به گزارش مشرق به نقل از فارس، اخیرا خبری مبنی بر ساخت فیلمی سینمایی تحت عنوان «درناهای کاغذی» به کارگردانی «سهیل حسن‌پور» و با موضوع بمباران هیروشیما در رسانه‌های داخلی کشورمان منتشر شد که با توجه به اهمیت موضوع بر‌آن شدیم تا بررسی کنیم که در سینمای آمریکا که به گفته منتقد سینمایی روزنامه گاردین یک سینمای همه چیز خور است (هر سوژه‌ای را فیلم می‌کند) تا چه اندازه به این سوژه پرداخته شده و اساسا فیلمسازان با چه رویکردی به سراغ این سوژه رفته‌اند؟
تعداد کشته شدگان هیروشیما بالغ بر140000 نفر و تعداد تلفات شهر ناکازاکی بالغ بر70000 نفر گزارش شده است
*آیا در سینمای آمریکا فیلمی در ارتباط با انفجار اتمی هیروشیما ساخته شده است؟
بیش از شصت و هفت سال از انفجار دلخراش هیروشیما می‌گذرد و از آنزمان تاکنون تنها سه فیلم هالیوودی ساخته شده که در آن به طور مستقیم به حادثه هیروشیما اشاره شده است.
فیلم‌های «آغاز یا پایان»، «بالاتر و فراتر» و «مرد چاق و پسر کوچک» (استعاره از ناکازاکی و هیروشیما)، این سه فیلم‌اند که نقاط مشترک بسیاری دارند.
هر سه فیلم به یک موضوع پرداخته‌اند، هر سه توسط فیلمسازانی مطرح و مستعد ساخته شده‌اند و هر سه نیز در گیشه شکست خورده‌اند.
براساس اسنادی که بعدها در کتابخانه ترومن در ایالت میسوری کشف شد، سازندگان هریک از این فیلم‌ها در زمان خود به شدت تحت فشار سیاسی و امنیتی قرار گرفته‌اند و مجبور شده‌اند بخش قابل توجهی از فیلم‌هایشان را سانسور کنند.
از این سه فیلم که بگذریم نکته جالب توجه این است که در اکثر فیلم‌های آمریکایی، بدون اشاره به حادثه هیروشیما، به مسئله بمب اتم به عنوان تهدیدی همیشگی که قرار است در آینده‌ای نزدیک به وقوع بپیوندد، نگاه شده و در نهایت این دولت آمریکا بوده است که در این میان به کمک جهانیان شتافته است.
در میان فیلم‌های آمریکایی که با این موضوع ساخته شده است، می‌توان به فیلم‌های مطرحی چون «دکتر استرنجلاو» ساخته «استنلی کوبریک» (محصول 1964) و فیلم‌های دیگری چون «کویر بلوم»، «امنیت برباد رفته»، «بازی جنگ» و «پیمان» اشاره کرد که همه آنها در پیامی که به مخاطب می‌دهند مشترکند.
فیلم «بیابان بلوم»
در فیلم «دکتر استرنجلاو» می‌بینیم که «جک ریپر»، ژنرال روان پریش ارتش و رئیس یک پایگاه هوایی آمریکا در اقدامی خودسرانه، تهاجمی هسته‌ای علیه شوروی به راه می‌اندازد ولی در نهایت این رئیس‌جمهور و سیاستمداران آمریکایی هستند که به محض آگاهی از این موضوع با تجمع در اتاق فرماندهی جنگ ایالات متحده به دنبال راهی برای توقف این حملات می‌گردند، مثل همیشه سرنوشت و امنیت جامعه بشری در دست سیاستمداران مدبر آمریکایی است.
فیلم «دکتر استرانجلاو»
*ماجرای جالب اولین فیلم مرتبط با حادثه هیروشیما در سینمای آمریکا و دخالت مستقیم کاخ سفید
اولین فیلمی که در رابطه با حادثه «هیروشیما» در سینمای هالیوود ساخته شد، فیلم «آغاز یا پایان» ساخته «نورمن تاروگ» در سال 1947 میلادی است.
پوستر فیلم «آغاز یا پایان»
این فیلم داستان دانشمندان آمریکایی است که در زمان جنگ جهانی دوم است که علی‌رغم تمام شبهه‌ها به تلاش خود برای تکمیل بمب اتمی ادامه می‌دهند و یکی از آنها در انفجاری که رخ می‌دهد، کشته می‌شود.
فیلمنامه این فیلم چندین بار مورد بازبینی کاخ سفید قرار گرفته و چندین بار بازنویسی می‌شود تا در نهایت روایتگر این پیام می‌شود که استفاده از بمب برای پایان دادن به جنگ و نجات جان آمریکایی‌ها لازم و اجتناب‌ناپذیر است.
و اما ماجرای ساخت فیلم «آغاز یا پایان»، اولین فیلم سینمایی هالیوود با سوژه انفجار هیروشیما ...
یک ماه پس از بمباران اتمی هیروشیما، یکی از دوستان «سم مارکس»، تهیه‌کننده کمپانی فیلمسازی «مترو گلدن مایر» در هالیوود، به او زنگ می‌زند و به او می‌گوید که همسرش «دونا رید» (بازیگر هالیوودی) از سوی معلم شیمی دوران دبیرستانش نامه‌های جالبی دریافت کرده است.
این معلم شیمی که دکتر «ادوارد تامکینز» نام دارد، اظهار تعجب کرده که چرا تاکنون هالیوود ساخت فیلمی با موضوع بمباران اتمی هیروشیما را در برنامه کاری‌اش قرار نداده است؟
کمی بعد «لوئیس بی. میرز»، رییس کمپانی «مترو گلدن مایر» با اشاره به اهمیت بسیار بالای انفجار بمب اتم در هیروشیما، دستور ساخت این فیلم را می‌دهد و به همین خاطر «سم مارکس» به همراه چند نفر دیگر به نمایندگی از این کمپانی با چند دانشمند اتمی در اوک ریج (یک مرکز علمی فدرال در ایالت تنسی آمریکا) و چند جای دیگر ملاقات می‌کنند.
کمپانی فیلمسازی مترو گلدن مایر
فیلمنامه مورد نظر نوشته می‌شود ولی در این فیلمنامه، تصمیم انفجار اتمی هیروشیما زیر سوال برده می‌شود و در این میان سوالات و ابهامات بسیاری در این رابطه در ذهن مخاطب ایجاد می‌کرد.
پایانبدی فیلم «آغاز یا پایان» نیز با صحنه ویرانی وحشتناک این انفجار و کودکی معصوم با صورتی کاملا سوخته شوکه کننده است، پیامی که این فیلم در بر داشت این بود که مردن نیم میلیون آمریکایی بهتر از انتشار انرژی اتمی در سطح جهان است.
این فیلم و سوژه جنجال‌برانگیز آن خواب سیاستمدارن آمریکایی بالاخص «هری ترومن»، رییس جمهور این کشور که بمباران هیروشیما به دستور مستقیم او انجام شده بود را آشفته کرد.
«هری ترومن»، سی و سومین رییس‌جمهور آمریکا (سال‌های 1945 الی 1953 میلادی) کسی که دستور بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی را داد
کاخ سفید وارد عمل شد، تغییرات اساسی در فیلمنامه صورت گرفت، آنچنانکه در پایان استفاده از بمب اتمی نه تنها نکوهش نمی‌شود بلکه عملی کاملا توجیه شده و حتی از برخی جهات قابل ستایش است.
پس از تغییر فیلمنامه تنها نمایی بسیار دور از شهر سوخته هیروشیما بدون هیچ قربانی به تصویر کشیده می‌شود، عملیات بمباران عملیاتی کاملا قهرمانانه معرفی می‌شود، حتی کوچکترین جزئیات نیز بازنویسی می‌شود آنچنانکه نام یکی از هواپیماهای حامل بمب اتم از «اتومبیل باک» به «شر لازم» ( Necessary Evil) تغییر می‌یابد و از ناکازاکی نیز نامی برده نمی‌شود.
موضوع جالب توجه این است که «ژنرال لسلی گرووز»، رییس پروژه منهتن» در جریان بازنویسی فیلمنامه این فیلم وارد عمل می‌شود و چکی به مبلغ 10 هزار دلار که در آنزمان مبلغ بسیار هنگفتی بود را به نسخه سانسور شده این پروژه سینمایی اختصاص می‌دهد.
«پروژه منهتن» از اولین پروژه‌ها برای دستیابی به فناوری شکافت هسته‌ای برای تولید بمب اتمی بود که حدود 3 میلیارد دلار آمریکاهزینه در برداشت.
«مترو گلدن مایر»، پس از این جریانات «نورمن تاروگ» را به عنوان کارگردان و «هیوم کرونین» را به عنوان بازیگر نقش «روبرت اوپنهایمر» (یکی از سازندگان اولین بمب اتمی جهان، مشهور به پدر بمب اتمی ) استخدام کرد.
«هیوم کرونین» در نقش اوپنهامر، پدر بمب جهان
تمامی کسانس که در جریان ساخت نسخه سانسور نشده فیلم «آغاز یا پایان» بودند، اخراج شدند، حتی دانشمندانی که بعنوان مشاور استخدام شده بودند، از جمله «آلبرت انیشتین».
«روبرت اوپنهایمر» در طول ساخت فیلم، سر صحنه فیلمبرداری حاضر می‌شود تا اطمینان یابد که چهره‌ای که از او در این فیلم به تصویر کشیده شده است، تصویری کاملا انسانی و بشر دوستانه است.
پس از اتمام ساخت نسخه سانسور شده و اکران آن «والتر لیپمن»، منتقد و مقاله‌نویس مشهور سینما، فیلم را می‌بیند و می‌گوید که هنوز یک صحنه شوکه کننده است و آن صحنه‌ای است که رییس جمهور آمریکا دستور بمباران را می‌دهد.
اکران فیلم «آغاز یا پایان»
«ترومن» در جریان موضوع قرار می‌گیرد و به این مسئله اعتراض می‌کند.
در پی اعتراضات کاخ سفید، «جیمز کی. مک‌گوئینس»، فیلمنامه‌نویس کمپانی «مترو گلدن مایر»، این بخش از فیلم را بازنویسی می‌کند و در صحنه جدید، بازیگر نقش ترومن پس از پشت سر گذاشتن یک شب سخت بالاخره تصمیم می‌گیرد که بمباران هیروشیما انجام شود و او در توجیه این تصمیم توضیح می‌دهد که تنها به این خاطر با عملیات بمباران هسته‌ای موافقت می‌کند که این بمب حداقل یک سال جنگ آمریکا و ژاپن را کاهش می‌دهد جان صدها هزار نفر آمریکایی نجات می‌یابد.
رابرت واکر و تام دریک در قسمت‌هایی از فیلم «آغاز یا پایان»
فیلم «آغاز یا پایان» از سوی مطبوعات داخلی با واکنش‌های متفاوتی روبرو شد، روزنامه تایم این فیلم را به سخره گرفت و آن را فیلمی به معنای واقعی مزخرف نامید ولی نشریه سینمایی ورایتی در مدح این فیلم نوشت: فیلم «آغاز یا پایان» از اعتبار و اهمیت تاریخی ویژه‌ای برخوردار است».
«لئو زیلارد»، فیزیکدان مشهور پس از تماشای فیلم «آغاز یا پایان» گفت: اگر ما دانشمندان گناهمان ساخت و استفاده از بمب باشد، پس تنبیه ما نیز تماشای فیلم «آغاز یا پایان» خواهد بود.
بدین‌ترتیب داستان هالیودیسم کردن بمب اتمی آغاز شد.
«گریگ میشل»، نویسنده آمریکایی نیز در کتاب «دو سرباز آمریکایی، هیروشیما و ناکازاکی و بزرگترین فیلمی که هیچگاه در این‌باره ساخته نشد» به مسئله نظارت مستقیم کاخ سفید بر آثار سینمایی هالیوود و همچنین سانسور فیلم «آغاز یا پایان» توسط «هری ترومن» اشاره کرده است.
*«درناهای کاغذی» سینمای ایران، تصویرگر انفجار هیروشیما
«درناهای کاغذی»، نام فیلم جدیدی از سینمای کشورمان است که از اوایل سال آینده به کارگردانی «سیروس حسن‌پور» کلید می‌خورد.
این فیلم که یک فیلم کودک است براساس کتابی با موضوع بمباران اتمی هیروشیما،ساخته می‌شود.
حسن‌پور در مصاحبه با فارس درباره این فیلم گفت: «درناهای کاغذی» پروژه سنگینی است که تحقیق و نگارش آن تا پایان سال همچنان ادامه دارد. قصه «درناهای کاغذی» نیز از سردشت و زمان بمباران شیمیایی این شهر توسط رژیم عراق آغاز می‌شود و با روایت حال دختر بچه‌ای که مادرش را در این بمباران از دست داده است، ادامه می‌یابد.
