به گزارش مشرق، تجربه ناموفق کارت‌های اعتباری خرید کالا در سال‌های گذشته، بانک مرکزی را بر آن داشت تا با ارائه طرحی جدید، راهی تازه برای تأمین مالی خانوارها و بنگاه‌های کوچک پیدا کند. به همین منظور، کارت‌های رفاهی متصل به اوراق گام با سقف اعتبار ۳۰۰ میلیون تومان و با هدف تأمین مالی غیرتورمی برای خرید کالاهای بادوام معرفی شده‌اند. این کارت‌ها که با سود ۴ درصد و دوره بازپرداخت ۲۴ماهه ارائه می‌شوند، می‌توانند گزینه‌ای مناسب برای تأمین نیازهای مالی خانوارها باشند. تسویه این تسهیلات از طریق صدور اوراق گام توسط بانک عامل و به نفع شرکت‌های پذیرنده صورت می‌گیرد.

درس‌هایی از گذشته، امیدی برای آینده

طرح‌های پیشین نظیر کارت خرید کالای ایرانی و کارت‌های مرابحه در دولت‌های گذشته با استقبال کمی مواجه شدند. کیفیت پایین کالاهای عرضه‌شده و نرخ سود بالا (بین ۱۵ تا ۱۸ درصد) از مهم‌ترین دلایل شکست این طرح‌ها بودند. برای مثال، در طرح کارت خرید کالای ایرانی، از اعتبار ۴,۲۰۰ میلیارد تومانی تنها ۴۲ میلیارد تومان به مصرف رسید. همچنین، توزیع گسترده کارت‌های اعتباری در سال ۱۳۹۵، با وجود تبلیغات فراوان، بعد از چند ماه به دلایل نامعلوم متوقف شد.

در آن زمان، افزایش شدید قیمت لوازم خانگی باعث شد بانک‌ها خرید این کالاها را از طریق کارت‌های مرابحه تبلیغ کنند، اما این طرح هم کمتر از یک سال دوام آورد. حالا، پس از هشت سال، بانک مرکزی بار دیگر با مشارکت بانک رفاه، صدور کارت‌های رفاهی را آغاز کرده است. هدف اصلی این طرح، کمک به خانوارها و حمایت از تولیدکنندگان کوچک و متوسط است. در آینده، سایر بانک‌ها نیز به این طرح خواهند پیوست.

چالش‌های پیش رو

با وجود نرخ سود پایین این کارت‌ها، سختگیری بانک مرکزی در فرآیند اعتبارسنجی می‌تواند مانعی برای برخی متقاضیان، به‌ویژه بازنشستگان، باشد. برای دریافت این کارت، خانوارها باید بتوانند اعتبار کافی را از نگاه بانک‌ها کسب کنند، اما با توجه به اینکه بازنشستگان تأمین اجتماعی غالباً حداقل‌بگیر هستند، ممکن است بسیاری از آن‌ها موفق به دریافت این وام نشوند. قسط ماهانه این تسهیلات حدود ۱۳.۶ میلیون تومان برآورد شده است که پرداخت آن برای برخی اقشار دشوار خواهد بود. بنابراین، بانک مرکزی و بانک رفاه باید شرایط اعتبارسنجی را تعدیل کنند تا اقشار متوسط نیز بتوانند از این تسهیلات بهره‌مند شوند.

رونمایی از کارت‌های رفاهی ۳۰۰ میلیونی؛ ابزاری جدید در نظام بانکی

روز گذشته، در مراسمی با حضور رئیس کل بانک مرکزی و مدیران شبکه بانکی، از کارت‌های رفاهی ۳۰۰ میلیون تومانی به‌عنوان ابزاری نوین در تأمین مالی رونمایی شد. این کارت‌ها با مزایایی نظیر هزینه تأمین مالی پایین، خلق نقدینگی کمتر و نیاز اندک به منابع بانکی، به‌طور آزمایشی با عاملیت بانک رفاه کارگران آغاز به کار کرده‌اند.

با استفاده از اوراق گام، خانوارها می‌توانند از این کارت‌ها برای خرید کالاهای موردنیاز خود از پذیرندگان طرف قرارداد بانک استفاده کنند. فرآیند تسویه این کارت‌ها نیز از طریق صدور اوراق گام و انتقال آن در زنجیره تولید انجام می‌شود که موجب افزایش کارایی مالی و کاهش هزینه‌ها خواهد شد.

سازوکار اجرای کارت‌های رفاهی

۱. بانک صادرکننده ابتدا با فروشندگان کالا قرارداد همکاری امضا می‌کند.
۲. کارت رفاهی متصل به اوراق گام، پس از اعتبارسنجی متقاضی، توسط بانک صادر می‌شود.
۳. مشتریان می‌توانند از این کارت برای خرید کالا از فروشندگان طرف قرارداد استفاده کنند.
۴. بازپرداخت تسهیلات در اقساط ۲۴ ماهه انجام می‌شود.
۵. بانک عامل اوراق گام را به نفع پذیرندگان صادر کرده و در زنجیره تولید منتقل می‌کند.
۶. در سررسید اوراق گام، وجه آن به ذی‌نفع پرداخت خواهد شد.

تأکید بانک مرکزی بر مشارکت بیشتر بانک‌ها

محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در مراسم رونمایی از این طرح گفت: "تأمین مالی خانوارها یکی از اولویت‌های ماست و بانک‌ها باید در این زمینه نقش پررنگ‌تری ایفا کنند." وی با اشاره به نقش اوراق گام در تأمین مالی، افزود: "سهم تأمین مالی خرد از ۱۲-۱۳ درصد به بیش از ۲۲-۲۳ درصد افزایش یافته است و قصد داریم این رقم را بیشتر کنیم."

فرزین همچنین پیشنهاد کرد که بانک‌ها دفتر یا واحدی تخصصی برای اجرای بهتر این ابزار ایجاد کنند و سایر بانک‌ها نیز به این طرح بپیوندند. به گفته وی، هدف نهایی کاهش نرخ کارمزد به ۴ درصد است تا هزینه تأمین مالی برای مردم کاهش یابد و در آستانه سال نو، شرایط بهتری برای خانوارها فراهم شود.

جزئیات کارت رفاهی

سقف اعتبار کارت رفاهی در گام اول ۳۰۰ میلیون تومان است که در آینده ممکن است افزایش یابد.

نرخ کارمزد صدور کارت ۴ درصد و نرخ کارمزد صدور اوراق گام ۲.۲۵ درصد مبلغ خرید تعیین شده است.

فرآیند خرید بر اساس الگوی BNPL (اول بخر، بعداً پرداخت کن) طراحی شده است.

نیازی به سپرده‌گذاری نزد بانک برای دریافت کارت رفاهی نیست.

بازنشستگان تأمین اجتماعی در اولویت دریافت کارت قرار دارند و در مراحل بعدی سایر اقشار نیز مشمول خواهند شد.

مدت زمان اعتبارسنجی متقاضیان بین یک هفته تا ۱۰ روز خواهد بود.

کارت رفاهی از طریق بانک رفاه کارگران صادر شده و سایر بانک‌ها نظیر ملت، سپه و تجارت نیز به این طرح خواهند پیوست.

جمع‌بندی

طرح کارت رفاهی ۳۰۰ میلیونی، در صورت اجرای صحیح و تسهیل شرایط دریافت، می‌تواند گامی مثبت در راستای تأمین مالی خانوارها و حمایت از تولید باشد. اما سخت‌گیری در اعتبارسنجی و میزان بالای اقساط، چالش‌هایی هستند که باید برای رفع آن‌ها چاره‌ای اندیشیده شود. اگر بانک‌ها بتوانند شرایط مناسبی برای همه اقشار در نظر بگیرند، این ابزار مالی می‌تواند تأثیر قابل توجهی در بهبود وضعیت اقتصادی خانوارها داشته باشد.