گروه بین‌الملل مشرق- تنها چند دقیقه پس از ساعت 9:45 دقیقه صبح (ساعت 2:15 بامداد به وقت تهران) روز دوشنبه (24 آذر) بود که رسانه‌های خبری از گروگان‌گیری "افرادی" مسلح در کافه‌ای در منطقه "مارتین پلیس" واقع در مرکز شهر سیدنی استرالیا خبر دادند. اخبار ضد و نقیض از همان دقایق اولیه در فضای مجازی منتشر شد.

گزارش شبکه "راشا تودی" درباره گروگان‌گیری سیدنی - دانلود

مشکلات اقتصادی در استرالیا تحت مدیریت "تونی ابوت" نخست‌وزیر این کشور، افزایش همکاری استرالیا با آمریکا در ائتلاف ضدداعش، امنیتی کردن فضای داخل استرالیا علیه مسلمانان و حتی منحرف کردن اذهان عمومی جهان از نمایش بزرگ شیعیان در راهپیمایی اربعین حسینی، همه می‌تواند از دلایل انجام و رسانه‌ای کردن این گروگان‌گیری باشد.

با توجه به شناختی که نسبت به "هارون مونس" (محمد حسن منطقی بروجردی) -فرد گروگان‌گیر- وجود دارد و درخواست‌هایی که وی در حین گروگان‌گیری از مقامات استرالیایی کرده است (در صورتی که ادعاهای رسانه‌های غربی درست باشد)، دو احتمال برای علت این گروگان‌گیری می‌تواند مطرح شود. اول این‌که این مرد 50 ساله ایرانی‌الاصل که هم سابقه حضور وی در استرالیا مشخص است و هم گزارش مقامات ایرانی از عدم وجود تعادل روانی در وی، ممکن است دست به یک اقدام اشتباه زده باشد که بعداً به دلیل ایرانی بودن وی، دولت استرالیا و رسانه‌های غربی، از این اقدام برای ایجاد یک فضای ضدایرانی استفاده کرده‌اند. احتمال دوم این است که این مرد ایرانی الاصل که همواره نشان داده است علاقه زیادی به جلب توجه دارد، توسط نیروهای امنیتی استرالیا فریب خورده و اقدام به گروگان‌گیری کرده باشد.

"هارون مونس" گروگان‌گیر متولد ایران

افراد گروگان‌گیر با پرچمی که داشتند، به داعش منتسب شدند. این پرچم، که تا پیش از این فقط یک "پرچم سیاه با نوشته‌های عربی سفید" توصیف شده بود، حاوی شهادتین بود، اما با پرچم داعش تفاوت داشت. پرچم مذکور در یکی از تصاویر، در دست کسانی در داخل کافه دیده شد که گروگان گرفته شده بودند. رادیو فردا در گزارشی این‌گونه نوشت: "برای مدتی مشخص نبود پرچمی که در داخل کافه است چیست، اما رسانه‌ها این احتمال را مطرح کرده‌ بودند که شاید افراد مسلح هوادار یا عضو داعش در استرالیا باشد." این در حالی بود که گروگان‌گیرها بعد از آن‌که پرچم خود را به نمایش گذاشتند، خواستار پرچم "داعش" شدند و به این ترتیب نشان دادند که خودشان پرچم داعش را در اختیار نداشته‌اند. این‌که چرا این درخواست مطرح شد، هنوز هم مشخص نیست.

کمیته امنیت ملی دولت استرالیا به فاصله چند ساعت از آغاز گروگان‌گیری، به دستور "تونی ابوت" نخست‌وزیر این کشور نشست اضطراری تشکیل داد تا مسئله را بررسی کند. رسانه‌های مختلفی مثل شبکه 7 تلویزیون استرالیا، ماجرای این گروگان‌گیری را به طور مستقیم پخش می‌کردند. حدود شش ساعت پس از آغاز گروگان‌گیری، خبرگزاری‌ها گزارش دادند که 3 نفر از گروگان‌ها موفق به فرار از کافه شده‌اند. از طرفی، خبرگزاری فرانسه به نقل از شبکه 10 تلویزیون استرالیا گزارش داد که یکی از گروگان‌گیرها، تهدید کرده که چهار بمب در نقاط مختلف شهر، کار گذاشته است. با این حال، مقامات امنیتی چندین بار تأکید کردند که تمام تلاش خود را خواهند کرد تا موضوع به صورت مسالمت‌آمیز حل و فصل شود.

نیروهای پلیس استرالیا مقابل کافه جمع شده‌اند

پس از ساعت‌ها، بالأخره پلیس توانست با گروگان‌گیرها تماس برقرار کند. علی‌رغم آن‌که رسانه‌های مختلف گروگان‌گیرها را "تروریست" می‌خواندند، پلیس استرالیا اعلام کرد که این حادثه را حادثه‌ای تروریستی نمی‌داند. مفتی اهل سنت استرالیا تأکید کرده بود که گروگان‌گیری ارتباطی با اسلام ندارد. سازمان‌های دیگر اسلامی در استرالیا طی اقدامات مشابهی، اقدام افراد گروگان‌گیر را به شدت محکوم کردند.

در همین ساعات، اخباری متناقض از اظهارات تونی ابوت منتشر شد. وی که در طول گروگان‌گیری دو بار کنفرانس خبری برگزار کرده بود، در مورد سیاسی بودن انگیزه گروگان‌گیرها هم صحبت کرد. ابتدا رویترز خبر داد که ابوت انگیزه گروگان‌گیری را به صراحت "سیاسی" خوانده و با هشدار نسبت به طرح‌های شبه‌نظامیان افراطی برای هدف گرفتن کشورش، گفته است که این گروگان‌گیری، انگیزه‌های سیاسی داشته است. این خبر بلافاصله توسط رسانه‌های دیگر نقض شد. تقریباً همه رسانه‌ها به نقل از تونی ابوت نوشتند: "ما هنوز نمی‌دانیم آیا انگیزه‌های سیاسی پشت این ماجرا هست یا نه." خبرگزاری رویترز نیز به نظر نمی‌رسد در حال حاضر خبر قبلی خود را روی وبسایتش داشته باشد.

ساعت تقریباً 17:25 به وقت تهران بود که بالأخره خبرسازترین بعد ماجرا افشا شد. شبکه اسکای‌نیوز انگلیس در خبری فوری اعلام کرد که عامل گروگانگیری، مردی 49 ساله و ایرانی به نام "هارون مونس" است. این‌جا بود که بمب خبری، منفجر شد.

در حالی که ایرانی بودن گروگان‌گیر، در ساعات آخر گروگان‌گیری اعلام شد تا حداکثر تأثیر را داشته باشد، ساعت 19 به وقت تهران، پلیس رسماً از پایان گروگان‌گیری خبر داد. حدود سه ساعت بعد نیز گزارش پلیس سیدنی از گروگانگیری منتشر شد: علاوه بر گروگان‌گیر 50 ساله، یک زن 38 ساله و یک مرد 34 ساله در این حادثه کشته شدند. هارون مونس که به تنهایی اقدام به گروگان‌گیری کرده بود، مورد اصابت گلوله قرار گرفت و علی‌رغم انتقال به بیمارستان، جان خود را از دست داد. با این حال، پلیس حاضر نشد اعلام کند که گروگان‌های مقتول در جریان تیراندازی پلیس کشته شده‌اند یا در اثر شلیک گروگان‌گیر. 6 نفر دیگر هم زخمی و به بیمارستان منتقل شدند.

دو نفر از گروگان‌ها مجبور شده‌اند تا پرچم شهادتین را نشان بدهند

آن‌چه منجر به رسانه‌ای شدن این گروگان‌گیری شد، هویت عجیب و غریب هارون مونس بود، پناهنده ایرانی که تا قبل از این گروگان‌گیری، لباس‌های روحانیون ایرانی را می‌پوشید و خود را "شیخ" می‌نامید. هرچند رسانه‌های غربی فضاسازی گسترده‌ای درباره این اتفاق کردند، اما واقعیت‌هایی که درباره گذشته شخص گروگان‌گیر موجود است، نشان می‌دهد که موضوع چیز دیگری بوده است. هارون مونس فردی با برداشت لیبرال از دین بود که چندین سال پیش به علت ترویج ایدئولوژی ضددینی خود در ایران با دولت درگیر شد و نهایتاً خانواده‌اش تحت بازداشت خانگی قرار گرفتند. آن‌چه مسلم است این‌که طبق بررسی‌های انجام شده، از جمله بررسی لیست طلاب حوزه علمیه قم، هیچ سابقه‌ای مبنی بر روحانی بودن هارون مونس وجود ندارد.

این فرد در مصاحبه با شبکه ای‌بی‌سی استرالیا حمایت خود را از کشورهایی مثل استرالیا، کانادا، آمریکا و انگلیس اعلام کرده بود: "می‌توانیم بگوییم که استرالیا، کانادا، انگلیس، آمریکا و بسیاری از کشورهای غربی، جوامعی دینی هستند. این‌ها نمی‌گویند ما مذهبی هستیم، اما روح دین در این جوامع دیده می‌شود. در حالی که برخی کشورهای خاورمیانه، با آن‌که می‌گویند ما اسلامی هستیم و حتی واژه "اسلامی" را در نام خود دارند، جوامع و دولت‌های مذهبی نیستند." وی ادامه می‌دهد: "وقتی در خیابان‌های استرالیا قدم می‌زنم، حس می‌کنم در یک جامعه مذهبی واقعی هستم. اگر استرالیا را با ایران و کشورهای دیگر در خاورمیانه مقایسه کنیم، می‌توانیم بگوییم که این کشور، بهشت است."

مونس سال‌ها پیش که در ایران زندگی می‌کرد، به خاطر وضعیت نامتعادل اخلاقی و رفتاری از دانشگاه اخراج شد و پس از ماجرای درگیری با دولت ایران، از کشور فرار کرد و 20 سال در استرالیا به دشمنی با انقلاب و دولت ایران و حتی تشیع دست زد. وی مدتی قبل اعلام کرد که رسماً از تشیع خارج شده و به داعش پیوسته است و نام خود را از "محمد حسن منطقی" به "هارون مونس" تغییر داده است. مونس پس از پناهنده شدن به استرالیا در سال 1996، گفته بود که دیگر "رافضی" (اصطلاح توهین‌آمیز برخی اهل سنت برای مسلمان ندانستن شیعیان) نیست، ‌بلکه "مسلمان" است.

فرد گروگان‌گیر در مدتی که ساکن استرالیا بود، حدود 40 بار متهم به تجاوز جنسی و همین‌طور دست داشتن در قتل همسر سابقش شد و هنگام گروگان‌گیری، به قید وثیقه آزاد بود. "آدام هودا" وکیل سابق مونس در پرونده‌های قضایی‌اش، هنگام توصیف او می‌گوید: "ایدئولوژی او این‌قدر قوی است که عقل سلیم او را مخدوش کرده است." همین وکیل در جریان گروگان‌گیری اخیر، مونس را "دیوانه" و "مثل مار زخم‌خورده" توصیف کرد. مونس در وبسایت شخصی‌اش که اکنون از دسترس خارج شده است، خود را با "جولیان آسانژ" مؤسس ویکی‌لیکس مشابه دانسته و همه اتهامات علیه خود را رد کرده بود. وی نوشته بود این اتهامات نتیجه انگیزه‌های سیاسی نهادهای اطلاعاتی ایران و استرالیاست.

گروگان‌گیر، بی‌ثباتی روانی و اخلاقی و اعتقادات افراط‌گرایانه داشت

اما چه می‌شود که یک فرد دیوانه می‌تواند این اندازه هیاهوی رسانه‌ای ایجاد کند؟ با وجود این‌که تمام جریان گروگان‌گیری تنها حدود 16 ساعت طول کشید، اما اتفاقات زیادی در همین مدت رخ داد که حادثه را بسیار بزرگ جلوه می‌دادند. 3 بانک بزرگ استرالیا یعنی "کامن ولس"، گروه بانکی "وستپک" و گروه بانکی "استرالیا و نیوزلند" پس از اعلام خبر گروگان‌گیری، تمامی شعبه‌های خود را در سیدنی تعطیل کردند.

دولت استرالیا اعلام کرد که انتشار گزارش مربوط به وضعیت بودجه را به خاطر هشدارهای امنیتی به تأخیر انداخته است. دولت قرار بود وضعیت مربوط به بودجه کشور را روز دوشنبه در گزارشی اعلام کند. مسیر پرواز هواپیماها بر فراز سیدنی تغییر کرد. شرکت‌های هواپیمایی استرالیا روز دوشنبه اعلام کردند که همه پروازهای فرودگاه سیدنی با تغییراتی در مسیر خود مواجه می‌شوند تا از عبور هواپیماها از فراز مناطق مرکزی شهر خودداری شود. تعداد گروگان‌ها که تا 50 نفر هم ذکر شده بود، در نهایت تنها 17 نفر اعلام شد.

این فضاسازی‌ها بعد از پایان گروگان‌گیری هم ادامه پیدا کرد. وزارت خارجه استرالیا در پی "وجود یک بسته مشکوک" تخلیه شد. برخی مسئولین پلیس این کشور نیز از آغاز عملیات ویژه امنیتی در ایام سال نو میلادی خبر دادند. در میان همه این فضاسازی‌ها، مقامات کشورهای مختلف نیز موضع‌گیری‌هایی داشتند. دیوید کامرون بارها در صفحه توییتر خود موضع‌گیری کرد و از جمله، گروگان‌گیری در سیدنی را نشانی دیگر از خطر گروه‌های اسلام‌گرا برای همه کشورهای دنیا دانست. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به ماجرا، این حادثه تروریستی را محکوم کرد و اعلام کرد: "سوابق و شرایط روحی و روانی این فرد مکرراً با مقامات استرالیا مطرح شده بود و وضعیت وی برای مسئولان ذی‌ربط آن کشور کاملاً روشن بوده است."

یکی از گروگان‌گیرها پس از فرار به نیروهای امنیتی پناه می‌برد

تونی ابوت نیز فرد گروگان‌گیر را "دارای ناپایداری روحی" و "افراط‌گرا" دانست. وی گفت: "گروگانگیر سابقه طولانی در جرم و جنایت خشونت‌آمیز و بی‌ثباتی روانی داشته و تلاش کرده است اقدامات خود را پشت نماد داعش پنهان کند." ابوت تأکید کرد که فرد گروگان‌گیر برای مقامات استرالیا کاملاً شناخته شده بود.

همه این شواهد نشان می‌دهد که ماجرای گروگان‌گیری در سیدنی ابعادی داشته که از چشم اکثر مردم دنیا پنهان مانده است. برخی تحلیلگران این ابعاد را سیاسی دانسته‌اند. خبرگزاری "فرانس 24" در تحلیلی نوشت که چون استرالیا عضو ائتلاف ضدداعش است و با آمریکا روابط نزدیکی دارد، این گروگان‌گیری را داعش سازمان‌دهی کرده است که البته این ادعا کاملاً رد شده است. در عین حال، دولت استرالیا طی ماه‌های اخیر ده‌ها نفر را به اتهام دست داشتن در اقدامات تروریستی دستگیر کرده است.

به نظر می‌رسد یکی دیگر از ابعاد ماجرا، بعد اقتصادی باشد. دولت استرالیا طی ماه‌های اخیر وضعیت خوبی از نظر اقتصادی نداشته است و گروگان‌گیری در قلب تجاری شهر سیدنی می‌توانست منافعی برای دولت به همراه داشته باشد. هرچه این حادثه گسترده‌تر می‌بود، منافع بیش‌تری هم برای دولت داشت. کسی انتقاد نمی‌کرد که مثلاً چرا گزارش بودجه به تعویق افتاده است، بلکه همه با دولت این کشور ابراز هم‌دردی می‌کردند.

این‌که دست‌کم سه خبرگزاری توانستند با گروگان‌ها تماس بگیرند، این‌که هارون مونس به گروگان‌ها اجازه و یا دستور داد تا در رسانه‌های اجتماعی، اخباری از داخل کافه را منتشر کنند، و این‌که گروگان‌گیر درخواست کرده تا پرچم داعش به او بدهند، همه نشان می‌دهد که رسانه‌ای شدن این ماجرا در ردیف اول اولویت‌ها قرار داشته است. به هر ترتیب، بررسی جوانب گوناگون گروگان‌گیری نشان می‌دهد که اوضاع هیچ‌گاه از دست دولت و یا نیروهای پلیس استرالیا خارج نشده است. اکنون باید بیش‌تر بررسی شود که چرا هم گروگان‌گیر و هم دو نفر از گروگان‌ها با حمله نیروهای ویژه پلیس، به ضرب گلوله کشته شده‌اند، در حالی که به راحتی می‌شد با یک گلوله تک‌تیرانداز، گروگان‌گیر را که چند بار کنار پنجره آمده بود، از پا درآورد.