به گزارش مشرق، نشست «روایت‌های واقع بینانه از جنگ تحمیلی» با حضور جمعی از خبرنگاران و نویسندگان حوزه دفاع مقدس برگزار شد.

در این نشست میثم رشیدی مهرآبادی نویسنده و خبرنگار حوزه دفاع مقدس از سایت خبری تحلیلی مشرق گفت: مناسب است که موضوع این نشست را با توئیت آقای محسن رضایی درباره عملیات کربلای۴ مرتبط کنیم چرا که گفته‌های ایشان تبعاتی را در جامعه ایجاد کرد. مشکل اصلی در رابطه با این توئیت در حقیقت موضوع واقع بینی در فهم دفاع مقدس بود.

بیشتر بخوانیم:

در «مشرق» با «تیتر خوب» مخاطبمان را قانع می‌کنیم

نکته‌ای که آقای رضایی طرح کرد سند شد

نویسنده کتاب‌های «حاجی فیروز»، «خیابان تبریز» و «مثل باران» یادآور شد: آقای رضایی از فرماندهان ارشد جنگ و به معنای دیگر فرمانده عملیات کربلای۴ بود. اگر چه که آقای رضایی به اشتباه خود پی برد. اشتباه او در این بود که ظرفیت توضیح درباره عملیات کربلای ۴ فراتر از چند کلمه‌ای است که در یک توئیت خلاصه شود. اما ایشان نکته‌ای را بیان کرد که اکنون به عنوان یک سند از آن یاد می‌شود.

فضای رسانه‌ای مرتبط با کربلای۴ غبار آلود است

این خبرنگار خاطرنشان کرد: ما پس از نشر توئیت آقای رضایی با رویکردهای احساسی مواجه شدیم و حتی شاهد بازخوردهایی از طرف افرادی بودیم که در آن عملیات حضور داشتند. از سوی دیگر فرماندهان رده بالای این عملیات وقتی وارد قضایا شدند که فضا غبارآلود شده بود و رسانه‌ها نیز با تأخیر به آن پرداختند. قطعاً اگر آقای رضایی در برنامه زنده تلویزیونی حضور پیدا نمی‌کرد فضا غبارآلودتر می‌شد. اکنون باید اجازه دهیم که غبار فروکش کند و در فضای کارشناسی شده به مساله ورود کنیم.

وی با اظهار تأسف از فضاسازی منفی برخی رسانه‌ها در این باره توضیح داد: برخی رسانه‌ها نیز در این فضا بازی خوردند و عده‌ای نیز با هدف افزایش دیده شدن خبرهای‌شان یا مخاطبان شان دست به انتشار مطلب زدند. عموماً هم رسانه‌هایی که سابقه روشنی ندارند، خواستند از این فضا استفاده کنند. از سوی دیگر رسانه‌هایی که به طور مرتب به دفاع مقدس می‌پردازند به دلیل ضعف ارتباطی که با یکدیگر داشته باشند؛ نتوانستند خوب عمل کنند.

خبرنگاران شایسته‌ترین گروه برای پرداختن به عملیات کربلای۴ هستند

این نویسنده یادآور شد: برخی کارشناسان دفاع مقدس نیز مطالبی در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند که کمکی به سهم اصل موضوع نکرد. ما باید به عنوان رسانه‌های تخصصی تحت تاثیر این فضاسازی موقتی که پیرامون این عملیات ایجاد شده است قرار نگیریم، بلکه باید جلسات کارشناسی شده برگزار شود و در طول سال به این موضوع بپردازیم.

افرادی که ادعای کارشناسی و پژوهشگری در حوزه دفاع مقدس را دارند، گاهاً خودشان را در مقابل فرماندهان قرار می‌دهند، در این شرایط ما مشاهده می‌کنیم که شایسته‌ترین گروه نسبت به پرداختن به موضوع کربلای ۴، ما خبرنگاران هستیم که هدفمان شفاف سازی با حفظ اصل بی‌طرفی است و در این زمینه می‌توانیم از پژوهشگران و فرماندهان کمک بگیریم.

رشیدی مهرآبادی ادامه داد: کار خبرنگاری سخت و زیان آور است و البته کار خبر در حوزه دفاع مقدس سخت و زیان آورتر است. سختی کار ما در بازتاب روایت‌های واقع بینانه است، چرا که در طول تاریخ کشورمان هیچ رویدادی همچون دفاع مقدس با روایت‌های مختلف روبرو نبوده است.

روایت‌های مرتبط با دفاع‌مقدس همه درست هستند اما ناقص‌اند

این پژوهشگر حوزه دفاع‌مقدس یادآور شد: افراد فراوانی در جنگ و عملیات‌های آن حضور داشته‌اند که به تعداد هر کدام می‌توان روایت متفاوتی از جنگ تحمیلی داشته باشیم. این روایت‌ها همگی درست هستند، اما ناقص‌اند. احصای این روایت‌ها بسیار دشوار است و می‌طلبد که کار دقیق‌تری انجام شود. متأسفانه پژوهشگران جنگ آن قدر سرگرم پیدا کردن واقعیت‌ها هستند که زمان را از دست می‌دهند. به عنوان مثال یک نویسنده ۱۰ سال وقت خود را صرف رزمنده‌ای می‌کند. این در حالی است که او با دانشی که دارد در همین مدت می‌توانست به رزمندگان دیگری بپردازد که به دلیل جراحت ناشی از جنگ ممکن است عمر کوتاه‌تری داشته باشد. ما باید توانمان را متمرکز در یک شخص یا یک موضوع نکنیم چرا که این گونه ممکن است سایر رزمندگان را از دست بدهیم.

کربلای۴ تهدیدی است که می‌توان به فرصت تبدیل شود

در ادامه این نشست، کریم باباخانیان از روزنامه‌نگاران فعال حوزه فرهنگی در روزنامه رسالت در سخنانی با اشاره به اینکه عنوان این نشست که دو هفته پیش مطرح شد همخوانی بسیار دقیقی با شرایط امروز جامعه دارد، بیان کرد: این تهدیدی است که ما می‌توانیم آن را در روایت‌های خود به فرصت تبدیل کنیم. آن‌ طرف آبی‌ها قضایا را پررنگ‌تر از ما نمایان کردند. حقیقت این است که آنها مسائل را مادی و زمینی می‌بینند و ما نگاهی مقدس به برخی از وقایع داریم.

وی افزود: وقتی صحبت از تفاوت نگاه می‌کنند یعنی چنین برداشتی از جنگ. قطعاً در رابطه با عملیات‌های کربلای۴ یا «رمضان» در آینده بحث‌های فراوانی خواهد شد و وسعت بیشتری پیدا خواهد کرد چرا که در این عملیات‌ها شهدای زیادی را تقدیم کردیم و نتیجه دلخواه را به دست نیاوردیم. اما هیچیک از اینها از اجر و قرب شهدا یا دفاع مقدس نمی‌کاهد چرا که امام، ما و آنها را مأمور به انجام تکلیف کرده بودند. ما میراث‌دار شهدار هستیم و باید به تکالیف خود عمل کنیم.

باباخانیان تأکید کرد: همه جای دنیا مرسوم است که پس از گذشت چند دهه از وقوع یک ماجرای تاریخی یا حادثه که جنبه عمومی داشته است مسائل پشت پرده را بیان می‌کنند. بیان این مسائل پشت‌پرده به تجربه‌اندوزی و تحلیل دقیق تاریخی و واقع بینانه به ما کمک می‌کند. در این شرایط دیگر نباید بحث‌های آماری داشته باشیم، بلکه باید مسائل تاریخی و شاهکار فرزندان ایران بیان شود. در آن مقطع هر انسان آزاده‌ای تصمیم به مقاومت می‌گرفت و تن به تسلیم شدن نمی‌داد. شرایط کنونی برای ما این فرصت را ایجاد کرد تا آیندگان با بینش بازتری عمل کنند و واقعیت‌ها را ببینند.

جعبه سیاه جنگ باید باز شود

این روزنامه نگار با اشاره به اینکه جعبه سیاه دفاع مقدس با گذشت ۳۰ سال باید از سوی افراد موثر در جنگ باز می‌شد خاطرنشان کرد: متاسفانه افراد مؤثر در دفاع مقدس به دلیل کهولت سن دچار ریزش هستند و حافظه ممکن است یاری نکند، بنابراین بهتر است واقعیت‌ها بیان شوند. طبیعی است که دشمنان از هر چه که ما می‌گوییم برداشت خود را داشته باشند و فضا برای آنها باز شود.

باباخانیان یادآور شد: روزنامه‌نگاران خارج نشین به این دلیل که خارج از کشور هستند، پرده‌دری می‌کنند و حریم‌ها را می‌شکنند. این ما هستیم که باید پیش از اینکه بیگانگان در رابطه با دفاع مقدس اقدامی کنند، جامعه را با بیان خود در رابطه با جنگ تحمیلی واکسینه کنیم که بعدها وقتی از دشمن چیزی می‌شنوند مایوس نشوند. ما باید ذائقه مردم را تقویت کنیم و به سمت حفظ ارزش‌های مقدس گام برداریم.

رسانه باید ظرفیت پذیرش جامعه از وقایع جنگ را افزایش دهد

وی گفت: رسانه‌ها باید به گونه‌ای فضا را ایجاد کنند که از پس از بیان وقایع دفاع مقدس مردم ناراحت نشوند و از سوی دیگر هم چنان حساس و پیگیر باشند. همچنان در رابطه با دفاع مقدس اتفاقاتی وجود دارد که ناگفته باقی مانده است. اگر در مردم ظرفیت پذیرش ایجاد شود، آن وقت بیان آنها می‌تواند تحول در جامعه ایجاد کند. به عنوان مثال ما هنوز هیچ شاهکار ادبی در رابطه با دفاع مقدس نتوانسته‌ایم خلق کنیم. قطعاً اگر واقعیت‌ها بیان شود فضای بهتری ایجاد خواهد شد.

باباخانیان یادآور شد: در بحث شکست عملیات‌ها نباید نقش دشمنان را نادیده بگیریم. ما باید جنگ را از خاکریز دشمن هم روایت کنیم چرا که در جنگ از چوپان جاسوس داشتیم تا هواپیمای آواکس آمریکایی. معلوم است که تعدادی از عملیات‌های ما به واسطه دشمنانی که حامی صدام بودند با شکست مواجه می‌شد.

در فتح خرمشهر رسانه‌های بیگانه خاموش بودند

وی خاطرنشان کرد: نسل جوان می‌تواند از مسئولان جنگ سوال کند، اما نمی‌تواند آنها را متهم یا مواخذه کند یا به دلیل تصمیمی که گرفته‌اند مورد شماتت قرار دهند. باید جوانان هوشیار باشند چرا که دشمنانی که عامل اصلی شکست بودند، رسانه‌های شان به موضوع جنگ پرداخته‌اند و اخبار جعلی را منتشر می‌کنند. به عنوان مثال پس از فتح خرمشهر، رسانه‌های غربی ۴۸ ساعت سکوت کردند. این افراد همان کسانی هستند که مدعی بی‌طرفی هستند.

در ادامه این نشست، نجمه سادات مولایی خبرنگار سرویس حماسه و جهاد خبرگزاری تسنیم با طرح این پرسش که «ما به عنوان افرادی که دغدغه دفاع مقدس را داریم، چقدر نسبت به موضوعات مرتبط با آن آماده هستیم؟» گفت: این سوال را به این جهت می‌پرسم که پس از ماجرای توئیت کربلای۴ رسانه‌های دشمن سریعاً در رابطه با آن مستند، فیلم، کتاب یا گزارش‌هایی منتشر کردند. ما در این شرایط باید بدانیم که چگونه می‌توانیم دفاع مقدس را از تحریف و فراموشی که از آسیب‌های آن هستند، مصون نگه داریم.

رسانه‌های بیگانه و دشمن آماده‌تر از ما عمل کردند

وی خاطرنشان کرد: رسانه‌های بیگانه در مورد رخدادهای جنگ تحمیلی آماده‌اند حتی از رسانه‌های داخلی جلوتر باشند. مشاهده کردیم شخصی گزارشی ۲۰ صفحه‌ای را در رابطه با کربلای۴ منتشر کرد که صحت آن جای سوال دارد. متاسفانه خبرنگاران ما در داخل بیشتر کلیشه‌ای کار می‌کنند و درگیر مباحث سطحی هستند و در قالب خاصی خود را محصور کرده‌اند. اگر ما می‌خواهیم درباره دفاع مقدس سخن بگوییم باید اطلاعات به روزی داشته باشیم.

مولایی یادآور شد: در زمینه دفاع مقدس کارشناسِ خبرنگار در حوزه دفاع مقدس نداریم یا پژوهشگر و نویسنده‌ای که خبرنگار باشد نمی‌بینیم. البته ممکن خبرنگاران در داخل کشور یا آمادگی ندارند یا مدیریت رسانه‌ای این اجازه را به آنها نمی‌دهد در چنین مواقعی خود را نشان دهند.

این خبرنگار افزود: ما باید یاد بگیریم که یکسری از تحلیلگران را در رابطه با دفاع مقدس دخیل کنیم. آیا رسانه‌هایی که در دوران جنگ تحمیلی در خدمت دشمنان بودند حق اظهار نظر یا صلاحیت پرداختن به موضوعی همچون «کربلای ۴» را دارند؟ چگونه است که عملیات کربلای۴ لو می‌رود و آنها نسبت به این موضوع خنثی عمل می‌کنند و تلفات انسانی را برجسته می‌کنند یا چطور است که درباره اطلاعاتی که آمریکایی‌ها در اختیار دشمن قرار دادند حرفی نمی‌زنند؟

مولایی گفت: بهتر است که کمی زمان بگذرد و پس از آن خودمان موضوع کربلای۴ را مطرح کنیم. موضوع اصلی در رابطه با جنگ تحمیلی آن است که باید دفاع مقدس بودن آن را حفظ کنیم و نباید فریب بازی سیاسی را بخوریم. ما باید به رسالتی که داریم بی‌طرفانه بپردازیم.

درباره توییت کربلای۴ سوء برداشت صورت گرفت

در ادامه این نشست، فاطمه سادات کیایی، خبرنگار حوزه ایثار و شهادت خبرگزاری دفاع مقدس در سخنانی بیان کرد: توئیت آقای رضایی پر اهمیت بود و ما در این فضا متوجه شدیم که شبکه‌های ارتباطی چه بستر مهمی را در زمینه پرداختن به دفاع مقدس ایجاد کرده‌اند. اگر چه آقای رضایی به توئیت خود از طریق رسانه به افکار عمومی پاسخگو شدند، اما کافی نبود و می‌توانست جامع‌تر باشد.این موضوع در فضای مجازی پر و بال گرفت.

از بحث‌های سیاسی و جناحی فاصله بگیریم

در این نشست ناصر ملایی سردبیر سرویس فرهنگ حماسه ایسنا نیز گفت: ما به دنبال این هستیم که روایت‌های واقع بینانه‌ای از جنگ و دفاع مقدس را که میراث ماندگار ما محسوب می‌شود منتقل کنیم. انتقال این میراث تأمین کننده سلامت نسل آینده و روحیه مقاومت در جامعه است و تا زمانی که این وقایع درست منتقل نشود دشمنانی که در دوران دفاع مقدس نمک به زخم ملت می‌پاشیدند به شیطنت‌های خود ادامه خواهند داد.

وی افزود: رسانه‌های بیگانه در فیلم‌ها و گزارش‌های خود به دنبال تحقق اهداف و سیاست‌های خودشان هستند و می‌خواهند بنابراین آرزو می‌کنیم که رسانه‌ها در داخل روایت واقع بینانه‌ای از جنگ را ارائه دهند و این مهم زمانی انجام می‌شود که در روایت‌هایمان بحث‌های سیاسی و جناحی را کنار بگذاریم و آنچه را که اتفاق افتاده است به درستی بیان کنیم.

در بخش دیگر این نشست، محمدرضا بختیاری خبرنگار سرویس فرهنگ حماسه ایسنا با اشاره به اینکه قبل از آغاز صحبت باید به این پرسش پاسخ دهیم که نسل جوان ما که در حال حاضر که در معرض دریافت اطلاعات مختلف از طریق فضای سایبری است، چگونه به جنگ نگاه می‌کند؟ بیان کرد: شاهد هستیم که رسانه‌ها و فضای سایبری همواره برای اقشار مختلف جامعه پیش‌فهم و پیش فرضی را طرح می‌کند. جنگ نیز از جمله مباحثی است که توسط رسانه‌های این چنینی به جامعه بازنمایی شده است.

نسل پسا جنگ نگاه خاکستری به دفاع مقدس دارد

وی گفت: موضوع این است که جنگ تحمیلی یک پدیده ایستا نیست که بخواهد در دل تاریخ باقی بماند، بلکه پیامدهای مرتبط با جنگ آن را به یک موضوع پویا تبدیل کرده است. در این شرایط ما با دو نسل از مخاطب مواجه هستیم. نسل اول افرادی هستند که جنگ و انقلاب را درک کرده‌اند و در آن حضور داشتند. تحلیل این افراد از جنگ عینی است.نسل دوم نیز که باید نام آنها را «نسل پسا جنگ» نهاد، افرادی هستند که جنگ را از پیامدهای آشکار آن درک کرده‌اند.

بختیاری توضیح داد: نسل پسا جنگ رویکردی نقادانه و چالش برانگیز به دفاع مقدس دارند چرا که روایت‌های مختلفی از جنگ شنیده‌اند. همچنین نسل اول، جنگ را سیاه و سفید یا به تعبیر دیگر «حق و باطل» تعبیر می‌کند و نسل دوم چشم اندازی خاکستری یا به تعبیر دیگر به پیامدهای «شکست و پیروزی» در جنگ توجه دارند.

این خبرنگار در پایان گفت: در این شرایط ما باید در بازنمایی مباحث مرتبط با جنگ تحمیلی دقت داشته باشیم. در نوع بیان یا در معنایی که می‌خواهیم به کار بگیریم به ظرافت‌های گفتاری خود توجه کنیم چرا که عموماً معنایی که از گفتارها می‌توان فهم کرد، لغزنده و بی‌ثبات است و در طول تاریخ به دلیل تغییر نسل، فرهنگ و جامعه ممکن است ارزش‌ها به ضدارزش شوند. فرایند اقناع یا پاسخگویی به نسل دوم باید بر مبنای گفت‌وشنود شکل بگیرد و افرادی که می‌خواهند به تبیین، تشریح و توصیف خود در بازنمایی روایی از جنگ تحمیلی پردازند صبور باشند.