به گزارش مشرق، برنامه این هفته ثریا با موضوع احیای بافت فرسوده مورد بحث و بررسی قرار گرفت. مهمانان این برنامه مجید روستا، عضو هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی وزارت راه و شهرسازی و فرهاد بیضایی، مدیر مرکز سیاستگذاری زمین و مسکن دانشگاه علم و صنعت بودند.

این نگاه که هرگونه نوسازی بافت فرسوده منجر به اخراج ساکنان آن محل شود، اشتباه است

دکتر روستا در ابتدای این برنامه و در پاسخ به این سوال که آیا اقدامات دولت تاکنون برای احیای بافت شهری موفق بوده است یا خیر گفت: بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی توجه به بافت های فرسوده در دولت مطرح شد که این طرح ها در قالب طرح های موضوعی در اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز مطرح شد. اما آیا این تسهیلات تنها راهکار است؟ چقدر این تسهیلات با فرآیند بازآفرینی شهری سازگار هستند؟

عضو هیئت مدیره شرکت تخصصی عمران و بهسازی وزارت راه و شهرسازی تصریح کرد: منابع دولتی برای این کار کافی نیست و این امر شیوه هایی می خواهد که به بازسازی و نوسازی بافت های فرسوده تنوع دهد بنابراین باید از مردم و بخش خصوصی کمک گرفت. باید گفت این نگاه اشتباه است که هرگونه نوسازی بافت فرسوده منجر به اخراج ساکنان آن محل شود و از سوی دیگر با مداخله مستقیم دولت باشد در واقع باید نگاه را اصلاح کرد، در نتیجه می توان گفت ضرورت حضور مردم در نوسازی بافت شهری یکی از اولویت های دولت است یعنی دولت سعی بر حفظ ساکنان محل دارد.

قرار بوده که از شروع برنامه چهارم، سالی 10درصد احیای بافت فرسوده صورت بگیرد، اما هنوز هم این مشکل وجود دارد!

در این میان بیضایی نیز گفت: اگر سیاست ها و روش های دولتی تاکنون درست بود باید نتیجه امر را می دیدیم این در حالی است که نتیجه ای دیده نشده است. در واقع این امر به دو بخش شیوه و تسهیلات مربوط می شود که شیوه به سیاست ها بر می گردد اما تسهیلات موفق عمل نکرده است؛ قرار این بوده که از شروع برنامه چهارم سالی 10درصد احیای بافت فرسوده صورت بگیرد و الان در پایان برنامه پنجم هستیم که با این وجود تا الان باید مشکل بافت فرسوده در کشور ما حل شده باشد بنابراین این امر نشان می دهد در عمل موفق نبوده ایم.

به گفته بیضایی دو پروژه نواب و طلاب مشهد شیوه تملک اجباری بود و دولت یا شهرداری آن را خریداری و بافت را احیا می کرد و در بازار آزاد به فروش می گذاشت و مردم هم هیچ مشارکتی در این موضوع نداشتند اما مردم در مقابل این طرح مقاومت می کردند چراکه این طرح برای آن ها سودی نداشت. بنابراین این مقاومت ها در پروزه طلاب کار به جایی رسید که مسئله امنیتی شد؛ بنابراین این برنامه نشان می دهد این مدل ناکارآمد است چراکه مردم در آن مشارکت نداشتند.

وی در خصوص پروژه نواب گفت: ما در پروژه نواب، بهمن عظیمی از منابع را وارد بافت فرسوده کردیم و چون مدل اقتصادی این طرح اشتباه بود و هزینه تملک هم زیاد بود و همچنین مردم هم مشارکت نداشتند بلکه مقاومت هم داشتند، عملا پروژه به شکست انجامید که تصویر زیر بیانگر این است که چگونه این طرح پیشرفت کرد که صرفا بافت نزدیک اوتوبان احیا شد و بافت داخلی فرسوده باقی ماند.

ضرورت حضور مردم در نوسازی بافت ها باید از اولویت های دولت باشد

مجید روستا درخصوص روش کاری که منجر به اخراج ساکنین از محل سکونتشان می شود، گفت: طبیعتا این روش درست نیست چراکه در نواحی شهری هر اقدامی که منجر به اخراج ساکنین شود و با رویکرد مستقیم دولت باشد، اساسا یک نگاه اشتباهی است لذا اینکه ضرورت حضور مردم در نوسازی بافت ها از اولویت های دولت است.

در ادامه این برنامه گزارشی از بافت های فرسوده شهر مشهد پخش شد که در آن مردم موافق اجرای این طرح نبودند و معتقد بودند که میراث فرهنگی و شهرداری با یکدیگر به طور هماهنگ عمل نمی کنند و از سوی دیگر، سعی بر خرید خانه با قیمت ارزان و بازفروش آن به مردم با قیمت گران دارند.

تا کنون هر برنامه ای که برای احیا بافت فرسوده صورت رفته است اصولی نبوده بلکه سلیقه افراد بوده است

عضو هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی وزارت راه و شهرسازی در ادامه این برنامه گفت: رویکرد وزارت راه و شهرسازی رویکرد بازآفرینی پایدار شهری است که به طور همه جانبه به ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کاربردی آن می پردازد. دولت در این برنامه به دنبال تملک نیست و باید این نکته را دانست.

روستا بیان کرد: 3اقدام در این میان مطرح شده است که اولین آن حوزه سیاستگذاری است. اما باید گفت که پیش از این هر برنامه ای اجرا شده است به طور اصولی نبوده و بر اساس سلیقه بوده است بنابراین می توان گفت اهداف و شاخص ها در این بافت ها غلط بوده است. همچنین ماده 16 قانون ساماندهی در دولت سندی تصویب کرد با نام سند ملی راهبردی احیا و نوسازی مراجع شهری که هدف نوسازی شهری داشت و در آن به اهدافی اشاره شده بود که می توان به هویت شهری و ارتقای سطح فرهنگ شهری و شان افراد اشاره کرد.

در ادامه این برنامه بیضایی گفت: در دهه 70 جریانی پیش آمد که معتقد بود مشارکت مردم را بالا ببریم تا منافع آن ها تامین شود و کار به سمت برون سپاری رفت. بنابراین با ابزارهایی مثل تراکم و تسهیلاتی مردم را به نوسازی تشویق کردیم. اما این طرح شکست خورده است چون 20 سال است که در کشور اجرا می شود اما اگر تا کنون 5 درصد از این طرح اجرا شده بود امروز شاهد پیشرفت بودیم.

او ادامه داد: قرار بر این بود که مردم نیز در کنار بخش دولتی در این امر مشارکت کنند اما نمی شود تمام کار را به مردم واگذار کنیم چون آن ها توان مالی و تخصصی برای این کار را ندارند بلکه شیوه باید به صورت دولتی و خصوصی و در کنار یکدیگر باشد؛ تصویر زیر یک تصویر کاملا واضح از شیوه داوطلبانه است که صرفا برخی از خانه ها بصورت غیر اصولی احیا شده اند.

بیضایی با اشاره به شیوه داوطلبانه منجر به احیای دندانه‌ای می‌شود گفت: در این شیوه که به صورت داوطلبانه است یک خانه احیا می شود اما محله احیا نمی شود و این امر باعث شکل گیری احیای دندانه ای است.

در ادامه برنامه گزارشی از شهر تهران پخش شد که در آن روی پشت بام خانه ها خانه سازی شده بود پدیده ای که شاید بتوان نا آن راپشت بام فروشی گذاشت.

مسئله اصلی در احیای بافت های فرسوده پشت میز نشینی مدیران است؛ مدیران همت کافی ندارند

مجید روستا با اشاره به 130 هزار هکتار هدف باز آفرینی گفت: 56هزار هکتار بافت فرسوده، 3هزار هکتار حاشیه سازی و 21 هزار هکتار بافت تاریخی وجود دارد و این مسائل جدید نیست که بخواهیم از آن ها تعجب کنیم. اما باید گفت که منابع محدود هستند و باید به دنبال تدوین برنامه ای فراگیر بود.

به گفته او مسئله مردم فقر شهری، آموزش، بهداشت و امنیت است که برنامه بازآفرینی شهری باید به این مسائل توجه داشته باشد. این مسئله نیازمند حضور تمام کنشگران از بخش خصوصی گرفته تا بخش دولتی است در نتیجه اولویت وزارت راه تدوین برنامه ای هماهنگ با بخش های مختلف است.

روستا بیان کرد: در دولت مصوبه داده شده است که یک میلیون و 800 هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده تا پایان برنامه ششم بازسازی شود و اینجاست که مسئله همکاری بانک ها مطرح می شود و چون بانک ها خصوصی هستند همکاری جدی در خصوص این تسهیلات نکرده اند.

در این میان بیضایی گفت: مسئله اصلی بحث تسهیلات و بانک ها نیست؛ یکی اینکه باید مدل اجرا شود که با اجرای طرح کلید به کلید در دهه 80 در محله ای مردم به بازسازی بافت فرسوده پرداختند به این ترتیب محله بصورت کامل در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد و بخش خصوصی با مشارکت مردم و بخش دولتی اقدام به نوسازی بافت بصورت کامل می‌کند به گونه‌ای که تمام خدمات و سرانه‌های مورد نیاز هم تامین می‌شود، در واقع این امر در تمام دنیا انجام می شود در نتیجه ارزش افزوده این طرح به مردم داده می شود این در حالی است که در کشور ما ملک را از مردم با قیمت یک میلیون خریده و پس از بازسازی 3 میلیون به آن ها می فروشند. می خواهم بگویم مسئله دولت نیست، بلکه مدیران ما باید همت کنند بطور مثال یکی از مدیران وزارتخانه مربوطه حدود30 بازدید از خانه هنرمندان و غیره داشته اما چندتا بازدید از بافت های فرسوده کشور داشته است؟مسئله این است که مدیران از پشت میز خود بلند نمی شوند که به طور میدانی این بافت ها را ببینند.

برخی از مدیران در بافت های فرسوده منافعی دارند که به خوبی به این امر رسیدگی نمی کنند

روستا در پاسخ به گفته بیضایی گفت: همه اقدامات نوسازی از جمله برگزاری همایش و کارگاه آموزشی ارزشمند است، اتفاقا این مسائل باعث شبکه سازی می شود ولی اینکه با کلیات فقط بگوییم مدیر، مدیر مشکلی حل نمی شود؛ هیچ مدیری از راه دور مدیریت نمی کند بنابراین برای حل این مسئله باید رویکردی راه حل محور داشته باشیم.

بیضایی پاسخ داد: فکر می کنم برخی مدیران در بافت های فرسوده منافعی دارند که به خوبی به این امر رسیدگی نمی کنند، همچنان که می بینیم مدیرانی در اجرای طرح کلید به کلید که یکی از طرح های موفق است، سریع تغییر کردندکه به نظر می رسد بی ارتباط با این موضوع نباشد. چراکه اختیار این امر باید در دست بخش خصوصی باشد تا با خدمات شهری و فرهنگی و ساخت مدارس به احیا بپردازند بنابراین این شیوه نیازمند همت است، چراکه کار علمی به اندازه کافی انجام شده است.

گستردگی جغرافیایی بافت ها فروده زیاد ات لذا باید چند روش برای احیای این بافت ها به کار بگیریم

روستا در ادامه سخنان بیضایی و با اشاره به شیوه کلید به کلید که یک شیوه محله محور است، گفت: گستردگی جغرافیایی این بافت ها زیاد است و نمی توان با یک شیوه جلو رفت.

وی با اشاره به صحبت های مهندس بیضایی گفت: تغییر مدیریت نیز امری طبیعی است اما آنچه در این میان مهم است قوانین و مقررات و آموزش است. بنابراین صرف تامین مالی کافی نیست و باید آموزش داد؛ همه مقولات در برنامه ریزی بازآفرینی شهری مهم است.

به گفته او طرح کلید به کلید یک شیوه نوسازی صرفا عرصه خصوصی است یعنی در احیای بافت فرسوده 2 عرصه داریم یک عرصه خصوصی افراد و یک عرصه عمومی افراد گه اگر بخواهیم مشارکت مردمی را شکل دهیم باید از عرصه عمومی باشد لذا باید به دنبال شیوه های متفاوت باشیم.

لازم بذکر است که سوال پیامکی برنامه به شرح زیر بود؛

آیا تسهیلات و روش های ارائا شده توسط مجلس ، دولت و شهرداری ها برای احیای بافت ها فرسوده کارآمد بوده است؟ که حدود 85 درصد از مخاطبان برنامه گزینه خیر را انتخاب کرده بودند.