سرویس جهان مشرق - در چند روز گذشته، دولت اسلامی عراق و شام (داعش) چهره مرگبار و تغییریابنده از «برند» تروریزم خود به نمایش گذاشت.
در هفته گذشته، مقامات ترکیه اعلام کردند که شبه نظامیان تحت هدایت داعش بودند که یک حمله انتحاری هماهنگ شده را در فرودگاه اصلی استانبول به اجرا گذاشتند. در بنگلادش، روز جمعه یک گروه افراطی محلی که اخیرا با داعش بیعت کرده، مسوولیت حمله به یک رستوران شلوغ را در داکار به عهده گرفت. و اما روز یکشنبه، در محله الکراده بغداد، خود داعش مستقیما یکی از مرگبارترین و خونین ترین حملات تروریستی این سال‌ها را رقم زد.
جنگنجویان خارجی داعش بیش از دو سال است که جذب، تعلیم و دوباره به غرب بازگردانده می‌شوند و اکنون یک شبکه از سلول‌های مخفی عملیاتی را برای گروه در غرب تشکیل می‌دهند. اعضای این شبکه به طور فزاینده‌ای به درخواست رهبری گروه برای حملات تروریستی در سرتاسر جهان پاسخ می‌گویند. این در حالی است که داعش در سوریه و عراق زیر فشار نظامی سنگین، بیش از پیش از متصرفات سال 2014 خود عقب رانده می‌شود.
عوامل حمله انتحاری فرودگاه آتاتورک
«اندرو ام.لیپمن»، معاون سابق مرکز ملی ضدتروریزم و تحلیل‌گر کنونی ارشد شرکت «رَند»، معتقد است:
«حملات یک قالب مشخص ندارند- شماری از آن‌ها در مرکز طراحی می شوند، شماری دارای پیوندهایی با مرکزیت داعش هستند و شماری کاملا به اختیار و تماما محلی اجرا می‌شوند.»
یادبود قربانیان حمله داعش به رستورانی در داکا
به باور آقای لیپمن، برای مبارزه با آرایش جدید تهدیدات تروریستی-شامل حملاتی که از داعش الهام گرفته‌اند، حملاتی که توسط آن هدایت می‌شوند یا حملاتی مانند بغداد که مستقیما توسط گروه انجام می‌شود- به چیزی بیش از عملیات نظامی متعارف در عراق و سوریه نیاز است:
«بازدارندگی، جلوگیری و مواجهه با این آرایش جدیدِ گسترش یابنده تهدیدات که علیه اهداف عمدتا غیرنظامی در گوشه و کنار جهان صورت می‌گیرد، بک اولویت فزاینده برای مقامات اطلاعاتی و امنیتی در غرب است.»
«آدام بی.شیفت»، نماینده کالیفرنیا در مجلس نمایندگان آمریکا، و عضو ارشد کمیته اطلاعات این مجلس، روز یکشنبه در مصاحبه با سی بی اس گفت:
«اولویت در این کارزار جهانی تروریستی متغیر است و (از همین رو) نقاط آسیب پذیر جدیدی آشکار می‌شود.»
عوامل حمله تروریستی در داکای بنگلادش
«جان برنان»، مدیر آژانس مرکزی اطلاعات (سیا)، در آخرین مصاحبه خود به صراحت از پیشرفت کُند در نبرد با دولت اسلامی در خارج از عراق و سوریه خبر داد. او این ترس را بروز داد که سیاست ائتلاف (به رهبری آمریکا) علیه تروریزم نمی‌تواند با دشمنی که سریعا خود را با محیط و وضعیت انطباق دهد، ادامه پیدا کند، «ما برای این که بتوانیم پیشرفتی داشته باشیم، هنوز برخی راه‌ها را باید طی کنیم.»
برنان این سخنان را در جلسه استماع شورای روابط خارجی در هفته گذشته بیان کرد. به گفته او، میان وضعیت «دولت داعش» یا همان «خلافت» و حملات تروریستی از نوع استانبول و پاریس و بروکسل نسبت معکوس وجود دارد:
«طبق ارزیابی ما، در حالی که فشار روی داعش افزایش می‌یابد و اوضاع آن پیچیده‌تر می‌شود، به کارزار جهانی ترور شدت می‌بخشد تا سلطه خود را بر برنامه جهانی ترور حفظ کند.»
در پیام صوتی که 21 می از سوی سخنگوی داعش، ابومحمد العدنانی، منتشر شد، وی تصریح می‌کند که سازمان داعش به ریشه اش به عنوان یک «شورش چریکی» بازمی‌گردد، نوعی اعتراف ضمنی به این که داعش در نهایت متصرفات خود را در عراق و سوریه از دست خواهد داد. همین خلافت و سرزمین تصرف شده، عامل اصلی تمایز آن از القاعده و سایر گروه‌های تروریستی است. عدنانی که مسوول عملیات خارجی گروه هم هست، دوباره از طرفداران آن در سرتاسر دنیا خواست تا به دشمنان داعش، هر کجا و به هر طریق ممکن حمله کنند.
ابومحمد العدنانی، سخنگوی داعش
دولت اسلامی، سلول‌های تروریستی مخفی برای عملیات در آلمان، بریتانیا و ایتالیا دارد که می‌توانند عملیات مشابه حملات پاریس و بروکسل انجام دهند. «جیمز آر. کلپر»، مدیر اطلاعات ملی این موضوع را در ماه آپریل اعلام کرد. دیگر مقامات اطلاعاتی هم می‌گویند که یک چنین سلولی در ترکیه مسوول عملیات انتحاری به فرودگاه استانبول بوده است.
برخی مسوولان ضدتروریزم می‌گویند که راهبرد حملات خارجی داعش می‌تواند نتیجه معکوس دهد. مثلا «ویلیام مک کاتز»، مقام سابق اداره ضدتروریزم و تحلیل‌گر ارشد فعلی موسسه بروکینگز، بر این باور است که: «داعش می‌خواهد با این حملات، دشمنان خود را بترساند و وحدت آن‌ها را بر هم بزند، ولی در نهایت موجب تحریک بیشتر آن‌ها می‌گردد.» او می‌گوید که پیش‌بینی می‌کرده که حمله تروریست‌ها به استانبول می‌تواند ترکیه را به تشدید اقداماتش علیه این گروه‌ها را دارد، همان طور که حملات پاریس، دولت فرانسه را به عکس العمل واداشت.»
از حدود 2 سالی که از شروع کارزار هوایی آمریکایی علیه داعش می‌گذرد، مقامات نظامی مدعی هستند که توانسته اند ضعف در جمع آوری اطلاعات و روند خام تعیین اهداف را اصلاح کنند و اکنون اهدافی چون سکوهای نفتی و مخفیگاه‌های پول نقد را که ماشین جنگی گروه را تغذیه می‌کنند، در دستور حمله قرار دارند.
در نتیجه، داعش مجبور به کاهش شدید دستمزد اعضایش در رقه شد، کاهشی تا 50 درصد. «برت مک گورک»، نماینده ویژه اوباما، در مبارزه با داعش، اعلام کرده که داعش 47 درصد متصرفات خود را در عراق و 20 درصد را در سوریه از دست داده است، مناطقی که از آن نفت استخراج می‌کرد و از ساکنان مالیات می‌گرفت، و حملات خارجی را طراحی می‌نمود.
لیپمن از اندیشکده «رَند»، جذابیت دولت اسلامی را در همین «دولت» بودن آن می‌داند، یعنی در این که قلمرویی تحت حاکمیت خود دارد، «ایدئولوژی، آدم‌ها را جذب می‌کند، ولی مقصد بسیار مهم تر است: یک سرزمین سنّی روستایی. اگر این (سرزمین) از دست برود، به نظرم بخش زیادی از جذابیت داعش با آن از بین می رود.»
با این حال، آقای لیپمن هشدار می دهد که حتی اگر خلافت سقوط کند، صدها، اگر نه هزاران، سرباز کارآزموده در نبرد، به خانه‌هایشان باز می گردند تا جنگ را ادامه دهند.
« این چالشی برای یک نسل خواهد بود، در اردن و تونس، در فرانسه و آمریکا: چگونه باید با ترکیبی از جنگجویان بازگشته و شهروندان افراطی شده مواجه شد؟
کنترل شدید مرزی سیل شبه نظامیان را به سوی سوریه و عراق مهار کرده است، ولی دولت اسلامی صدها تن از اعضایش را به متصرفات خارجی خود، مثلا در لیبی، اعزام کرده است.»
بنا به اعلام مقامات آمریکایی، شمار اعضای داعش در عراق و سوریه از 33 هزار نفر در سال گذشته به 18 تا 22 هزار نفر رسیده است. اما علاوه بر این، حدود 20 هزار شبه نظامی وابسته یا بیعت کرده با داعش در کشورهایی چون لیبی، مصر، افغانستان و پاکستان فعال هستند. در مقایسه، القاعده بزرگ ترین رقیب داعش، در اوج دوران فعالیت خود دو سه هزار نیرو بیشتر نداشت.
مقامات آمریکایی از این شکایت دارند که برای مقابله تکنولوژیک با شبکه ارتباطی ایجاد شده توسط جوانان کارکشته عضو داعش که از ارتباطات رمزگذاری شده استفاده می کنند، به خوبی تجهیز نشده اند، ارتباطات رمزی که هک کردن آن برای متخصصان غربی کار دشواری است.
چالش بزرگ تر اما در برابر کمپین تبلیغاتی و جذب نیروی داعش است. وزیر خارجه آمریکا در سخنرانی هفته گذشته خود، از اطلاعاتی که یک همتای آفریقایی در اختیارش گذاشت سخن گفت. به گفته این وزیر آفریقایی، افراط گرایان خشن در مناطقی از کشور او حتی کودکان 5 ساله را جذب و مغزشویی می‌کنند. کری در این مورد اضافه کرد:
« می‌دانید، آن ها برنامه ای 30 تا 35 ساله دارند. ما حتی برای 5 سال آینده هم برنامه نداریم.»
منبع: نیویورک تایمز
