در ابتدای این مراسم دقایقی بعد از دیدن خلاصه و گزیده مستند، اکبر خلیلی نویسنده درباره آن گفت: این فیلم من را یاد دیدار با امام خمینی(ره) انداخت که امکان صحبت درباره آن در این زمان کم وجود ندارد. دیدن این مستند روزهای اول انقلاب و سال 58 را برایم زنده کرد. دیدن چهره امام نورانیت و نگاه معنادارش مرا تحت تأثیر قرار داد.

خلیلی با بیان خاطره ای کوتاه افزود: در آن زمان خانمی که از پزشک ها نا امید شده بود را پیش امام بردم و امام(ره) در کوچه قاضی مردم را می دید و موفق شدم عبای امام(ره) را برای شفای آن خانم بگیرم.

این نویسنده درباره امام(ره) عنوان کرد: نگاه ایشان نگاهی است که معنا کردن آن سخت است. از همان روز احساس کردم که این قلم باید در خدمت امام(ره) باشد.

نمایش صداقت در قاب مستند و رفتن به سمت معجزه سخت است

ناصر هاشم زاده با بیان اینکه امکان نقد یک اثر با دیدن تنها قسمت هایی از آن وجود ندارد، در ادامه گفت: سعی می کنم درباره همین چند تکه از فیلم که دیدم، صحبت کنم. ممکن است سوژه مهم و بزرگی را به لحاظ عنوان انتخاب کنیم. فیلمساز به سمت امام(ره) نرفته بلکه سوژه او کسی است که در خدمت ایشان بوده است.

این منتقد افزود: عیسی بی ریا و ساده است و می خواهیم از این شخص سراغ آن بزرگوار را بگیریم. وقتی سوژه مقدس است، نباید فکر کنیم فیلم ما هم مقدس می شود. جنس سینما این است که موضوع مقدسی مثل نماز را مطرح می کند امام ممکن است ارتباط معنایی درباره نماز درون آن گنجانده نشده باشد.

هاشم زاده تأکید کرد: نشان دادن صداقت در این قاب و به سمت معجزه رفتن سخت است. تمدن انقلاب تازه در این مسیر گام برداشته و باید تجربه کند که چگونه از این هنر جادویی به نفع دین استفاده کند. گاهی ما همه چیز را می کاریم و کنار هم می چینیم و نام آن را مستند می گذاریم که ممکن است مستند واقعی نباشد. صحبت درباره اینکه چه طور باید به دنبال این سوژه ها رفت جای بحث دارد.

این نویسنده خاطرنشان کرد: مهم این است که می خواهیم از قول این پیرمرد چه چیزی درباره امام می خواهیم بگوییم و در این موارد دوربین چه طور باید حرکت کند. سوال اینجاست که این پیرمرد در این سطح چه طور می خواهد امام(ره) را روایت کند.

وی با اشاره به متفاوت بودن زاویه دید افراد نسبت به یک موضوع گفت: نوع ورود و کادربندی در این سوژه ها باید متفاوت باشد. ممکن است فیلمساز دوره ما به اغراق در این موارد کشیده شود و به همین دلیل باید کادربندی ها صحیح باشد. به نظر می رسد دقت کافی در نورپردازی صورت نگرفته است.

هاشم زاده یادآور شد: در بخشی از فیلم حاج عیسی روی گل ها دست می کشد و این خاطره بسیاری از فیلم ها را برای ما زنده می کند. پرسشی مطرح می شود که آیا واقعا در زندگی واقعی عیسی همین طور برخورد می کند. گاهی ریاکارترین صحنه ها در سینمای ما صحنه های نماز می شود و این خیلی خطرناک است. جایی که نماز شبیه نمایش می شود، قرآن لعن می کند.

وی افزود: باید با این فن و دیگر جزئیات فیلم آشنایی داشته باشیم. ارتباط نماهای دور و نزدیک و برخورد با سوژه مشخص نیست. قرار نیست سینما را مسجد کنیم و باید شأن هردو حفظ شود. اگر ذره ای بلغزیم تبدیل به نمایش و ریا می شود.

هاشم زاده در پایان صحبت های خود گفت: باید تا جای امکان از ساده تلقی کردن قضیه فرار کنیم. ورود به موضوع دینی بسیار خطرناک است چون در اصل خود با خلوص نیت ارتباط دارد.

حاج عیسی به شدت ریاگریز بود

در ادامه این مراسم رونمایی مهدی سلیمانی کارگردان مستند«عیسای خمینی» گفت: یکی از علت های انتخاب این شخصیت برایم این بود که حاج عیسی به شدت ریا گریز و واقعا خودش بود و اهل فیلم بازی کردن نبود. او مصداق کامل خلوص نیت است. او برای دیگران زندگی نمی کند و کار با او نما گرفتن از او بسیار سخت بود.
سلیمانی افزود: حاج عیسی بازیگر نیست و طبعا دکوپاژ و گرفتن میزانسن از او بسیار سخت بود و به همین دلیل سعی کردم کاری بیش از آنچه باید، انجام ندهم.

وی درباره صحنه ای که حاج عیسی پشت به دوربین وضو می گیرد، توضیح داد: من قاب دوربین را بسته بودم و به یکباره دیدم او به سمت قبله رفت و وقتی خواستم برگردد گفت باید به سمت قبله وضو بگیرم.

سلیمانی عنوان کرد: حاج عیسی زندگی پر فراز و نشیبی دارد و آدمی است که دعا می کند خدا روزی اش را تغییر دهد. او پیرمردی است که مغازه جگرفروشی دارد و به دنبال روزی حلال است اما راضی نبود و از خدا خواست روزی اش را تغییر دهد. او می خواهد روزی مادی اش تغییر کند اما روزی معنویش نیز دستخوش تغییر می شود.

وی افزود: او هرگز گذشته اش را سانسور نمی کند و هرچه گفتیم چه طور به خادمی امام(ره) رسیدی، می گوید کار خدا بود. کم دیدم آدمی روبرو و پشت دوربین یکی باشد. حتی بعد از پایان تصویربرداری هیچ تغییری در حال او احساس نمی کردیم.

سلیمانی گفت: این فیلم درباره حاج عیسی است و مخاطب دوست دارد درباره کسی که شبانه روز با امام(ره) بوده، اطلاعات به دست بیاورد. کار با او سخت و امکان محدود کردن او به یک قاب وجود نداشت.

امثال حاج عیسی ها و ابوذرها امروزه داعیه ندارند

در ادامه علیرضا قزوه شاعر انقلاب نیز درباره حاج عیسی و خاطره ای که از یک راننده تاکسی شنیده بود، گفت: این راننده تاکسی گفت روزی نماز نخوانده بودم و پیرمردی دست مرا گرفت و به اتاقش رفتم و عکس امام(ره) را با او دیدم و او همان حاج عیسی است. هرچه حاج عیسی دارد از خدمت صادقانه اوست.

قزوه خاطرنشان کرد: هرچه در اسلام بدبختی کشیدم از آل کسانی است که با پیامبر(ص) بودند و فرزندانشان داعیه دار می شوند و امروز هم نمونه این افراد را داریم. امثال حاج عیسی و ابوذرها داعیه نداشته و از راه خدمت به این مقام رسیدند.

وی در پایان صحبت های خود گفت: این افراد هم دنیا را دارند و هم آخرت. همین که حاج عیسی سوژه یک اثر باشد و فیلمی درباره اش ساخته باشند، اهمیت دارد.

کسانی که حاشیه را نشان می دهند، تاریخ را تکمیل می کنند

سیدنظام الدین موسوی مدیرعامل خبرگزاری فارس آخرین فردی بود که برای صحبت درباره حاج عیسی آمد و گفت: سوژه فیلم«عیسای خمینی» برایم جذاب است. او به دلیل جایگاهی که نزد امام(ره) داشت، به عنوان یک چهره سیاسی شناخته نمی شد. گفته می شود که تاریخ نوشته شده مربوط به حاکمان و سلطه گران است و مردم در این تاریخ حلقه مفقوده هستند و دیده نشدند.

موسوی افزود: در دوره ما نیز این نقد وجود دارد که عناصر و اقشار ضعیف به چشم نمی آید اما ممکن است شخصیت های تاریخ ساز در منظر نگاه آن ها باشد. کسانی که سعی می کنند این افراد را در حاشیه نشان دهند، تاریخ را تکمیل می کنند.

وی یادآور شد: افراد مختلف از زاویه ای که با امام(ره) تعامل کردند، او را تفسیر می کنند. دیدگاه های متفاوتی نسبت به امام(ره) وجود دارد و این در حالی است که امام(ره) به دلیل وجود رسانه ها همچنان معاصر است. گاهی تفسیرهای موجود از او تفسیر به رأی است چون با واقعیت های موجود همخوانی نداشته و با مواضع آشکار امام(ره) فاصله دارد. برخی هم دوست دارند امام(ره) را با دیدگاه خودشان تفسیر کنند.

موسوی تأکید کرد: هرچه جلوتر رویم، این تفسیرهای متناقض و متضاد احتمالا بیشتر می شود. به همین دلیل امام(ره) گفتند مؤسسه تنظیم و نشر آثار شکل بگیرد اما متأسفانه این مؤسسه نتوانست موضع خوبی از امام(ره) داشته باشد. متأسفانه شاهدیم این تفسیرها متناقض است و می ترسیم امام(ره) به گونه دیگری به نسل جدید معرفی شود.

وی در پایان گفت: این مستند امام(ره) را از منظر فردی که نزدیک به امام(ره) بوده است، نشان می دهد و یک دریافت از امام(ره) دارد. این نوع کارها باید ادامه پیدا کند. نقل های متعدد از افراد نزدیک امام(ره) مثل عکاس و یا خادم ایشان می تواند مانع تفسیر به رأی شود.