گروه اجتماعی مشرق - اخیرا برخی متصدیان و رسانه‌ها با تاکید برجسته بر کار اقناعی و ایجابی در زمینه فرهنگ و عفاف، خواسته یا ناخواسته اقدامات ضروری دیگر در این زمینه همچون فیلترینگ و گشت ارشاد را زیر سوال برده اند. در این باره گفتنی است:

1. تردیدی نیست که کار علمی و فرهنگی زیربنای پاسداری از حریم های اخلاقی جامعه است؛ اما اقدامات تکمیلی در موارد لزوم، منافاتی با کار فرهنگی و ایجابی ندارد. این، واقعیتی است که مقام معظم رهبری هم از جمله در دوران موسوم به اصلاح طلبی و اوج شعارهای جذاب، به آن اشاره کرده و فرمودند: « با زبان و تبيين بايد مردم را با فضايل اخلاقى آشنا كرد و از منكرات دور نگه داشت. اين به جاى خود درست، اما با شيوع منكرات و با تظاهر به آن بايد مقابله كرد.» و تصریح کردند:«اسلام مرتكب منكر را نصيحت و هدايت مى‏كند، اما حدّ هم براى او مى‏گذارد. با صِرف زبان و توصيه نمى‏شود كارى كرد. قدرت نظام بايد جلوى سير فحشا و فساد را بگيرد.»

ايشان در جايي ديگر با يادآوري وظايف دستگاه‌هاي فرهنگي خاطرنشان کرده بودند: «نيروي انتظامي در اداي آن بخش از وظايفي که برعهده‌ اين نيرو است، بدون توجه به برخي جوسازي‌ها و مخالفت‌ها، به وظيفه‌ خود عمل کند» و صدالبته «در برخورد با برخي افراد كه تعمداً يا از روي بي‌توجهي چهره جامعه را از لحاظ ديني، نجابت و عفاف خارج مي‌كنند بايد برخوردي قوي و صحيح انجام شود.»

2.  يكي از اقدامات اميدواركننده نيروي انتظامي در سال‌هاي گذشته به رغم فراز و نشیب های فراوان، اجراي طرح ارتقاي «امنيت اخلاقي و اجتماعي» بوده است كه به ويژه در سال نخست بازتاب‌هاي چشمگيري در جامعه داشت. اگرچه طرحي با ابعاد كلان ارتقاي امنيت اجتماعي خالي از خطا و كاستي نبود؛ اما صداقت و قاطعيت متصديان مربوط و دستاوردهاي درخشان آن موجب شد تا رهبر معظم انقلاب، مردم و همه دلسوزان نظام فارغ از برخي كاستي‌ها بر كليت طرح مزبور مهر تأييد زنند و تداوم اجراي آن را خواستار شوند؛ به گونه‌اي كه مقام معظم رهبري تأكيد كرده بودند: «نيروي انتظامي بايد با پرهيز از طرح‌هاي موسمي و موقت، طرح امنيت اجتماعي را با قدرت ادامه دهد تا اهداف آن در جامعه نهادينه شود.»

البته فعاليت این نيرو در برخورد با مظاهر بدحجابي و فساد اخلاقي، دامنه بسيار گسترده‌اي دارد و شگفت‌آور نيست اگر در بين هزاران مأمور زحمت كش، عده‌اي انگشت شمار نتوانند و يا نخواهند به وظيفه خود، آن گونه كه شايسته است، عمل كنند؛ اما بجا نیست كه کساني، همه برنامه را ناكارآمد نشان دهند و ناخواسته، تلاش‌هاي دلسوزانه در این زمینه را زير سؤال برند.

3. درست است که جامعه ما بیمار نیست؛ اما باید عمق تلاش های ویرانگر دشمن در ترویج مستقیم و غیرمستقیم نابهنجاری‌های اخلاقی با ابزار «مانکن‌های سیار» و «سایت‌های مسموم» را مشاهده کرد و افزون بر کار فرهنگی و اقناعی، به هنگام ضرورت از ابزار قهریه همچون ون و فیلتر هم غافل نشد. در این میان عده‌اي می کوشند بدحجابي را در حد یک اختلاف سلیقه در پوشش کاهش دهند و بر اساس همين توهم، از برخورد قاطع با مظاهر بدحجابي انتقاد مي‌کنند؛ اما واقعيت اين است که اين پديده ناميمون بيش از آن چه آن‌ها تصور مي‌کنند، در افزايش بزهکاري و گاه جنايت‌هاي تکان دهنده نقش دارد.

مروری بر صفحه حوادث روزنامه ها و  آگاهی از فجایعی که گاه در اثر بی مبالاتی های به ظاهر ناچیز رخ داده، ضرورت وجود ابزار انتظامی را در کنار کارهای ایجابی به خوبی نمایان می سازد. چند سال پیش پسري 22ساله!! که در کمال خونسردي 14 زن و دختر جوان را پس از هتک حرمت به قتل رسانده بود! در توصيف وضعيت ظاهري قربانيان خود گفته بود: « تيپ‌هاي خاصي بودند. مانتوهاي تنگ و شلوارهاي کوتاه مي‌پوشيدند، موهايشان بيرون بود، آرايش غليظي داشتند و ...»

با مروري کوتاه در اخبار رسانه‌ها مي‌توان مواردي فراوان از اين گونه رخدادهاي تکان دهنده را مشاهده کرد. بر اساس گزارش‌هاي نيروي انتظامي، بانواني که با ظاهر و پوشش نامناسب در شهر حضور مي‌يابند، افزون بر اغوای دیگران، خود نیز بيش از ديگران در معرض ناامني قرار می گیرند؛ ناامني‌هايي که گاه با تحقير، نيش و کنايه و متلک پراکني آغاز شود و به ربودن، تعدي و حتي قتل می انجامد!

البته در همه موارد، ظاهر و پوشش نامناسب به معناي بي مبالاتي فرد نيست و چه بسا پيامد ناآگاهي و نبود آموزش‌هاي صحيح خانواده و مربيان مدارس باشد؛ اما به هر صورت، تبهکاران، آن را نشانه‌اي از بي قيدي، نابهنجاري‌هاي شخصيتي و احياناً ساده لوحي اين عده مي‌پندارند و از اين رو آنان را براي اجراي نقشه‌هاي شوم خود در نظر مي‌گيرند. طبق برخي آمار، بيش از 90 درصد دختراني که مورد آزار قرار مي‌گيرند غيرچادري هستند. بسياري از مجرمان دستگير شده در سخنان خود تصريح کرده اند که از هتک دختران بدحجاب احساس بدي نداشته اند؛ اما بانوان و دختران پاي بند به حجاب برتر و پوشش اسلامي را انسان هايي شريف مي‌دانسته و به لحاظ وجداني، آزار رساني و حتي متلک پراکني به آنان را بر نمي‌تابيده اند! 

4. نكته مهم در زمینه کار اقناعی و علمی، مسؤوليت شناسي همه نهادهاي مربوط است؛ چه اين كه سازمان‌ها و نهادهاي متعددي در سالم سازي فضاي جامعه نقش دارند و اگر در سال‌هاي گذشته همه آن‌ها به سهم خود به انجام وظيفه شان همت مي‌گماردند، امروزه بار سنگين ناشي از سهل انگاري‌هاي برخي نهادها بر دوش زحمتكشان انتظامي تحميل نمي‌شد. در اين باره شایسته است همه نهادهای مربوط از جمله قوای محترم مجریه و مقننه، توضيح دهند که افزون بر راهبردهای کلی، کدام طرح عملی کارآمد را در رابطه با اقناع جوانان و تقویت حجاب و عفاف عرضه كرده‌اند. همچنین مناسب است دولتمردان محترم توضيح دهند که در مدت یک سال گذشته، دستکم در مراکز دولتي مانند ادارات و دانشگاه‌ها چه اقدام مؤثري براي اقناع کارمندان و دانشجویان و ...انجام داده‌اند و بازدهی آن چه بوده است و براي نمونه در عرصه هنر براي اقناع جامعه و ترويج فرهنگ عفاف و حجاب چه تدابیری اندیشیده اند؟ آيا اساسا اقدام عملی خاصی در این زمینه انجام شده است؟ آيا وضعيت حجاب و عفاف در سينما و تولیدات سینمایی و فرهنگی ارتقا يافته و تلاشی در این زمینه صورت گرفته است؟! آيا نيروهاي ارزشي از وضعيت کنوني سينما رضايت دارند؟ و ... .

5. اين که براي نهادينه شدن هنجارهاي اجتماعي، کار فرهنگي لازم است سخني درست اما ناكافي است؛ چه اين كه در كوتاه مدت بايد در كنار بسترسازي فرهنگي، از ابزار قهريه نيز بهره گرفت. استدلال برخي منتقدان مبني بر بسنده کردن به کار فرهنگي، مانند اين است كه به جاي برخورد قاطع با سارقان و قاتلا‌ن ، آن‌ها را به حال خود رها كنيم و به برخي كارهاي كليشه‌اي به ظاهر فرهنگي دل خوش داريم تا شايد احترام به جان و اموال ديگران، براي همگان نهادينه شود؛ امري كه هرگز رخ نخواهد داد! از سوي ديگر، فعاليت فرهنگي، اصطلاحي است كه از آن برداشت‌هاي مختلفي مي‌شود و نمي‌توان آن را يگانه راهكار براي حل معضلات جامعه دانست.

سخن شهيد مظلوم بهشتي در اين باره شنيدني است: «آيا اجازه مي‌دهيد عين اين مطلب را در رابطه با دزدي‌ها عمل كنيم، يعني بگوييم «اي پاسداران، ‌كميته‌ها و پاسبان‌ها! تشريف ببريد و شب‌ها در منازل‌تان بخوابيد، چون ما به وسيله راديو و تلويزيون، دزد‌ها را اقناع مي‌كنيم تا شب‌ها دزدي نكنند و قبل از اين كه اقناع كنيم نيز زور به كار نمي‌بريم»! آيا اجازه مي‌دهيد اين كار را انجام دهيم؟! چه فرقي ميان آن دزد مال و خانم خودآرايي كه به عمل خودآرايي دست مي‌زند وجود دارد؟ اين خانم، دزد سلامت اخلاق مردان است و آن مرد بلهوسي كه خودآرايي و خودشيريني مي‌كند و قصد جلب‌نظر خانم‌ها را دارد، آن هم دزد سلامت اخلاق است و بايد هم به وسيله اقناع و هم به وسيله قدرت جلوي هر دو را گرفت. مديريت در اين خصوص بايد از اين دو طريق باشد و اقناع بدون قدرت، تاكنون تجربه تاريخي اداره هيچ جامعه حتي صد هزار نفري را نداشته است و قدرت بدون اقناع، ديكتاتوري به حساب مي‌آيد و كار ساز نيست، پس اقناع و قدرت در اين خصوص بايد با هم به كار برده شوند.»

6. کساني که اقداماتی همچون فیلترینگ و برخورد هوشمندانه نيروي انتظامي را ناکارآمد دانسته و خواهان كار فرهنگي شده اند، با تأملي درخور درخواهند يافت كه اين برخوردها نيز به تعبيري كاري فرهنگي است؛ هرچند در پوششي ديگر صورت مي‌گيرد. طبيعي است هر كار فرهنگي براي توفيق و استمرار به دو عامل نياز دارد: 1. وجود مقتضي؛ 2. نبود مانع. در موضوع مورد بحث؛ مقتضي، همان اقناع و کار علمی به منظور ترويج فرهنگ ناب اسلا‌مي و بازگوكردن فوايد آن، و مانع نيز، مظاهر ویرانگر فرهنگ غربی است که نقش قوه قهریه در کنار دیگر تلاش های ایجابی، قابل انکار نیست.

بي‌گمان اگر صرفاً به بُعد آموزشي و اخلاقي بپردازيم ولي از آثار مخرب مبلّغان بدحجابي و .... غفلت كنيم و اجازه دهيم افرادی بدون هیچ مانعی به وبسایت‌های مسموم دست یابند و بانوانی با پوشش‌هاي نامناسب، آزادانه در همه جا تردد كنند، نبايد چندان به بازدهي كار فرهنگي خوش بين باشيم. چه این که برای نمونه زنان با پوشش‌های جلف و نامناسب، - اگرچه ناخواسته- در حال اجراي كارفرهنگي البته در جهت منفي هستند و برنامه‌های ایجابی دیگران را هم کم اثر و گاه خنثی می سازند.

متاسفانه برخی رویکردها و مواضع نادرست از سال‌های گذشته تاکنون در موضوع فرهنگ و عفاف، ناخواسته زمينه را براي گسترش نابهنجاری‌ها فراهم آورده است. متصدیان محترم اگر دقيق‌تر به واقعيت‌ها بنگرند، درخواهند يافت که مظاهر بی‌اخلاقی روند خطرناكي پيدا كرده است. محصولات مخرب فرهنگي بدون نظارت کافي در فضاي جامعه توليد و توزيع مي‌شود، پرده سينماهاي كشور همچنان سوژه هايي نامناسب را به نمايش مي‌گذارد و به نظر مي‌رسد نظارت بر فضاي اخلاقي جامعه وضعيتي خوشايند ندارد.

از مسؤولان محترم که بارها تأکيد کرده‌اند از حقوق ملت در عرصه سیاسی و اقتصادی کوتاه نخواهند آمد، انتظار اين است که خطر مفاسد فرهنگی و اخلاقی را نیز جدی بگیرند و به گونه ای مؤثر به این عرصه وارد شوند؛ چه این‌که در منطق آرمانگرايانه، اين نوعي فقدان توازن است كه دستکم در گفتار این همه بر جلوگیری از تضییع حقوق ملت تاکید شود، اما در مقابل هجمه ویرانگر فرهنگی و اخلاقی دشمنان، اقدام چشمگیری صورت نگیرد.

فرستنده: مرتضی رضائیان فیروزآبادی