سرویس جهان مشرق- مصطفی رحمانی فضلی وزیر کشور در مصاحبه مطبوعاتی اخیر خود وزیر کشور با اشاره به خروج از برجام و همکاری با اروپا در مورد مواد مخدر و پناهندگان اظهارداشت: همکاری ایران با اروپا در مورد مبارزه با موادمخدر و پناهندگان یک جانبه است و فقط ما تلاش و کار می‌کنیم و آن‌ها تلاش موثری انجام نمی‌دهند. این مساله در اجلاس‌های مختلف هم گفته شده است.

رحمانی فضلی در مورد مهاجران گفت: ٣ میلیون مهاجر در ایران هستند و ایران به آن‌ها نگاه انسانی دارد و جلوی آن ایستاده است. اگر این نگاه نباشد کافی است ٢۴ ساعت وزیر کشور غفلت کند تا هزاران پناهنده و چند تن ماده مخدر از مرزها عبور کند.

**واقعیت تهدید وزیر کشور چیست؟

بحران  مهاجرت حدود سه سال است که دامن اروپا را گرفته است. از طرفی به دلیل قوانین بین المللی در مورد مهاجران از مناطق جنگ زده، بازگرداندن آنها اقدامی خلاف عرف و غیرانسانی تلقی می شود و از سوی دیگر نگهداری این حجم عظیم از مهاجران در شرایطی که اروپا هنوز درگیر تبعات بحران اقتصادی دهه پیش است، می تواند نابسامانی و بیکاری را در کشورهای اروپایی تقویت کند؛ جدا از آنکه تأثیرات فرهنگی آن به دلیل تفاوت های آشکار میان مهاجران با شهروندان اصلی غیرقابل انکار است.

کشورهای اروپایی در این شرایط، برخی مانند آلمان با روی خوش به مهاجران در صدد ادغام تدریجی آنها در نیروی کار و افزایش کم هزینه جمعیت خود برآمدند، اما برخی دیگر مانند انگلیس و اخیراً ایتالیا بر آنها سخت گرفته، با ترکیه برای جلوگیری از تداوم سیل مهاجران توافق کردند.

آنچه در مورد مهاجران افغان، جدید است، افزایش ناگهانی سیل افغان هایی است که از سال گذشته به دلیل بالاگرفتن مجدد خشونت های طالبان به تنگ آمده و با توجه به تجربه دو-سه ساله اخیرِ مردم سوریه و مانند آن، تصمیم خود را یکسره کرده و راه اروپا را در پیش گرفته اند. در واقع از سال ۱۹۷۹ که مداخله نظامی شوروی در افغانستان آغاز شد و آمریکا حمایت نظامی از گروه های شبه نظامی را آغاز کرد بی ثباتی در این کشور گسترش یافت که در نتیجه آن، مهاجران بسیاری به ایران و پاکستان و عده کم تعدادتری نیز به اروپا و آمریکا پناهنده شدند.

دست کم سیصدهزار مهاجر افغان در کشورهای اروپایی شامل آلمان، انگلستان، هلند، اتریش، دانمارک و سوئد زندگی می کنند اما موج اخیر را باید یک جریان جدید دانست که طی ماه های اخیر، ترکیه را نیز به عنوان مهمترین معبر این مهاجران به سمت اروپا به دشواری انداخته است. احتمال دارد ساخت دیوار مرزی نیز به افزایش تقلای آنان کمک کرده باشد.

وزیر کشور ترکیه، سلیمان سویلو در سخنانی با حضور مسئولان اداره مهاجرت ترکیه گفت طی سه ماه اول سال ۲۰۱۸ میلادی بیش از ۲۹ هزار مهاجرِ غیرقانونی افغان بازداشت شده اند در حالی که در کل سال ۲۰۱۷ میلادی  کمی بیش از ۴۵ هزار مورد ثبت شده است. بنابر این برآورد می شود طی سه ماه اخیر دست کم حدود ۲۰ هزار مهاجر افغان به صورت غیرقانونی وارد ترکیه شده اند که حالا کار را به ورود روزی ۵۰۰ مهاجر رسانده است.

عمده آنها توسط قاچاقچیان از ارتفاعات مرزی ایران عبور می کنند و بدون آب و غذا به وعده سفر به استانبول در ارزروم رها می شوند. عمده مهاجرانی که در مرز دستگیر نمی شوند، در ارزروم که مأموران ترک بر آن تمرکز کرده اند، بازداشت می شوند. اما اگر بتوانند خود را به استانبول برسانند با توجه به هزینه بالای اقامت در آن که حدوداً شبی ۱۲۰۰ لیره ترکی است احتمالاً بسیاری از آنان ترجیح می دهند هر چه زودتر از طریق یونان وارد اروپا شوند.

مریم که از مهاجران افغان بوده و در ازمیر بازداشت شده، می گوید «۹ روز راه رفتیم. ابتدا به ایران و سپس به وان رسیدیم. همه ما خسته ایم. بچه های کوچکتر مریض شده اند، اما دیگر باید از خشونت های طالبان راحت می شدیم.»

با این شرایط چرا وزیر کشور ما گفته است ایران در برابر سیل مهاجران به اروپا ایستاده است؟ سخنان یک فعال اجتماعی در ارزروم می تواند واقعیت را روشن تر کند:

اردال گوزل که صاحب یک بنیاد خیریه محلی در ارزروم است، می گوید شخصاً ۴۰ خانواده افغان که در این شهر مقیم شده اند را می شناسد. او می گوید «بسیاری از آنها با اتوبوس به ایران آمده و سپس با کمک قاچاقچیان به دهکده های محلی آورده می شوند که شاید آنجا چندین روز بدون آب و غذا مخفی بمانند... جان آنها در این مسیر به خطر می افتد».

با توجه به این صحبتها به نظر می رسد مأموران مرزی تا جای ممکن از عبور این مهاجران جلوگیری می کنند، اگر چه قاچاقچیان راه هایی برای دورزدن قوانین پیدا کرده اند. وزیر کشور ترکیه گفته است ۱۳۲۷ قاچاقچی انسان توسط مأموران ترکیه در سه ماهه نخست ۲۰۱۸ بازداشت شده اند.

جمع بندی

ترکیه از سال ۲۰۱۵ میلادی بی سر و صدا شرایط انتقال مهاجران را به اروپا فراهم کرده بود. کار به جایی رسید که اروپاییان بالاخره در سال بعد مجبور شدند با تقبل هزینه ای از ترکیه برای مقابله به سیل مهاجران پشتیبانی کنند. تأسیس اردوگاه مهاجران و افزایش مراقبت های مرزی در ترکیه  حالا با کمک اروپاییان انجام می شود.

تهدید وزیر کشور در واقع به همین موضوع اشاره دارد. ایران نیز می تواند راه عبور مهاجران افغان به اروپا را به طریقی بی سر و صدا فراهم کند تا اروپاییان مجبور شوند ایران را به توافقی برای سهیم شدن در هزینه های مقابله با این روند، دعوت کنند و بخشی از هزینه های مالی و انسانی ایران را تأمین کنند. اما به هر حال اکنون تهران تصمیم ندارد بلایی که بر اثر بی سامانی بر مهاجران طی دو-سه سال اخیر آمده است، در مورد این گروه از مهاجران افغان نیز تکرار شود.

آیا بی میلی اروپاییان به همکاری تجاری با ایران و جبران هزینه های خروج آمریکا از برجام ممکن است تهران را به تجدید نظر در تصمیمش وادارد؟

منابع

http://www.hurriyetdailynews.com/record-number-of-afghan-migrants-reaching-eastern-turkey-without-papers-129771

https://www.dailysabah.com/turkey/2018/04/05/rise-in-illegal-afghan-migrants-across-turkeys-eastern-borders-1522881290

https://www.aa.com.tr/en/todays-headlines/turkey-faces-wave-of-afghan-migrants-minister/1127492

http://www.irinn.ir/fa/news/605829