به گزارش مشرق، سال گذشته بود که رمان علیرضا قزوه از سوی نشر سوره مهر منتشر شد. همین خبر کافی بود که بسیاری را کنجکاو کند تا ببینند شاعر «مولا ویلا نداشت» این بار در روبه‌رو شدن با فرمی تازه و قالبی متفاوت چه کرده است. تازه کتاب رونمایی شده بود که یوسفعلی میرشکاک هم در ویدئویی که از او منتشر شد در تمجیدی تا حدودی مبالغه‌آمیز از این اثر به عنوان یکی از آثار برجسته داستان فارسی یاد کرد و همین مخاطبان بسیاری را کنجکاو کرد تا سر از زیر و روی نخستین رمان قزوه در بیاورند.
در نخستین مواجهه با نامی روبه‌رو می‌شویم که خواننده را یاد این موضوع می‌اندازد که قرار است رمانی از شاعر مطالبه‌گر هم‌روزگارمان بخواند.
«برادر انگلستان» عنوان نخستین رمان علیرضا قزوه است که با توجه به مواضع سیاسی قزوه خواننده را یاد این موضوع می‌اندازد که در این اثر هم قرار است با رمانی سیاسی روبه‌رو باشد اما قبل از اینها بهتر است از ابتدا شروع کنیم.
«برادر انگلستان» که به ادعای کسانی که شاهد تلاش‌های قزوه برای خلق آن بوده‌اند بیش از ۴۰ مرتبه بازنویسی شده، اثری است که در ابتدا شروعی غافلگیرکننده دارد. شاید باید گفت علیرضا قزوه در شروع رمان خواننده را با خواب غافلگیر می‌کند. حرکتی که در نوع خود سبب می‌شود خواننده کنجکاو شود کار را ادامه دهد اما این روند به مرور افت می‌کند ولی وارد شدن شخصیت‌هایی که در ابتدا تنها در حد اسم بودند و پرداخت و گسترش یافتن آنها سبب می‌شود خواننده به فضای خواب‌آلود بخش‌هایی از قصه عادت کند، بخش‌هایی که نویسنده اتفاقات یا پیش‌نمایش روایت را روی فضای خواب سوار و خواننده را وارد ماجرا می‌کند.
قزوه در این اثر بخش زیادی از روایت را بر دوش رویا انداخته و همان‌طور که آگاهیم رویا در باور دینی ما جایگاه بسیاری دارد و قزوه نیز از این موضوع بخوبی سود برده و از آن به نفع داستانش استفاده کرده است و خواننده در ادامه می‌بیند که این رویاها هرکدام نقشی در پیش‌برد داستان دارد.
«برادر انگلستان» دارای نثری متفاوت و محکم است که در کنار لحن استوار آن، زبانی برجسته را به خواننده ارائه کرده است و همین سبب شده در نخستین رمان، علیرضا قزوه زبانی بسازد که خواننده سخت‌پسند را راضی کند. این تنها گوشه‌ای از کار است، زیرا قزوه در این اثر علاوه بر زبان از فرم هم به نفع داستان خود استفاده کرده است. فرمی که با استفاده از یک زمان غیرخطی بر پیچیدگی آن افزوده شده ولی آنقدر هم پیچیده نیست که خواننده را پس بزند و آن را در قفسه کتاب‌های سخت‌خوان قرار دهد.
رفت و برگشت‌هایی که در متن قصه به واسطه یادداشت‌های «اسماعیل» برای خواننده ایجاد می‌شود، سبب شده کتاب حالت رازگونه پیدا کند و البته کشف معماهای شخصیتی که زندگی پرپیچ‌وخمی دارد هم بر جذابیت اثر افزوده است. خواننده‌ای که به قصه‌های قدیمی و انسان‌های سال‌های دور که شاید در روزگار کنونی دیگر نتوان نمونه‌های آن را یافت، علاقه دارد حتما در مواجهه با این اثر دچار لذت خواهد شد، زیرا قزوه شخصیت‌هایش را از سال‌های پس از کودتای ۳۲ گرفته و با خود کشیده آورده تا همین سال‌های نزدیک!
راوی رمان «برادر انگلستان» خواننده را یاد راوی رمان مشهور فیتس جرالد «گتسبی بزرگ» می‌اندازد، زیرا راوی نقش بسیاری در قصه ندارد و تنها شاهد اتفاقات است و جز خواب‌هایی که می‌بیند و تنظیم و تدوین و بازخوانی یادداشت‌هایی که به دستش می‌رسد فعالیت زیادی در داستان ندارد اما در هر صورت باز شدن گره‌های رمان بر عهده این شخصیت داستان است.
قزوه برای رمانش مضمونی ضداستکباری انتخاب کرده است. او در این اثر در قالب یادداشت‌ها به بسیاری از موضوعات معترض است. اعتراضی که به هیچ‌وجه رنگ و بوی شعارزدگی ندارد و خواننده احساس نمی‌کند مشغول خواندن مشتی شعار است، بلکه نویسنده آنقدر درست شخصیت را ساخته که وقتی از مذاکرات هسته‌ای سخن می‌گوید، خواننده حس نمی‌کند که این حرف بزرگ‌تر از دهانش است، بلکه شخصیت ذره ذره شکل گرفته و چنین حرف‌هایی از او بعید نیست، زیرا او کارهایی کرده که در زمان خود عجیب بوده است. برای مثال رفتن پای درس یکی از اساتید حوزه علمیه یا وارد شدن در مبارزات انقلاب یا کارهایی که کسی باور نمی‌کند مانند رها کردن زندگی و مهاجرت به خارج و... زمینه باورپذیر شدن رفتارهای شخصیت اصلی را فراهم می‌کند.
البته گاهی پرداختن به شخصیت به قدری اوج می‌گیرد که خواننده احساس می‌کند نویسنده به پرگویی افتاده است در صورتی که اگر نیک بنگریم زواید کار بسیار اندک است. هرقدر به پایان کار نزدیک می‌شویم ساختار جملات پیچیده‌تر و البته نمادین‌تر می‌شود، زیرا به نظر می‌رسد حرف‌هایی وجود دارد که نمی‌توان به صراحت بیان کرد از این رو با این بیان به خواننده منتقل می‌شود و این هم شاید هوشمندی نویسنده را برساند که از این روش برای بیان حرف‌ها در قصه‌اش استفاده کرده است.
در مجموع رمان «برادر انگلستان» که نخستین اثر داستانی علیرضا قزوه است هر مخاطب با هر سطح سلیقه‌ای را راضی خواهد کرد. رمانی که ویژگی‌های مختلفی بویژه در زمینه زبان دارد که از شاعر «از نخلستان تا خیابان» چنین ساختار زبانی برای یک رمان دور از انتظار نبود و خواننده‌ای که با اشعار او آشناست تایید خواهد کرد چنین زبانی ویژه شاعری چون علیرضا قزوه است.
*وطن امروز
