: سیدنی - ملبورن ویکتوری
* اتریش: آستریا وین - راپیدوین
* بلژیک: آنتورپ - ژرمینال بیرشوت
* بوسنی و هرزگوین: سارایوو - زلیه زنیکار
* بلغارستان: لفسکی صوفیه - زسکا صوفیه
* شیلی: یونیورسیداد دو شیلی - یونیورسیداد کاتولیکا
* چین: شاندونگ - دالیان
* کلمبیا: میلوناریوس -ایندیپندنته سانتا فه
* کرواسی: دینامو زاگرب - هایدوک اشپیلت
* جمهوری چک: اسپارتا پراگ - اسلاویا پراگ
* قبرس: امونیا - آپوئل
*دانمارک: کپنهاگن - بروندبی
* فنلاند: اف سی اینتر - تی پی اس
* فرانسه: پاری‌سن‌ژرمن - مارسی
* مجارستان: فرانس واروژ - ام تی کی
* هندوستان: ایست بنگال - موهون باگان
* ایرلند جنوبی: بوهمیان - شامراک روورز
* ژاپن: جف یونایتد- کاشیوا ریسول
* لیبی: الاهلی بن غازی - الاهلی تریپولی
* مکزیک: کلاب آمه‌ریکا - گوادالاخارا
* مراکش: رجاء - ویداد
* هلند: آژاکس - فاینورد
* نروژ: مولده اف کی - روزنبرگ
*پاراگوئه: الیمپیا - سرو پورتنو
