گروه دین مشرق، در هر سال ماه از بخشی از سایه یا نیم سایه ی زمین عبور می کند و یکی از سه نوع خسوف ذکر شده روی می دهد. در هنگام خسوف هر کسی که در قسمت تاریک کره زمین قرار داشته باشد می‌تواند آن را ببیند.

در گذشته، برخی از مردم نسبت به وقوع این حوادث افکار خرافاتی داشتند؛ هنگامی که ابراهیم فرزند رسول خدا از دنیا رفت، آفتاب گرفت؛ مردم تصوّر کردند که گرفتگی خورشید در اثر وفات فرزند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. آن حضرت برای از بین بردن این افکار خرافاتی فرمود: ای مردم ماه و خورشید دو آیت از آیات الهی هستند که به فرمان او جریان دارند و از او اطاعت می‌کنند و برای مرگ و یا حیات کسی کسوف نمی‌کنند، هر گاه ماه یا خورشید گرفت، نماز بگذارید.(1)

از وقتی که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می‌کند، انسان باید نماز آیات را بخواند و بنابر احتیاط واجب، باید به قدری تأخیر نیندازد که شروع به بازشدن کند. موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق می‌افتد، انسان باید فورا" نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند، ادا است.


سه نكته درباره نماز آيات براى خسوف و كسوف‏

1. آغاز نماز آيات براى ماه و خورشيد گرفتگى، از شروع گرفتگى است.(2)

2. قضاى ماه و خورشيدگرفتگى وقتى است كه كاملًا باز شده است.(3)

3. زمانى كه ماه و خورشيدگرفتگى شروع به باز شدن مى‏ كند، بايد به نيت مافى الذّمه نماز آيات را خواند.(4)

معيار نماز آيات در خسوف و كسوف‏

از وقتى كه خورشيد و ماه، شروع به گرفتن مى ‏كند، انسان بايد نماز آيات‏ را بخواند و بنا بر احتياط واجب بايد به قدرى تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.(5) اگر خواندن نماز آيات را به قدرى تأخير بياندازد كه آفتاب يا ماه شروع به باز شدن كند، بايد نيت مافى ‏الذّمه نماید؛ ولى اگر بعد از بازشدن تمام آن، نماز بخواند، بايد نيت قضا کند.(6) اگر بعد از باز شدن آفتاب يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، بايد قضاى نماز آيات را بخواند، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده، قضاى نماز آيات بر او واجب نيست. (7)
نماز آيات براى خسوف و كسوف فورى است. نماز آيات براى كسانى واجب است كه خسوف و كسوف در شهرشان واقع شده نه شهرهاى ديگر.

فلسفه و حكمت نماز آيات، تنها ترسيدن و وحشت از برخى پديده ‏ها نيست؛ براى پديده‏ هايى مانند كسوف و خسوف، نماز آيات واجب شده‏، در حالى كه مردم به طور معمول از آن ها وحشت و ترسى ندارند يا حتى نماز هنگام زلزله و بادهاى سياه، مقيّد به ترس نيست.

پديده ‏هايى همچون زلزله، كسوف، خسوف و بادهاى ترسناك از نشانه ‏هاى قيامت است. پس هنگامى كه يكى از اين پديده ‏ها رخ داد، قيامت را به ياد آوريد و به مساجد رو آوريد و در پيشگاه الهى تضرع نماييد.

کیفیت نماز آیات

نماز آيات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد و دستور آن اين است كه انسان بعد از نيت، تكبير بگويد و يك حمد و يك سوره‏ تمام بخواند و به ركوع رود و سر از ركوع بردارد، دوباره يك حمد و يك سوره بخواند، باز به ركوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از ركوع پنجم، دو سجده نمايد و برخيزد و ركعت دوم را هم مثل ركعت اول به جا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.(8)

همچنین مى ‏تواند در هر ركعت بعد از خواندن حمد، سوره ‏اى را پنج قسمت نمايد و بعد از هر قسمتى يك ركوع انجام دهد مانند سوره قدر كه پنج آيه دارد.(9)

اگر در يك ركعت از نماز آيات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را پنج قسمت كند، مانعى ندارد.(10)

هر يك از ركوع ‏هاى نماز آيات رُكن است كه اگر عمداً يا اشتباهاً كم يا زياد شود، نماز باطل است.(11)

اگر در نماز آيات شك كند كه چند ركعت خوانده و فكرش به جايى نرسد، نماز باطل است.(12)

ماه گرفتگی بامداد دوشنبه

گرفتگی نیم سایه ای از حدود ساعت 3 و 42 دقیقه بامداد آغاز گردیده و گرفتگی کلّی از حدود ساعت 5 و 41 دقیقه شروع می شود و تا پس از طلوع خورشید در ایران پهناور ادامه می یابد. بنابراین گرچه تمامی مراحل گرفتگی از داخل ایران قابل مشاهده نیست. اما در بخش های مرکزی و غربی ایران قبل از طلوع خورشید، گرفتگی کامل رخ داده و بیشتر هموطنان می توانند گرفتگی کلّی ماه را در هنگام طلوع خورشید مشاهده نمایند. اما در مناطق شرقی کشور گرفتگی تنها به صورت جزئی قابل مشاهده است.

در اين ماه گرفتگي زمان ها بر اساس ساعت رسمي ايران به شرح زير است:

لحظه ورود ماه به نيم سايه زمين: ساعت 3 و 41 دقيقه و 47 ثانيه بامداد دوشنبه 6 مهر  1394

لحظه ورود ماه به سايه زمين (تماس اول): ساعت 4 و 37 دقيقه و 11 ثانيه

لحظه آغاز گرفتگي كامل ( تماس دوم): ساعت 5 و 41 دقيقه و 10 ثانيه

لحظه بيشينه گرفتگي (وسط خسوف): ساعت 6 و 17 دقيقه و 7 ثانيه

لحظه آغاز گشودگي كامل (تماس سوم): ساعت 6 و 53 دقيقه و 05 ثانيه

لحظه پايان گرفتگي كامل (تماس چهارم): ساعت 7 و 57 دقيقه و 03 ثانيه

لحظه خروج كامل ماه از نيم سايه زمين: راس ساعت 8 و 52 دقیقه و 27 ثانیه روز دوشنبه 6 مهر 1394

مدت زمان گرفتگي كامل 1 ساعت و 11 دقيقه و 55 ثانيه

و زمان گرفتگي تمام سايه، شامل گرفتگي كامل و گرفتگي جزئي 3 ساعت و 19 دقيقه و 52 ثانيه

همچنین زمان گرفتگی نیم سایه ای 5 ساعت و 10 دقیقه و 41 ثانیه خواهد بود.(13)

پی نوشت ها:
(1). وسائل الشیعة، ج۷، ص۴۸۵.
(2). توضيح المسائل مراجع، ص 843، م 1495.
(3). همان.
(4). تحريرالوسيله، ج 1، القول فى صلاة الآيات، م 3؛ توضيح المسائل مراجع، ج 1، ص 843، م 1496.
(5). توضيح المسائل مراجع، م 1495.
(6). همان، م 1496.
(7). همان، م 1499.
(8). توضيح المسائل مراجع، م 1507.
(9). همان، م 1508.
(10). همان، م 1509.
(11). همان، م 1515.
(12). همان، م 1513.
(13). پرتال رصدخانه دانشگاه کاشان