گروه بین‌الملل مشرق- هفتمین دوره از «کنفرانس سالانه ملت‌های قبیله‌ای کاخ سفید» اواخر سال 2015 برگزار شد و باراک اوباما از مهم‌ترین حاضران در این نشست بود. اتفاق مهمی که در این کنفرانس رخ داد، ظاهراً یک پیشنهاد انسان‌دوستانه از سوی شرکتی بود که بسیاری از مردم، دنیای ورزش را با آن می‌شناسند، و اکنون این شرکت می‌خواهد «نژادپرستی» را در آمریکا ریشه‌کن کند. با این حال، پیشنهاد غول آلمانی تولیدکننده لوازم ورزشی، نشان داد که جنگ نظامی، اقتصادی، و فرهنگی آمریکا با سرخ‌پوستان این کشور تا همین امروز هم ادامه دارد و «آدیداس» شاید جدیدترین سلاح واشنگتن در این جنگ باشد.

تصویری از «ملت ناواهو» بزرگ‌ترین منطقه حفاظت‌شده بومیان آمریکا

بومیان آمریکا هنوز هم حق و حقوق اساسی و اولیه زندگی در کشوری را ندارند که اجدادشان آن را آباد کرده بودند. از یک سو دولت آمریکا با سیاست‌های مختلفی که اتخاذ می‌کند، از جمله ترویج شراب‌خواری در میان بومیان بر خلاف میل رؤسای قبیله‌ای[1]، به مردم بومی اجازه رشد و ترقی را نمی‌دهد و از سوی دیگر، شخص اوباما آدیداس را به جنگ با فرهنگ و تاریخ بومیان فرستاده است. پیشنهاد این شرکت در کنفرانس «اوباماساخته» بومیان آمریکا، نشان داد این کنفرانس نه به سود مردم سرخ‌پوست، بلکه در حقیقت با هدف یافتن راه‌هایی برای خلاص کردن دولت آمریکا از شر مالکان اصلی کشور طراحی شده است.

تاریخ آمریکا همیشه با جنگ دست در دست بوده است[2]: جنگ استعماری و کشتار سرخ‌پوستان برای سرقت سرزمین آن‌ها، جنگ استقلال از بریتانیا، جنگ داخلی، جنگ جهانی، جنگ عراق، جنگ با تروریسم. اما شاید اولین جنگی که موجب شد آمریکایی‌ها تصور کنند در هر درگیری نظامی، پیروز خواهند شد، قتل‌عام سرخ‌پوستانی بود که مالکان اصلی آن سرزمین بودند. تصور عمومی این است که اولین جنگ تاریخ آمریکا، صدها سال است که تمام شده است، اما واقعیت چیز دیگری را نشان می‌دهد.

مدتی پیش شعبه آمریکای شمالی «آدیداس» غول آلمانی تولیدکننده لباس و لوازم ورزشی، اعلام کرد مدارسی که برای تیم‌های ورزشی خود از نام‌ها و نمادهای بومیان آمریکا استفاده می‌کنند، اگر این نام‌ها و نمادها را تغییر دهند، از این شرکت کمک مالی دریافت خواهند کرد. آدیداس ادعا می‌کند[3] هدف از اجرای این طرح، از بین بردن تبعیض نژادی و کلیشه‌سازی‌های ورزشی در آمریکاست.

حضور اوباما در «کنفرانس ملت‌های قبیله‌ای کاخ سفید»

«اریک لیدتکه» از مقامات آدیداس ضمن اعلام این خبر گفت: «ورزش قدرت ایجاد تغییر در زندگی مردم را دارد. ورزش به جوانان، پتانسیل بی‌حد و اندازه‌ای می‌دهد. ورزش‌کاران جوان، امید، اشتیاق و اراده پیروزی دارند. نکته مهم این است که ورزش باید فراگیر باشد. امروز، ما از تأثیر ورزش در فرهنگ خود برای تغییر در جوامع‌مان بهره‌برداری می‌کنیم. آدیداس افتخار دارد که راهی پیش پای مدارس و جوامعی می‌گذارد که می‌خواهند هویت جدیدی برای خود بسازند.»

آدیداس این خبر را طی هفتمین «کنفرانس سالانه ملت‌های قبیله‌ای کاخ سفید» اعلام کرد. این کنفرانس یکی از طرح‌های دولت اوباما برای بررسی مسائلی است که به جوامع قبیله‌ای و بومی در آمریکا مربوط می‌شود. اوباما طی سخنرانی خود در این کنفرانس اشاره‌ای طنزآمیز هم به تیم «سرخ‌پوست‌های واشنگتن[4]» کرد: «من نمی‌دانم آیا آدیداس این پیشنهاد [تغییر نام] را به یک تیم خاص فوتبال آمریکایی در واشنگتن هم داده است یا نه. اما به نظرم خوب است درباره انجام این کار هم فکر کنند.»

باشگاه «سرخ‌پوست‌های واشنگتن» به سرعت به این کنایه اوباما جواب داد و در اشاره به سیاست دوگانه آدیداس نام برخی از تیم‌هایی را ذکر کرد که با وجود استفاده از نام‌هایی که آدیداس آن‌ها را «نژادپرستانه» توصیف می‌کند، هنوز هم ارتباط خود با این شرکت آلمانی را حفظ کرده‌اند: «عقاب‌های سیاه شیکاگو[5]»، «جنگ‌جویان گلدن‌استیت[6]» (بومیان کالیفرنیا)، «بومیان کلیولند[7]»، «سمینول‌های فلوریدا[8]» (قبیله‌ای از سرخ‌پوستان بومی)، «شجاعان آتلانتا[9]» (اشاره به جنگ‌جویان بومی) و بسیاری تیم‌های دیگر که از نام‌ها و یا نمادهای بومی آمریکایی استفاده می‌کنند.

یکی از باشگاه‌هایی که آدیداس با آن‌ها قرارداد دارد،
«عقاب‌های سیاه شیکاگو» است

به این ترتیب به نظر می‌رسد آدیداس حاضر نیست از منافع مالی خود بگذرد، اما در عین حال به دنبال دور کردن نوجوانان آمریکایی حتی از نام‌ها و نمادهایی است که نشان می‌دهند ساکنان و صاحبان اصلی کشورشان چه کسانی بوده‌اند. به گزارش آدیداس، «از بیش از 27 هزار دبیرستان در سراسر آمریکا، تقریباً دو هزار عدد، از نام‌هایی استفاده می‌کنند که موجب نگرانی بسیاری از جوامع قبیله‌ای و بومی شده است. برنامه جدید، داوطلبانه و برای مدارسی خواهد بود که علاقه‌مند هستند هویت خود را تغییر دهند.»

در حالی که آدیداس ادعا می‌کند طرح جدیدش می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود وضعیت بومیان آمریکا و کاهش نژادپرستی در این کشور داشته باشد، استفاده مدارس آمریکا از نام‌ها یا نمادهای سرخ‌پوستی احتمالاً آخرین مسئله‌ای است که قبایل بومی این کشور به آن فکر می‌کنند؛ حتی با فرض آدیداس مبنی بر این‌که این افراد با استفاده از نام‌های خود برای تیم‌های محبوب ورزشی مشکل دارند.

مشکلات بزرگ‌تر بومیان آمریکا

«مناطق حفاظت‌شده مردم بومی» در آمریکا دور از چشم مردم عادی و در سراسر این کشور پراکنده شده‌اند. در این مناطق، بومیان آمریکا به حال خود رها شده‌اند تا مانند یک گونه در حال انقراض از خودشان محافظت کنند. فرمان‌داری‌های ایالتی آمریکا اجازه ندارند در این مناطق قانون تعیین کنند و عملاً مناطق حفاظت‌شده، مانند منطقه‌هایی خودمختار درون آمریکا هستند.

وسایل موردنیاز این خانواده سرخ‌پوست از کمک‌های مردمی، آن‌قدر
زیاد است که در راه برگشت به خانه، جای یکی از اعضای خانواده نیست

اکثر شهروندان عادی آمریکا هیچ چیزی درباره این افراد نمی‌دانند، مگر آن‌چه که در فیلم‌های هالیوودی و برنامه‌های تلویزیونی دیده‌اند. آن‌چه آمریکایی‌ها نمی‌دانند این است که ساکنان این مناطق حفاظت‌شده در شرایطی زندگی می‌کنند که بسیاری از مردم کشورهای جهان سوم هم این شرایط را تجربه نکرده‌اند.

«منطقه حفاظت‌شده بومیان پاین‌ریج[10]» در ایالت داکوتای جنوبی یکی از مناطقی است که از سال 1889 تا کنون به بومیان آمریکا اختصاص داده شده است. با این حال، مردمی که در این منطقه زندگی می‌کنند، در حال حاضر فاقد نیازهای اولیه هستند[11]. نام قبیله یا به اصطلاح «ملتی» که در این منطقه زندگی می‌کند «اوگلالا لاکوتا (سو)[12]» است. با این حال، آماری که در ادامه درباره «لاکوتا[13]» (داکوتا) می‌خوانید، درباره سایر قبیله‌های بومی آمریکا هم صادق است؛ فقط کافی است نام قبیله را جای‌گزین کنید و اعداد و ارقام را اندکی تغییر دهید.

پایگاه خبری «بنیاد بشردوستانه بومیان آمریکا» گزارش می‌دهد که در پاین‌ریج، دست‌کم 60 درصد از خانه‌ها ساده‌ترین امکانات زندگی را ندارند، از جمله آب لوله‌کشی، برق و سیستم فاضلاب. خانه‌های این منطقه از عایق مناسب مقابل نور، دما و باران برخوردار نیستند و هر سال زمستان که می‌شود، بخشی از جمعیت این منطقه که به اندازه کافی پیر شده باشد، بر اثر «هیپوترمیا» (کاهش جبران‌ناپذیر دمای بدن) جان خود را از دست می‌دهد.

«سی‌جی شات» سه‌ساله مجبور است در سینک ظرف‌شویی حمام کند
در این خانه سه اتاقه، 22 نفر زندگی می‌کنند

آمار مرگ و میر نوزادان در پاین‌ریج در کل قاره آمریکا بی‌نظیر و حدود 300 درصد بیش‌تر از متوسط ملی کشور آمریکاست. آمار نشان می‌دهد متوسط امید به زندگی در کودکانی که در پاین‌ریج به دنیا می‌آیند و زنده می‌مانند، 45 سال است. این میزان امید به زندگی، در تمام نیم‌کره غربی، در جایگاه دوم و فقط بالاتر از کشور هائیتی است. افراد بالغی هم که در نوزادی نمرده‌اند و هنوز به سن پیری نرسیده‌اند تا بر اثر سرما کشته شوند، دو برابر بیش‌تر از سایر مردم در آمریکا احتمال دارد جان خود را به خاطر ابتلا به بیماری قلبی از دست بدهند.

با توجه به آمار بالا، شاید پرداختن به وضعیت اقتصادی منطقه که نسبت به اصل زنده ماندن در درجه دوم از اهمیت قرار می‌گیرد، بی‌مورد به نظر برسد. با این وجود، آمار در این زمینه حاکی از آن است که 97 درصد از جمعیت تقریباً 30 هزار نفری منطقه حفاظت‌شده پاین‌ریج، زیر خط فقری زندگی می‌کنند که دولت فدرال آمریکا آن را ترسیم کرده است. نرخ بی‌کاری در این منطقه بین 85 تا 95 درصد متغیر است. درصد باقی‌مانده‌ای که شغل دارند عمدتاً مجبور هستند هر روز مسافتی حدوداً 200 کیلومتری را تا شهر کوچک «رپید سیتی» در خود ایالت داکوتای جنوبی طی کنند یا اگر می‌خواهند در شهر بزرگی کار کنند، باید خود را به «دنور» در ایالت کلرادو برسانند که بیش از 560 کیلومتر با پاین‌ریج فاصله دارد. اندک افراد شاغل در پاین‌ریج، به طور متوسط، 2600 تا 3500 دلار در سال درآمد دارند.

پذیرایی مرگ‌بار دولت آمریکا از بومیان پاین‌ریج

پاین‌ریج بزرگ‌ترین منطقه حفاظت‌شده بومیان در آمریکا نیست، اما ویژگی‌های دیگری دارد که آن را از مناطق دیگر جدا می‌کند[14]. این منطقه، مکان چندین برخورد تراژیک میان دولت آمریکا و قبیله «سو» بوده است. تپه «قلعه تیبل[15]» در پاین‌ریج، شاهد آخرین مراسم «رقص اشباح» بود. این جنبش مذهبی، نوعی اعتقاد جدید در نظام دینی قبایل بومی آمریکا بود که ظاهراً در خواب به «جک ویلسون» موسوم به «ووکا[16]» پیامبر سرخ‌پوستان، الهام شده بود. اعتقاد آنان بر این بود که اگر این رقص را انجام دهند، سفیدپوستان ظالم نابود خواهند شد.

نقاشی با موضوع «رقص اشباح» در منطقه پاین‌ریج

دولت آمریکا سال 1890 تصمیم گرفت این جنبش را سرکوب کند[17]. 28 دسامبر آن سال، هنگ هفتم سواره‌نظام ارتش آمریکا، کمپ بومیان در اطراف رودخانه «ووندد نی[18]» (= زانوی زخمی) را محاصره کرد. ماجرا از این قرار بود که ارتش آمریکا بعد از قتل «گاو نر نشسته[19]»، اعضای قبیله‌های «مینیکنجو» و «هانکپاپا» را دنبال کرده بودند که به رهبری «گوزن خال‌دار[20]» برای نجات جان خود فرار می‌کردند.

صبح روز بعد، یعنی 29 دسامبر، بعد از آن‌که چهار تیربار روی تپه‌های مشرف به منطقه مستقر شد، نیروهای ارتش وارد کمپ شدند و اقدام به خلع‌سلاح اعضای قبیله کردند. در این میان، یکی از اعضای ناشنوای قبیله، موسوم به «گرگ سیاه[21]» از تسلیم اسلحه خود امتناع کرد و گفت پول زیادی بابت این اسلحه داده است[22]. وقتی نیروهای ارتش بر سر تصاحب اسلحه با «گرگ سیاه» درگیر شدند، یکی از اسلحه‌هایشان ناخواسته شلیک کرد.

فرمانده هنگ ارتش به تصور این‌که درگیری ایجاد شده است، دستور آتش به تیربارها داد. برخی اعضای قبیله نیز که هنوز سلاح خود را تحویل نداده بودند، با ارتش درگیر شدند. نهایتاً 300 نفر (90 مرد و حدود 200 زن و کودک) از قبایل لاکوتا کشته[23] و 51 نفر (4 مرد و 47 زن و کودک) زخمی شدند که برخی از آن‌ها نیز به فاصله چند روز جان خود را از دست دادند. عده دیگری که سلاح‌های خود را تحویل داده بودند، با شروع درگیری، از محل فرار کردند، اما نیروهای ارتش آن‌ها را نیز تعقیب کردند و به قتل رساندند. در نتیجه تیرباران بی‌هدف منطقه توسط ارتش، 25 نیروی ارتش هم توسط نیروهای خودی کشته شدند.

دفن کشته‌شدگان «قتل‌عام ووندد نی» در گور دسته‌جمعی

پس از این حادثه، دست‌کم 20 سرباز ارتش مدال افتخار دریافت کردند که البته اهدای این مدال‌ها 110 سال بعد در سال 2001 و پس از اعتراض «کنگره ملی بومیان آمریکا»، محکوم شد و از دولت این کشور درخواست شد تا آن‌ها را پس بگیرد. محل این درگیری نیز اکنون یک «مکان تاریخی ملی» محسوب می‌شود.