سرویس اقتصاد مشرق - کلیپ چندثانیه ای از آخرین مصاحبه تلویزیونی روحانی که به مردم توصیه میکند خیالشان از بابت قیمت دلار راحت باشد، طی روزهای اخیر بارها در شبکه های مجازی منتشر و بین مردم دست به‌دست شد. در این فیلم کوتاه رئیس‌جمهور در پاسخ به سوال مجری که درباره افزایش قیمت ارز می‌گوید: مردم خیالشان بابت قیمت دلار راحت باشد.

حدود ۲ ماه و نیم قبل و زمانی که رئیس‌جمهور در این گفتگو به مردم وعده‌ کاهش نرخ ارز را داد، قیمت دلار در بازار حدود ۴ هزار و ۶۰۰ تومان بود و امروز به‌فاصله کمی از آن موقع نرخ دلار در ساعاتی به بیش از ۵ هزار و ۱۰۰ تومان هم رسید که نشان از افزایش ۵۰۰ تومان دارد.

اما نکته جالب توجه در این مسئله این است که طی این مدت هیچ اتفاق خاصی که مستقیم بر بازار ارز تاثیر گذار باشد و قیمت آن را تا این میزان بالا ببرد رخ نداده و به همین جهت نیز برای کسانی که با بازار و اقتصاد آشنایی داشته باشند این روند افزایش محل سوال است. به همین جهت برخی از اقتصاددانان علت اصلی این افزایش را در دولت دنبال می‌کنند. حسینعلی حاجی دلیگانی عضو کمیسیون برنامه بودجه و محاسبات مجلس از جمله این افراد است که اخیرا گفته : گزارشی تاکنون از بانک مرکزی دریافت نکرده‌ایم که به دنبال این باشند تا جلوی افزایش قیمت دلار را بگیرند بلکه این موضوع یک حالت رهاشده یا حتی مدیریت شده برای افزایش قیمت دارد.

چرا دولت برنامه‌ای برای کنترل بازار ندارد؟

از جمله مسایلی که در خصوص علل افزایش نرخ ارز مطرح می‌شود، میزان درآمدی است که دولت از این راه کسب می‌کند. براساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ کل کشور که حدود ۱ ماه قبل به تصویب نهایی رسید و برای اجرا ابلاغ شد، نرخ هر دلار در بودجه سال جاری با ۳ هزار و ۵۰۰ تومان بسته شد که بیانگر این است تامین خرج کشور در این سال با این میزان از نرخ دلار ممکن است.

حال که رقم دلار به بیش از ۵ هزار تومان رسیده، بدین معناست که دولت در سال جاری تاکنون به ازای هر دلار در بودجه ۱۵۰۰ تومان درآمد بیشتری کسب می‌کند که تقریبا حدود ۴۰ درصد بیشتر است. حاجی‌دلیگانی نماینده مجلس در این خصوص می‌گوید: افزایش قیمت دلار اگر برای دیگران سودی نداشته باشد برای دولت سود دارد چرا که باعث افزایش درآمدهای دولت می‌شود و ما شاهد هستیم که قیمت دلار در بودجه سال جاری، ۳۵۰۰ تومان تعیین شده و در آغاز سال ۹۷ قیمت دلار به بیش از ۵ هزار تومان رسیده است.

لاهوتی عضو کمیسیون  برنامه و بودجه مجلس نیز گفته بود سازمان برنامه و بودجه از افزایش قیمت ارز بدش نمی‌آید چراکه از این طریق کسری بودجه جبران خواهد شد. همچنین کوچکی نژاد عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۹۷ در همین خصوص تاکید کرده بود، در افزایش قیمت ارز، خود دولت دخالت دارد.

براساس پیش‌بینی‌ها و با توجه به حجم و قیمت فروش نفت ایران در سال ‌جاری، پیش‌بینی میشود دولت بیش از ۵۰ میلیارد دلار از درآمدهای بودجه‌ای را از بخش نفت به‌دست آورد. درآمدهایی که با افزایش نرخ ارز حجم ریالی آن حدود ۴۰ درصد افزایش می‌یابد و می‌تواند بخشی از کسری بودجه دولت را جبران کند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که افزایش نرخ ارز به طور مستقیم در اختیار دولت قرار نمی‌گیرد چرا که دولت باید درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت و گاز و... را به بانک مرکزی بدهد و در مقابل، ریال حاصل از فروش ارز را با نرخ مصوب در بودجه آن سال به دولت بدهد.

بنابراین افزایش در نرخ  ارز، افزایش درامد دولت را در پی نخواهد داشت و این پول اضافی در یک حساب نزد بانک مرکزی باقی خواهند ماند. اما تفاوت بودجه امسال این است که در ردیف درآمدهای بودجه‌ای دولت در قسمت درامدها و واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، این اختیار به دولت داده می‌ شود در صورت نیاز، درآمد اضافی بانک مرکزی حاصل از فروش ارز با قیمت بالاتر را مطالبه کند.

نقش آمریکایی‌ها در محدودیت ارزی

از سوی دیگر، برخی از فعالین اقتصادی نیز معتقدند دلیل اصلی بالا رفتن قیمت ارز در مدت اخیر را می‌توان در خارج از کشور جستجو کرد. چرا که اخیرا زمزمه‌هایی از آمریکا به گوش می‌رسد که ممکن است دولت این کشور در موقف بعدی تمدید تعلیق‌های ایران، که در اردیبهشت ماه است، از انجام این اقدام خودداری و عملا از برجام خارج شود.

در نظر گرفتن این مسئله و با توجه به محدودیت‌های شدیدی که در مسیر انتقال دلار به ایران حتی در پسابرجام وجود دارد از عواملی است که می‌تواند نقش مهمی در افزایش قیمت دلار داشته باشد. همچنین فشار آمریکایی‌ها برای ممنوعیت همکاری بانک‌های خارجی با ایران نیز در این افزایش بی تاثیر نبوده است.

هفته گذشته اوبر بانک اتریش در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که از سال گذشته که با ایران قرارداد همکاری امضا کرد، به خاطر تحریم‌های آمریکا به هیچ موفقیتی در تجارت با ایران دست نیافته است. در واقع علی‌رغم اینکه طبق برجام بانک‌های خارجی اجازه همکاری ومشارکت با طرف‌های ایرانی را داشتند اما آنچه در واقع اتفاق افتاده این است که بسیاری از بانک‌ها و شرکت‌های خارجی از ترس تهدیدات آمریکا سراغ ایران نمی‌آیند.

ماجرای خروج مبلغ زیاد دلار از کشور

در روزهای گذشته و ایام تعطیلات نوروز خبری از قول محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در رسانه‌ها منتشر شد که خبر از خروج حجم زیادی ارز از کشور در ماه‌های پایانی سال ۹۶ داشت. پورابراهیمی در گفتگو با خانه ملت گفت:‌ بیش از ۳۰ میلیارد دلار ارز در طول ماه‌های پایانی سال ۹۶ از کشور خارج شده ۲۰ میلیارد دلار ارز هم خارج از شبکه بانکی نگهداری می‌شود.

براساس گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، در چند ماه پایانی سال گذشته، ۳۰ میلیارد دلار از کشور خارج شده که اگر مبنای محاسبه را به طور متوسط برای هر دلار و در پایین ترین رقم ۴۶۰۰ تومان هم در نظر بگیریم نتیجه میشود خروج نزدیک به ۱۴۰ هزار میلیارد تومان ظرف چند ماه.

در صورتی که رقم فوق صحیح باشد، و این میزان پول در شرایطی که کشور در بحران تامین دلار قرار دارد و قیمت آن روز به روز بیشتر می شود، از کشور خارج شده باشد، نشان از یک ساماندهی عظیم برای افزایش قیمت دلار دارد.

مسئله‌ای که به راحتی نمی‌توان از کنار آن گذشت و نیاز است مسئولان بانک مرکزی سریعا نسبت به علت و عوامل خروج این میزان از سرمایه کشور در این شرایط حساس توضیح دهند و یا حتی اگر خبر خروج ارز صحت ندارد به طور شفاف نسبت به آن اطلاع‌رسانی کنند.