به گزارش گروه تاریخ مشرق؛ روز 15 فروردین 1321 کوچ هزاران نفر از مردم آواره لهستانی كه در خاك شوروي اقامت داشتند، تحت‌تأثير حوادث جنگ دوم جهاني به طرف مرزهای ايران آغاز شد.
يكي از تبعات جنگ جهاني دوم مهاجرت ده‌ها هزار لهستاني به شهرهاي ايران بود، مهاجرتي كه نتيجه حضور اشغالگران در كشور و مداخلات آنان بوده است. مهاجران لهستاني كه بر اثر اشغال كشورشان ترك خانه و ديار كرده بودند، توسط شوروي ها به خاك ايران سوق داده شدند. متفقين در نظر داشتند از جوانان لهستاني در جنگ با آلمان‌ها استفاده كنند. از همين روي تعداد زيادي از آنان از طريف بندر انزلي وارد ايران شدند تا به جبهه هاي جنگ تحت فرماندهي انگليسي‌ها بروند. تعدادي كه از 25 هزار نفر مورد توافق با دولت ايران به 40 هزار نفر افزايش يافت. در ميان آنان زنان، اطفال و سالخوردگان بيمار نيز حضور داشتند. امري كه موجب بروز مشكلاتي براي ايرانيان شد. همچنين با وجود قراري كه گذاشته شده بود كه مهاجران لهستاني تنها از ايران به عنوان يك معبر استفاده كنند، بسياري از آنان در كشور ماندگار شدند. اين در حالي بود كه دولت ايران خود با قحطي و كمبود مواد غذايي، نابساماني سياسي و اقتصادي در اثر اشغال كشور و ... مواجه بود. با اين همه، ايرانيان با ميهمانان ناخوانده خود رفتاري در شان پيشينه و رويه خود داشتند. دولت ايران به سرعت در دستورالعملي مساعدت و مراقبت از مهاجران لهستاني را در برنامه هاي خود قرار داد. در این دستورالعمل آمده بود:
« 1 – مساعدت فوري در تهيه محل سكونت جهت عده معروضه بالا كه با رعايت اصول بهداشت نگاهداري شوند ، بخصوص تهيه و واگذاري محلي براي بيمارها كه فعلا در حدود 250 نفر تخمين زده مي‌شوند كه بتوان فورا آنان را تحت مداوا قرار داد و يا يك بيمارستان ويژه براي انجام منظور به اختيار آنها گذارده شود.
2 – ابنيه و اماكني كه براي نگاهداري آنان تعيين مي‌شود نوعي باشد كه اطفال، زنها و مردها جدا از يكديگر نگاهداري و از هر دسته نسبت به وضعيت آنها در صورت لزوم جداگانه استفاده شود...»
بسياري از اين مهاجران به بيماريهاي مختلف از جمله تيفوس و تيفوئيد مبتلا بودند كه دولت ايران فاقد امكانات براي مراقبت از آنان بود . علاوه بر اين ايرانيان بسياري در نتيجه اين ميهمان نوازي دچار بيماريهاي مهلك شده و جان خود را از دست دادند . با اين وجود ايرانيان عليرغم مصائبي كه داشتند از ميهمان نوازي دريغ نكردند . حتي امكاناتي براي كودكان بي سرپرست لهستاني فراهم آوردند . وزير مختار لهستان – كارل بادر – در نامه اي به استاندار خراسان از اين رفتار ايرانيان چنين ياد مي‌كند:
« نيات خيرخواهانه جنابعالي نسبت به هم ميهنان من ، مهاجران لهستاني ، تاثير عميقي بر من بخشيده است . طبق گزارشاتي كه به من رسيده ، جنابعالي از روي كمال مرحمت يك دستگاه عمارت بزرگ را در اختيار اطفال يتيم لهستاني گذارده ايد كه در آنجا آنها نگهداري شوند . من از صميم قلب از مراحم خيرخواهانه و نوع پرستانه جنابعالي متشكرم و اطمينان مي‌دهم كه لهستانيها براي هميشه كمال امتنان را از جنابعالي خواهند داشت »
بدين ترتيب ايرانيان در هياهو و مصائب برخاسته از جنگ جهاني دوم از روحيه ملي خود كه احترام به همنوع در آن برجستگي دارد دست بر نداشتند . آن نسلي كه در آن دوره مي‌زيست به شايستگي نشان داد كه خلف شايسته اي براي سعدي در عمل به گفتار اوست . نامه نمايندگان مهاجران لهستاني به دولتمردان ايراني نيز حكايت از وجود چنين روحيه اي دارد:
« در اين موقع كه پناهندگان لهستاني بع از سه سال اقامت در خاك پاك كشور شما از اين سرزمين عزيمت مي‌كنند ، اينجانبان از آنجناب تمنا داريم كه بهترين تشكرات صميمانه ما را در مقابل ميهمان نوازي و پذيرايي دوستانه كه از طرف آنجناب و كليه اولياي امور ايراني و عامه مردم به عمل آمده ، قبول فرمايند . اين حسن ميهمان نوازي و پذيرايي و همچنين تمام اقدامات و توجهاتي كه از طرف اولياي كشوري و لشكري ايران به عمل آمده هيچگاه از خاطره ملت لهستان پاك نخواهد شد . تمام ما ها كه در وطن شما زندگاني كرده ايم بهترين يادبودها را از آن حفظ خواهيم كرد . ما نه تنها با قلبي مملو از امتنان ايران را ترك مي‌كنيم بلكه بهترين ادعيه صميمانه خود را براي سعادت و ترقي كشور شما و ملت ايران نثار مي‌كنيم ...»
*اسنادي از اشغال ايران در جنگ جهاني دوم ،مركز پژوهش و اسناد رياست جمهوري ، دي 1389 ، جلد سوم ،ص 14 و 15
يكي از تبعات جنگ جهاني دوم مهاجرت ده‌ها هزار لهستاني به شهرهاي ايران بود، مهاجرتي كه نتيجه حضور اشغالگران در كشور و مداخلات آنان بوده است. مهاجران لهستاني كه بر اثر اشغال كشورشان ترك خانه و ديار كرده بودند، توسط شوروي ها به خاك ايران سوق داده شدند. متفقين در نظر داشتند از جوانان لهستاني در جنگ با آلمان‌ها استفاده كنند. از همين روي تعداد زيادي از آنان از طريف بندر انزلي وارد ايران شدند تا به جبهه هاي جنگ تحت فرماندهي انگليسي‌ها بروند. تعدادي كه از 25 هزار نفر مورد توافق با دولت ايران به 40 هزار نفر افزايش يافت. در ميان آنان زنان، اطفال و سالخوردگان بيمار نيز حضور داشتند. امري كه موجب بروز مشكلاتي براي ايرانيان شد. همچنين با وجود قراري كه گذاشته شده بود كه مهاجران لهستاني تنها از ايران به عنوان يك معبر استفاده كنند، بسياري از آنان در كشور ماندگار شدند. اين در حالي بود كه دولت ايران خود با قحطي و كمبود مواد غذايي، نابساماني سياسي و اقتصادي در اثر اشغال كشور و ... مواجه بود. با اين همه، ايرانيان با ميهمانان ناخوانده خود رفتاري در شان پيشينه و رويه خود داشتند. دولت ايران به سرعت در دستورالعملي مساعدت و مراقبت از مهاجران لهستاني را در برنامه هاي خود قرار داد. در این دستورالعمل آمده بود:
2 – ابنيه و اماكني كه براي نگاهداري آنان تعيين مي‌شود نوعي باشد كه اطفال، زنها و مردها جدا از يكديگر نگاهداري و از هر دسته نسبت به وضعيت آنها در صورت لزوم جداگانه استفاده شود...»
بسياري از اين مهاجران به بيماريهاي مختلف از جمله تيفوس و تيفوئيد مبتلا بودند كه دولت ايران فاقد امكانات براي مراقبت از آنان بود . علاوه بر اين ايرانيان بسياري در نتيجه اين ميهمان نوازي دچار بيماريهاي مهلك شده و جان خود را از دست دادند . با اين وجود ايرانيان عليرغم مصائبي كه داشتند از ميهمان نوازي دريغ نكردند . حتي امكاناتي براي كودكان بي سرپرست لهستاني فراهم آوردند . وزير مختار لهستان – كارل بادر – در نامه اي به استاندار خراسان از اين رفتار ايرانيان چنين ياد مي‌كند:
« نيات خيرخواهانه جنابعالي نسبت به هم ميهنان من ، مهاجران لهستاني ، تاثير عميقي بر من بخشيده است . طبق گزارشاتي كه به من رسيده ، جنابعالي از روي كمال مرحمت يك دستگاه عمارت بزرگ را در اختيار اطفال يتيم لهستاني گذارده ايد كه در آنجا آنها نگهداري شوند . من از صميم قلب از مراحم خيرخواهانه و نوع پرستانه جنابعالي متشكرم و اطمينان مي‌دهم كه لهستانيها براي هميشه كمال امتنان را از جنابعالي خواهند داشت »
بدين ترتيب ايرانيان در هياهو و مصائب برخاسته از جنگ جهاني دوم از روحيه ملي خود كه احترام به همنوع در آن برجستگي دارد دست بر نداشتند . آن نسلي كه در آن دوره مي‌زيست به شايستگي نشان داد كه خلف شايسته اي براي سعدي در عمل به گفتار اوست . نامه نمايندگان مهاجران لهستاني به دولتمردان ايراني نيز حكايت از وجود چنين روحيه اي دارد:
« در اين موقع كه پناهندگان لهستاني بع از سه سال اقامت در خاك پاك كشور شما از اين سرزمين عزيمت مي‌كنند ، اينجانبان از آنجناب تمنا داريم كه بهترين تشكرات صميمانه ما را در مقابل ميهمان نوازي و پذيرايي دوستانه كه از طرف آنجناب و كليه اولياي امور ايراني و عامه مردم به عمل آمده ، قبول فرمايند . اين حسن ميهمان نوازي و پذيرايي و همچنين تمام اقدامات و توجهاتي كه از طرف اولياي كشوري و لشكري ايران به عمل آمده هيچگاه از خاطره ملت لهستان پاك نخواهد شد . تمام ما ها كه در وطن شما زندگاني كرده ايم بهترين يادبودها را از آن حفظ خواهيم كرد . ما نه تنها با قلبي مملو از امتنان ايران را ترك مي‌كنيم بلكه بهترين ادعيه صميمانه خود را براي سعادت و ترقي كشور شما و ملت ايران نثار مي‌كنيم ...»
*اسنادي از اشغال ايران در جنگ جهاني دوم ،مركز پژوهش و اسناد رياست جمهوري ، دي 1389 ، جلد سوم ،ص 14 و 15
