سرویس دفاع و امنیت مشرق _ در ماه های اخیر و در آستانه آغاز فصل سرما حملات موشکی و پهپادی روسیه به زیرساخت های انرژی اوکراین افزایش قابل توجهی داشته است و سامانه های پدافندی موجود در خاک اوکراین جوابگوی دفع حملات چند صد فروندی پرتابه های روسی نیستند.

در کنار حملات به اهداف نظامی، زیرساخت های برق و انرژی اوکراین اهداف اصلی موشک های بالستیک، کروز و پهپادهای انتحاری روسی بوده اند و ساکنین بسیاری از کلانشهرهای اوکراین از جمله کی‌یف پایتخت این کشور ساعت های متوالی در روز را بدون برق سپری می کنند.

وضعیت پر فراز و نشیب سامانه پاتریوت در اوکراین

سامانه پدافندی مشهور پاتریوت در ابتدای ورود به اوکراین توانست بخشی از حملات موشک های روسی به ویژه موشک های اسکندر و کینژال را دفع کرده و فشار روی زیرساخت های این کشور را کمتر کند؛ اما به مرور زمان نرخ تولید موشک های روسی افزایش و ذخایر موشک های پاتریوت اوکراینی کاهش یافتند و نرخ اصابت ها بالا رفت.

در این زمان زلنسکی از امریکا و شرکای اروپایی خود خواستار اهدای تعداد بیشتری آتشبارهای پدافندی پاتریوت شد؛ کشورهایی نظیر آلمان و رومانی هر کدام یک آتشبار پاتریوت دیگر به اوکراین اهدا کردند و رژیم صهیونیستی نیز با چراغ سبز امریکا ۲ آتشبار نسخه قدیمی تر PAC-۲ (نسبت به PAC-۳ نوین) را به اوکراین ارسال کرد.

اما با تغییرات فنی اعمال شده در موشک اسکندر، که توسط منابع غربی و اوکراینی نیز تایید شد نرخ موفقیت پاتریوت در مقابله با موشک های بالستیک روسی شدیدا کاهش یافته و در مقطعی حتی به ۶ درصد رسیده بود.

علی رغم این موضوع اوکراین همچنان در حال مذاکرات سنگین با دولت ترامپ برای خرید ۱۵ آتشبار سامانه پاتریوت با استفاده از پول های بلوکه شده روسیه در اروپا است تا علی رغم نقص فنی این سیستم باز هم شانس بیشتری برای دفع حملات موشکی روسیه داشته باشد.

سامانه SAMP-T آخرین امید اوکراین برای مقابله با موشک اسکندر

اما سامانه پاتریوت تنها سیستم تخصصی ضد بالستیک در اختیار ارتش اوکراین نیست؛ سامانه مشهور SAMP-T فرانسوی نیز که مشترکا ۲ آتشبار آن از سوی فرانسه و ایتالیا به اوکراین اهدا شده است که با استفاده از موشک های رهگیر Aster-۳۰ توانایی مقابله با موشک های بالستیک مهاجم را دارد.

این سامانه از سال ۲۰۲۴ در اوکراین به وضعیت عملیاتی رسید اما در همان بدو ورود با کابوسی بزرگ مواجه شد.

به گفته منابع فرانسوی، رادار و سیستم پردازش کامپیوتری سامانه در نخستین روزهای استقرار و مقابله با موشک های روسی دچار نقص فنی بزرگی شده و قادر به رهگیری صحیح موشک های اسکندر نبودند؛ این موضوع موجب شد هر دو آتشبار برای بررسی فنی و تعمیرات به خاک فرانسه بازگردانده شوند.

پس از اجرای عملیات تعمیر و بازطراحی سیستم نرم افزاری، این سامانه پدافندی به اوکراین بازگشته و مقامات فرانسوی بارها مدعی شده اند که نرخ رهگیری موفق SAMP-T از پاتریوت امریکایی بالاتر بوده است.

سامانه دفاع هوایی SAMP/T فرانسه اکنون در مقابله با موشک‌های بالستیک اسکندر روسی موفق‌تر از پاتریوت آمریکایی ظاهر شده است. دلیل اصلی این برتری، تغییراتی است که روسیه در مسیر پروازی اسکندرها اعمال کرده است.

روسیه بدون نیاز به تغییرات سخت‌افزاری گسترده و تنها با تنظیم نرم‌افزاری و تغییر الگوریتم‌های هدایت، مسیر پرواز اسکندر را به گونه‌ای تغییر داده است که نقاط ضعف سامانه پاتریوت را هدف قرار می‌دهد. مشکل پاتریوت نه در مانورپذیری جدید اسکندر، بلکه در تغییر پروفایل پروازی آن نهفته است. این تغییر پس از بیش از دو سال تحلیل دقیق عملکرد پاتریوت در میدان نبرد به دست آمده و اسکندر را به سلاحی مرگبار در مقابل رادار AN/MPQ-۵۳ تبدیل کرده است.

برتری SAMP/T به ویژگی‌های فنی آن برمی‌گردد زیرا موشک Aster۳۰ با مسیر پروازی متفاوت و الگوریتم‌های مستقل، کمتر تحت تأثیر تغییرات جدید قرار می‌گیرد و رادار Arabel در باند X فرکانس بالاتر، پوشش کامل ۳۶۰ درجه دارد و با دقت ردیابی بالاتر اهداف مانورپذیر را بهتر شناسایی می‌کند. تفاوت فرکانس باعث می‌شود فریبنده‌های روسی که برای باند F و G بهینه شده‌اند، در برابر Arabel اثر پذیری نداشته باشند. فرانسه رسماً اعلام کرده SAMP/T در برابر اسکندرهای روسی بهتر عمل می‌کند و نگرانی‌های اولیه درباره ضعف این سامانه را برطرف کرده است.

به نظر می رسد اوکراین در آینده نزدیک با دریافت تعداد بیشتری از آتشبارهای SAMP-T آخرین امید خود برای دفع حملات اسکندر روسی را روی این سامانه بنا نهاده است.