به گزارش مشرق، محمد‌رضا تاجیک مشاور رئیس دولت اصلاحات در گفت‌و‌گویی با روزنامه آرمان، در پاسخ به این پرسش که چرا اصلاح‌طلبان از یک جریان در صحنه و تاثیرگذار در دولت آقای خاتمی به یک جریان در سایه در دولت آقای روحانی تبدیل شده است، اظهار داشت: جریان اصلاح‌طلبی دقیقا در هنگامه‌همین پوست انداختن قرار دارد.
*جریان اصلاح‌طلبی در هنگامه پوست‌اندازی است
وی افزود: بی‌تردید، این «پوست‌انداختن» به معنای دور شدن از خودِ اصلاحی خود نیست، به معنای به رنگ بتِ عیار درآمدن نیز نیست، بلکه به معنای فاصله انتقادی گرفتن از خود و دیدن خودِ واقعی و حقیقی خود در آیینه حال و آینده جامعه است.
مشاور رئیس دولت اصلاحات در پاسخ به این سوال که آیا گفتمان اعتدال ادامه اصلاح‌طلبی است، گفت: نمی‌توان از گفتمانی به نام گفتمان اعتدال سخن گفت. ما در دوران پیشاتولد یا پیشاتدوین این گفتمان به‌سر می‌بریم.
*نمی‌توان از گفتمانی به نام اعتدال نام برد/ اعتدال در مرحله جنینی است
تاجیک تاکید کرد: حتی اگر بتوان از «گفتمانی در راه» به نام گفتمان اعتدال سخن گفت، تردیدی نباید داشت که این گفتمان اکنون در مرحله جنینی خود است و هنوز برای تشخیص دختر یا پسر بودن، سالم یا ناقص بودن، سفید یا سیاه بودن، زنده یا مرده، و طبیعی یا سزارینی به دنیا آمدنِ آن، خیلی زود است.
وی با بیان اینکه تکرار و بازتاب برخی مفاهیم و ایده‌ها و آموزه‌های اصلاح‌طلبی در پیکره و ساحت گفتمانی اعتدال‌گرایی وجود دارد، تصریح کرد: با وجود این جغرافیای مشترک مفهومی، جریان اعتدال‌گرایی را نمی‌توان ادامه طبیعی و بدیهی اصلاح‌طلبی فرض کرد.
به اعتقاد رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری خاتمی، گرچه مفهوم اعتدال ریشه در ادبیات دیرینه این مرز و بوم دارد، اما اعتدال به مثابه یا به نام یک جریان یا یک گفتمان، در دامان شرایط انتخاباتی متولد می‌شود بنابراین بیش و پیش از آنکه یک گفتمان معرفتی و اندیشگی باشد یک گفتمان سیاسی است؛ به بیان دیگر، گفتمان اعتدال‌گرایی گفتمانی است نیازپرورده و شرایط پرورده، بنابراین صرفا از روی تساهل و تسامح می‌توان از چنین گفتمانی سخن گفت.
تاجیک ادامه داد: قبلاً هم متذکر شده‌ام که از یک منظر گفتمانی، یک ایده و آموزه زمانی جامه یک گفتمان را بر تن میکند که قبلا آدابی را به‌جا آورده باشد و شروطی را در خود لحاظ کرده باشد و از استعدادها و شناسه‌های خاص برخوردار گشته باشد.
وی « کانون معنادهی مشخص و مستمر»، » تشکیل یک منظومه معنایی متفاوت از منظومه‌های معنایی دیگر»، « متشکل از زنجیره هم‌ارزی و زنجیره تمایزها و تفاوت‌ها»، «مبتنی بر دقایق واضح و مبرهن گفتمانی»، « دارای منطق و سازوکارهای تعریف‌شده جذب و حذف»، «دارای کرانه و هویتِ مشخص گفتمانی» و «مبتنی بر جزییات الاهی خاص» را از جمله آداب و این شروط و شناسه‌ها برای یک گفتمان دانست.
مشاور رئیس دولت اصلاحات با بیان اینکه گفتمان، یک؛ نوعی ایدئولوژی بهداشتی و پاستوریزه شده است، گفت: گفتمان با قدرت رابطه‌ای وثیق و تنگاتنگ دارد؛ مجموعه پیچیده‌ای از روابط است که دربردارنده روابطی از ارتباطات میان انسان‌ها است و همچنین توصیف‌کننده روابط میان رویدادهای ارتباطی انضمامی و ابژه‌های گفتمانی پیچیده‌تر و انتزاعی‌تری همانند زبان‌هاست، اما روابطی نیز میان گفتمان و ابژه‌های پیچیده دیگری، هم‌چون ابژه‌های موجود در جهان مادی، افراد، روابط قدرت و نهادها وجود دارد، ابژه‌هایی که عناصری هم پیوند در پراکسیس یا عمل اجتماعی هستند.
تاجیک ادامه داد: گفتمان مجموعه‌ای از روابط درونی و بیرونی دیالکتیکی و راهنمای کنش ذهنی و عینی آدمیان است. با این تعریف، بعید می‌دانم که تصویری از اعتدال و اعتدال‌گرایی به مثابه یک «گفتمان» در سپهر ذهنی و اندیشگی حاملان این مفهوم وجود داشته باشد، و بعید می‌دانم اعتدال و اعتدال‌گرایی به مثابه یک تئوری راهنمای عمل اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و... پردازش شده باشد.
وی با تاکید بر اینکه هنوز مشخص نیست که مصداق‌های اعتدال و میانه‌روی کدامند، خاطرنشان کرد: هنوز مشخص نیست که از جمود و جهالت، افراط و تفریط، عقل جمعی، کار کارشناسانه، صلح و برادری – که در سخنان آقای روحانی در توضیح اعتدال آمده - چه مراد می‌شود، هنوز مشخص نیست که ایشان برای خشونت چه تعریف و تصویری قائلند، هنوز رابطه همنشینی و جانشینی و همزمانی و درزمانی این مفاهیم با یکدیگر مشخص نشده است، هنوز دگرِ مفهومی و مصداقی این مفاهیم مشخص نیست، هنوز زنجیره هم‌ارزی و زنجیره تفاوت‌های این مفاهیم مشخص نیستند، هنوز تصویری واضح و ترسیم‌شده از «نگاه واقعی» به مثابه کانون اصلی معنادهی گفتمان اعتدال – بر اساس تصریح آقای روحانی - ارائه نشده است، و بالاخره، هنوز این عناصر گفتمانی به دقایق گفتمانی تبدیل نشده‌اند.
*هنوز نمی‌توان اعتدال را حتی روش دانست/ باید ابتدا کنش‌های رفتاری و اجرایی این دولت گشوده شود
به گفته مشاور خاتمی جریان اعتدال‌گرای «واقعا موجود» را نمی‌توان در قاب و قالب یک گفتمان نقاشی کرد و بی‌تردید، عدم شناسایی دوفاکتو یا دوژوه جریان اعتدال‌گرایی به مثابه یک گفتمان، بدان معنا نیست که می‌توانیم آن را «روش» بدانیم و بنامیم، زیرا اگر از روش، اسلوب، طریقه، سبک، طرز انجام یک فعالیت، راه ایجاد نظم و ترتیب خاص در نظر و عمل، چگونگی مراحل انجام کار و مدیریت را مراد و منظور کنیم، برای صورت‌بندی جریان اعتدال‌گرای امروز جامعه خود باید منتظر بمانیم تا دفتر کنشِ رفتاری و اجرایی این دولت گشوده شود و نقش‌های روشی آن عیان شوند.
*دولت روحانی پوپولیسم است
تاجیک در ادامه به تحلیل خود از دولت روحانی پرداخت و گفت: دولت آقای روحانی دولت گرفتاری است، گرفتار خود و دیگران و زندگی روزمره مردم و آمریکا و مساله هسته‌ای و مسائل حاشیه‌ای و گذشته. از این منظر، دولت کنونی را با وجود تمایزاتش با دولت قبلی، دولتی پوپولیستی می‌دانم .
*دولت تدبیر به جای دغدغه درهای بسته «مدنی» به گشودن درهای نیمه بسته «بدنی» می‌اندیشد
وی ادامه داد: این دولت بیش و پیش از آنکه دل‌آشوبه ذهن مردم را داشته باشد دلمشغول جسم آنان است، و بیش و پیش از آنکه به گشودن درهای بسته «مدنی» بیندیشد، به گشودن درهای نیمه‌بسته «بدنی» می‌اندیشد، و بیش و پیش از آنکه دغدغه«تحزب» داشته باشد، دغدغه«تزاحم» دارد، بیش و پیش از آنکه دلمشغول «آزادی و دموکراسی» باشد، دلمشغول «نان و یارانه» دارد و نیز بیش و پیش از آنکه واهمه رضامندی احزاب و نهادهای مدنی را داشته باشد، دل نگران رضامندی کانون‌های قدرت در جامعه است.
