به گزارش مشرق، مرکز جهانی مطالعات افراط گرایی (ICSR) در گزارش مفصل به قلم «جوانا کوک» و «جینا فیل» به بررسی سرنوشت زنان و کودکان عضو گروه تروریستی داعش و خطرات ناشی از این افراد پرداخته و آمار دقیق و مفصلی از این گروه ارائه داده است.

در تحقیقات صورت گرفته در رابطه با گروه تروریستی داعش، توجه ویژه‌ای روی فعالیت مردان این گروه شده است، چرا که آنها عناصر تاثیر گذار اصلی در ارتکاب خشونت‌های مختلف بودند. به این ترتیب به نظر می‌رسد نقش زنان و کودکان وابسته به این گروه تروریستی نادیده باقی مانده است. گزارش مذکور به بررسی هر سه گروه از عناصر داعش پرداخته و ویژگی‌های هر کدام از این گروه‌ها را بررسی کرده است.

این گزارش به منابع رسمی و دولتی و آماری که از اطمینان بیشتری برخوردار است، استناد کرده و مجموعه‌ای آماری در رابطه با داعش ارائه می دهد که از 283 منبع گرفته شده است. این آمار و اطلاعات مدت زمانی میان آوریل 2013 تا ژوئن 2018 را در بر می گیرد که در جریان آن دولت موهوم اسلامی توسط ابوبکر البغدادی اعلام شد.

بیشتر بخوانید:

ترکیه، یک فرمانده پیشین داعش را دستگیر کرد

داعش یک گروه تروریستی خشن به ظاهر دینی است که بالاترین انتشار را نسبت به همتایان خود در دنیا داشته است. این گروه تروریستی خیلی سریع تسلط خود را بر اراضی و منابع طبیعی منطقه گسترده کرد. اوج قدرت این گروه به اواخر سال 2014 باز می‌گردد که در آن زمان بالغ بر 100 هزار کیلومتر مربع از اراضی منطقه که 11 میلیون شهروند در آن زندگی می کردند، را تحت کنترل خود گرفته بود.

جمع آوری اطلاعات آماری در رابطه با گروه تروریستی داعش بسیار محدود و پرهزینه است، چرا که آمار دقیقی از عناصری که برای پیوستن به این گروه به سوریه و عراق سفر کرده اند وجود ندارد، چه برسد به اینکه اطلاعات دقیق‌تری در رابطه با تقسیم‌بندی جغرافیایی و جنسیت و ساختار سنی آن‌ها وجود داشته باشد. همین ابهام در رابطه با کسانی که از سوریه و عراق بازگشته اند یا افراد بازداشت شده در این کشورها و حتی افراد کشته شده در درگیری‌ها نیز وجود دارد.

گروه تروریستی داعش و کسانی که تحت آموزه‌های این گروه بودند بالغ بر 4300 حمله تروریستی در دست کم 29 کشور دنیا انجام دادند. این موضوع باعث شده بود آنها به نگرانی مشترک تمام دنیا تبدیل شود.

تنوع گسترده‌ای که در میان عناصر جذب شده به گروه تروریستی داعش وجود داشت، این گروه را از هر گروه تروریستی دیگر در طول تاریخ متمایز کرده بود. بالغ بر 41490 شهروند از 80 دولت مختلف برای پیوستن به داعش به سوریه و عراق سفر کرده بودند که یک چهارم آنها را زنان و کودکان تشکیل می‌دادند. این آمار در سال 2014 به اوج خود رسید و تنها طی یک ماه بالغ بر 2000 نفر به این گروه پیوستند. این رقم اما در سال 2016 به 50 نفر در ماه کاهش پیدا کرد و در حال حاضر نیز بالغ بر7366 نفر از عناصر داعش به کشورهایی که از آنجا آمده بودند، بازگشته‌اند.

نگاهی به رویکردهای اصلی این گروه و اقدامات روشمند آنها نشان می دهد که اهداف مد نظر داعش فراتر از تاسیس دولتی در یک منطقه جغرافیایی بود. سقوط خلافت داعش تنها یک اقدام برای متزلزل کردن و شکست دادن این گروه بود و باعث از بین رفتن ایدئولوژی آنها نشد.

این گزارش به ارائه آمارهایی از عناصر گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه پرداخته است:

• 41940 نفر از گوشه و کنار جهان و به طور مشخص از 80 کشور به عراق و سوریه سفر کردند تا عضو گروه تروریستی داعش شوند.
• بر اساس آماری که از این گروه منتشر شده است، حدود 13 درصد از این افراد یعنی 4761 نفر را زنان و 12 درصد یعنی 4640 نفر از مجموعه این تعداد را نوجوانان تشکیل می‌دهند.

• کشورهای شرق آسیا با 70 درصد بیشترین میزان عناصر داعش در میان زنان و کودکان را به خود اختصاص داده‌اند، بعد از این گروه،‌ کشورهای شرق اروپا با 44 درصد و غرب اروپا با 42 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. زنان و کودکان آمریکایی و استرالیایی و نیوزلند حدود 36 درصد از این افراد را تشکیل می‌دهند و از آسیای میانه نیز 30 درصد و از جنوب شرق آسیا 35 درصد و جنوب آسیا 27 درصد و کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا 8 درصد و سایر مناطق آفریقا 1 درصد در این گروه‌ها مشارکت کرده‌اند.
• با توجه به کمبود اطلاعات موجود در این زمینه؛ شکاف های گسترده ای در میان آمارهای متعدد ارائه شده در خصوص زنان و کودکان وجود دارد.
• تعداد کودکانی که در چارچوب خلافت موهوم داعش از پدران ومادران داعشی متولد شده‌اند، دست کم حدود 730 نفر هستند.

نگرانی‌ درباره سرنوشت زنان و کودکان داعشی

هنگامی که نام گروه تروریستی داعش برده می‌شود، اولین چیزی که به ذهن انسان خطور می‌کند، مردان نقابداری است که پرچم سیاه رنگ داعش را حمل می‌کنند و در عرصه‌های جنگی به مبارزه می پردازند. همچنین ممکن است با بردن نام این گروه تروریستی انسان به یاد جنایت های وحشیانه این گروه و اعدام‌های انفرادی و دسته جمعی آنها بیفتد، اما باید گفت که این تصاویر و فیلم‌ها تمام آن چیزی نیست که در رابطه با این گروه تروریستی وجود دارد.

داعش در برهه‌ای از زمان موفق به تحت کنترل گرفتن بخش های گسترده ای از منطقه شد و در ژوئن 2014 اعلام خلافت کرد. بعد از این اتفاق داعش از تمامی اصناف و حرفه‌ها خواست تا در اراضی تحت حاکمیت داعش حضور پیدا کنند. ازجمله این قشرها می‌توان به زنان و کودکان اشاره کرد که از دو جهت دارای اهمیت است. بعد اول، اهمیت نمادین حضور زنان و کودکان در مشروعیت دادن به وجهه خلافت موهوم اسلامی توسط داعش بود و عامل دوم نقش عملیاتی بود که این زنان و کودکان در روند تشکیل خلافت داعش می‌توانستند ایفا کنند.

در رابطه با سرنوشت زنان و کودکان داعشی سناریوهای مختلفی مطرح است که شامل موارد زیر است:

• این احتمال می‌رود که زنان و کودکان نقش مهمی در پیشبرد ایدئولوژی داعش بعد از سقوط حاکمیت این گروه تروریستی در اواخر سال 2017 داشته باشد.
• در حالی که توجه ویژه‌ای به عراق و سوریه در خصوص مبارزه با داعش صورت گرفته، اما لیبی و افغانستان و فیلیپین نشان داده‌اند که مقصدی برای زنان و کودکان منتسب به این گروه تروریستی هستند.
• زنان و کودکان وابسته به داعش تهدیدات امنیتی برای هر کشوری به شمار می‌روند. آنها در گذشته نیز مجموعه‌ای از عملیات شکست خورده یا موفق را در سطح جهان به اجرا گذاشته‌اند.
• یکی از خطرات موجود در این زمینه وجود کودکان یتیمی از عناصر گروه تروریستی داعش است که شهروند هیچ کشوری نیستند.
• زنان و کودکان عضو داعش که در عراق و سوریه بازداشت هستند، نیاز به توجه ویژه دارند. چرا که باید رویکردهای افراطی آنها در زمان بازداشت بهبود یابد و تندروی‌های آنها افزایش پیدا نکند.

البته در رابطه با جامعه آماری اشاره شده در این تحلیل باید گفت که آمار مشخصی در این رابطه وجود ندارد. این موضوع در چند بخش قابل توجه است:

اول: همچنان تعداد آمار جهانی زنان و کودکانی که به سوریه و عراق سفر کرده بودند تا به گروه تروریستی داعش بپیوندند نامشخص است. ارزیابی های گذشته در چهارچوبی محدود قرار داشت یا تنها متمرکز به جغرافیای خاص نظیر غرب اروپا یا بالکان بود.

دوم: تعداد کودکانی که در سرزمین خلافت داعش و از پدرانی خارجی متولد شده بود، نامشخص است. این عده در بسیاری از شرایط ناشناخته باقی ماندند.

سوم: تعداد زنان و کودکانی که به سرزمین‌های اصلی خود بازگشته‌اند، نیز دقیق نیست.

چهارم: تمامی عوامل تاثیر گذار بر عناصر داعش و سرنوشت آینده آنها بعد از سقوط خلافت داعش در اواخر سال 2017 و تناقض‌های گسترده در میان این افراد مطلق است.

بر اساس این گزارش مجموع عناصر خارجی وابسته به گروه تروریستی داعش در این مدت حدود 41 هزار و 490 نفر بوده که از این تعداد 18852 نفر از خاورمیانه و شمال آفریقا و 7252 نفر از شرق اروپا و5965 نفر از آسیای میانه و5904 نفر از غرب اروپا به گروه تروریستی داعش پیوسته اند. جنوب شرق آسیا و شرق آسیا به همراه آمریکا و جنوب آسیا در رتبه‌های بعدی این جدول قرار دارد. با این وجود میزان پیوستن زنان به گروه تروریستی داعش در شرق اروپا و شرق آسیا به همراه غرب اروپا و آمریکا رقم قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. از این تعداد تنها 7366 نفر از عناصر داعش به کشورهای اصلی خود بازگشته‌اند.

تعداد زنان خارجی منتسب به داعش در عراق و سوریه در این مدت حدود 4761 نفر برآورد شده است. این رقم در میان کودکان نیز به عدد 4649 نفر می‌رسد. تعداد کودکانی که از پدر و مادر داعشی در عراق و سوریه متولد شده اند، نیز رقم 730 نفر را شامل می شود که قطعا رقم دقیقی نیست و آمار واقعی بیشتر از این مقدار است.

علاوه بر تعداد زیادی از زنان و کودکان و مردان بالغ که موفق به پیوستن به گروه تروریستی داعش شده بودند، آمار قابل توجهی از آنها نیز در مراحل مختلف سفر خود موفق به ورود به ترکیه یا سوریه و عراق نشدند. در ابتدای جولای سال 2015 مقامات ترکیه جلوی ورود 15 هزار نفر از 98 کشور مختلف به داخل ترکیه را گرفتند و 1500 نفر از افرادی که به دنبال پیوستن به داعش بودند را از ترکیه اخراج کردند.

بین 10 تا 13 درصد از مجموع عناصر تروریستی خارجی حامی داعش در سوریه وعراق را زنان و 9 تا 12 درصد از آنها را کودکان تشکیل می‌دهند. به این ترتیب می‌توان گفت که زنان و کودکان حدود 25 درصد از عناصر خارجی داعش در عراق و سوریه را تشکیل داده بودند. البته اینها آماری است که امکان دسترسی به آنها به وجود آمده، اما به نظر می‌رسد که آمار واقعی بسیار بیشتر از این رقم‌ها است.

بیشترین تعداد گرایش زنان به داعش از کشورهای روسیه و تونس و فرانسه و چین و مراکش گزارش شده است. گزارش‌های منتشر شده در ابعاد جهانی نشان می‌دهد که زنان در سنین مختلف داوطلب حضور در میان عناصر داعش بوده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به یک خانواده کامل از انگلیس اشاره کرد که متشکل از 12 نفر بود که شامل سه نسل می‌شد. همچنین از استرالیا نیز تعدادی از مادران فرزندان خود را رها کرده و به گروه تروریستی داعش پیوستند. البته تعداد زیادی از این زنان نیز به همراه همسران خود برای مبارزه در راستای اهداف داعش به عراق و سوریه سفر کردند و داوطلب مبارزات میدانی یا ارائه خدمات جنسی به عناصر داعش نبوده‌اند.

انگیزه های زنان برای پیوستن به گروه تروریستی داعش

با وجود فقدان پژوهش‌ها و تحلیل‌های گسترده در رابطه با حضور زنان در گروه تروریستی داعش و انگیزه‌های آنها، برخی اطلاعات در این زمینه وجود دارد که عمدتاً به زنان اروپای غربی متمرکز شده و انگیزه‌های آن‌ها را از سفر به عراق و سوریه و نقش آنها را در عرصه درگیری‌ها بررسی کرده است.

برخی از این افراد برای فرار از جامعه خود و برخی دیگر در نتیجه کشش‌ها و جاذبه های این گروه، اقدام به پیوستن به داعش کرده‌اند. از جمله برخی عوامل دافعه جوامع غربی ضد زنان می توان به تبعیض نژادی یا انزوای آنها یا عدم اختلاط آنها در جوامع یا تلاش آنها برای دستیابی به استقلال و یا جنایتهای صورت گرفته در عرصه سیاست خارجی اشاره کرد.

در میان جاذبه‌های گروه تروریستی داعش نیز می‌توان به انگیزه‌های ایدئولوژیک و تلاش‌های تبلیغاتی داعش برای جذب بیشتر زنان اشاره کرد. ماجراجویی یا جستجوی همسر یا پیروی از همسر بخشی دیگر از انگیزه‌های زنان برای سفر به عراق و سوریه جهت پیوستن به داعش را شامل می‌شود.